خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری، میترا سعیدی‌کیا؛ صندوق نوآوری و شکوفایی در بیش از یک دهه اخیر در راستای تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات، کاربردی‌سازی دانش و دستاوردهای پژوهشی و تکمیل زنجیرهٔ ایده، محصول و بازار به حمایت و پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌پردازد.

هدف صندوق آن است که به‌عنوان یک نهاد توسعه‌ای با حمایت از حوزه‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های برتر در رونق اقتصادی کشور نقش داشته باشد. طی این سال‌ها این نهاد علمی-اقتصادی شرایط را طوری فراهم کرده که دانش‌بنیان‌ها به مرحله تجاری سازی برسند و از این مرحله عبور کنند تا محصولات خود را با استانداردهای لازم به سایر کشورها صادر کنند.

از این رو نقش صندوق نوآوری و شکوفایی در وضعیت بازار شرکت‌های دانش‌بنیان‌ نقش بسزایی دارد؛ برهمین اساس درصدد برآمدیم با روح‌الله ذوالفقاری معاون تسهیلات و تجاری‌سازی صندوق نوآوری و شکوفایی حول محورهای تسهیلات صندوق به دانش‌بنیان‌ها، آمار تسهیلات ارائه شده، حوزه های مورد اهمیت صندوق نوآوری، ضمانت‌نامه بانکی و ...گفت‌وگو داشته باشیم.

مشروح گفت‌وگوی آنا با ذوالفقاری به شرح زیر است؛

*آقای ذوالفقاری ابتدا بفرمایید صندوق نوآوری و شکوفایی چه تسهیلاتی به دانش‌بنیان‌ها ارائه می‌کند؟

ذوالفقاری: در صندوق نوآوری و شکوفایی چهار گروه خدمت اصلی به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌دهیم؛ اولین خدمت، مبتنی بر توانمندسازی شرکت‌ها برای انجام بهتر کسب و کارشان است که در قالب کمک‌های بلاعوض صندوق نوآوری و شکوفایی که طیف متنوعی از خدمات را از جمله آموزش‌های مورد نیاز، شرکت در نمایشگاه‌ها، اعزام هیئت‌های تجاری، پذیرش هیئت‌های تجاری، اخذ استانداردها و دیگر خدمات متنوع شامل می‌شود.

بخش دیگر حوزه سرمایه‌گذاری صندوق نوآوری و شکوفایی است که در فضای تأمین مالی مبتنی بر دارایی به شرکت‌ها کمک می‌کند جذب سرمایه داشته باشند و هم بتوانیم سرمایه صاحبان سرمایه را جذب اکوسیستم نوآوری کشور کنیم؛ این منابع می‌تواند در اختیار شرکت‌ها قرار بگیرد و منجر به توسعه کسب و کار شرکت‌ها شود.

دو گروه از خدمات هم به حوزه معاونت تسهیلات تجاری‌سازی صندوق برمی‌گردد، اعطای انواع وام و تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان است و صدور ضمانت نامه‌های مورد نیاز شرکت‌ها که در قراردادها و ضمانت نامه‌های گمرکی مورد نیاز قرار می‌گیرد؛ خوشبختانه در سال‌های اخیر همیشه روند این خدمات در صندوق نوآوری و شکوفایی تصاعدی بوده است.

*درباره آخرین میزان ارائه تسهیلات از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی به دانش‌بنیان‌ها توضیح بفرمایید.

ذوالفقاری: از ابتدای سال ۱۴۰۲ تاکنون قریب به ۱۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات برای شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته‌ایم که حدود ۸ هزار میلیارد تومان این تسهیلات پرداخت شده و نزدیک به ۱۲ هزار میلیارد تومان هم انواع ضمانت نامه‌ها مانند پیمان، شرکت در مناقصه، پیش پرداخت، حسن انجام کار، کسر وجه الضمان، ضمانت‌های گمرکی برای ترخیص کالا، ضمانت نامه تعهد پرداخت که برای دسترسی شرکت‌ها به وام‌های بانکی مورد نیازشان بوده در اختیار شرکت‌ها قرار دادیم.

*این شرکت‌ها بیشتر در چه حوزه‌هایی فعالیت دارند و این ۸ هزار میلیارد برای تجاری‌سازی بوده است؟

ذوالفقاری: شرکت‌ها در ۹ حوزه فناوری فعالیت می‌کنند سعی کرده‌ایم توزیع خدمات در سطح کشور یکسان باشد، به حوزه‌های فناوری هم توجه یکپارچه کنیم، اما در صندوق نوآوری سه فناوری و سه حوزه کار اهمیت ویژه‌ای دارند.

*چه فناوری‌هایی مورد توجه صندوق نوآوری و شکوفایی است؟

ذوالفقاری: هوش مصنوعی، میکروالکترونیک و بیوتکنولوژی و زیست فناوری.

فناوری هوش مصنوعی که کشور نیاز دارد در این حوزه توسعه جدی انجام دهد تا توسعه کشور مبتنی بر هوش مصنوعی باشد. بسیار برای صندوق نوآوری اهمیت دارد و مبتنی بر دانش است.

دیگری حوزه میکروالکترونیک است که یکی از حوزه‌های استراتژیک در سطح جهانی به شمار می‌رود و کشور برای توسعه خود و رفع نیازها و نگاه صادراتی لازم است به این حوزه توجه ویژه داشته باشد.

حوزه بعدی، بیوتکنولوژی و زیست فناوری است. این سه حوزه فناوری اقتدارآفرین است و اقتصاد قابل ملاحظه‌ای در آنها نهفته که لازم است توجه ویژه‌ای به آنها داشته باشیم.

این سه حوزه طی سال گذشته در صندوق نوآوری مورد توجه ویژه بوده‌اند و سال‌های آتی این توجه دو چندان خواهد شد. سه حوزه اثر هم در صندوق نوآوری مهم بوده که باید به آن توجه کنیم.

*این فناوری‌ها اولویت صندوق نوآوری و شکوفایی است؛ قطعاً سایر فناوری‌ها از دیدگاه صندوق مغفول نمی‌ماند؛ این‌ها چه فناوری‌هایی هستند؟

ذوالفقاری: هر سال متاسفانه با ناترازی انرژی مواجه هستیم که از طریق بهبود بهره‌وری انرژی می‌توان این موضوع را حل کرد؛ بنابراین بهره وری انرژی برای صندوق نوآوری بسیار مهم است. طیف متنوعی از فناوری‌ها برای بهره وری انرژی به کار گرفته می‌شود.

مسئله بعدی امنیت غذایی است. با توسعه جمعیت و شرایطی که در حوزه کشاورزی و محیط زیست اتفاق می‌افتد «امنیت غذایی»‌ مسئله روز جهانی مطرح می‌شود و این برای صندوق نوآوری و شکوفایی اهمیت دارد.

مسئله بعدی آب است، ما در کشور مسئله گسترده‌ای در حوزه خشکسالی داریم، ضررهای زیادی به ما وارد می‌شود و با توجه به حوزه آب هم بحث زندگی مردم و هم محیط زیست را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد؛ بنابراین سعی کرده‌ایم به خدمات‌دهی در این سه حوزه فناوری و سه حوزه اثر توجه ویژه‌ای داشته باشیم و البته برنامه‌های مفصلی برای ۱۴۰۳ در این حوزه‌ها خواهیم داشت.

*میزان تسهیلات به ترتیب به حوزه‌های در اولویت شما اختصاص پیدا کرده؟ بیشترین تسهیلاتی که صندوق نوآوری و شکوفایی به حوزه‌ها اختصاص داده شده کدام بوده است؟

ذوالفقاری: اکنون حدود ۱۰ هزار شرکت دانش‌بنیان فعالیت می‌کنند که قریب به ۳۰ درصد آنها در حوزه فناوری اطلاعات هستند و از نظر عددی شرکت‌های حوزه برق و الکترونیک و فناوری اطلاعات بیشترین سهم تسهیلاتی را داشتند؛ البته به نسبت تعداد شرکت‌هایی که در این حوزه‌ها قرار دارند نسبتاً در گروه‌های مختلف برابر بوده است.

اساساً ورود صندوق نوآوری و شکوفایی و فلسفه وجودی این صندوق، تجاری‌سازی است. تسهیلات برای تحقیقات در صندوق نوآوری و شکوفایی معنا ندارد.

وقتی در مورد تجاری‌سازی صحبت می‌کنیم یک زمان درباره فروش محصول صحبت می‌کنیم و یک زمان ایجاد بسترهای لازم برای تجاری‌سازی. تسهیلاتی که ذکر شد از انواع مختلف بوده، از موقعی که یک ایده‌ای شکل می‌گیرد و وارد فضای تجاری‌سازی می‌شود نیاز به یک نهاد واسطه نوآوری دارد؛ شتاب‌دهنده‌ها، مراکز رشد، کارخانه‌های نوآوری. ما به شتاب‌دهنده‌ها، کارخانه‌های نوآوری، استارت‌آپ‌ها تسهیلات می‌دهیم.

*چرخه حمایتی صندوق نوآوری و شکوفایی را در یک شرکت بگویید تا واضح تر باشد.

ذوالفقاری: زمانی که ایده اولیه یک شرکت وارد چرخه ساخت مهندسی شده و تصمیم دارد محصول قابل عرضه به بازار را برای اولین بار تولید کند صندوق نوآوری و شکوفایی به آن تسهیلاتی اعطا می کند. همچنین زمانی که محصول یک شرکت آماده شده و نیاز به توسعه زیرساخت برای تولید دارد کمک می‌کنیم تا ضمن تأمین محل کار خط تولید را نیز راه اندازی کند؛ البته وقتی که خط تولید شرکت هم راه افتاد و نیاز به منابع برای تولید و مواد اولیه و دستمزد دارد کمک می‌کنیم هزینه‌های مورد نیازش را تأمین کند.

زمان ورود محصول به بازار، صندوق نوآوری و شکوفایی از طریق فروش اقساطی و لیزینگی تحریک تقاضا می‌کند تا شرکت‌ها محصولشان را راحت‌تر به بازار بفروشند؛ بنابراین چرخه تجاری‌سازی محصولات در پوشش اهداف ما بوده و تمام این تسهیلات در این راستا به شرکت‌ها اختصاص پیدا کرده است.

*طی سال های اخیر در پروسه ارائه تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی شرکت‌های بزرگ یا به اصطلاح غول‌های فناوری حمایت شده‌اند؛ این شرکت‌ها چه نیازی به دریافت تسهیلات دارند؟

ذوالفقاری: در صندوق نوآوری یک کریدور رشدی را برای شرکت‌های دانش‌بنیان متصوریم. اگر یک شرکت در یک اندازه ثابت بماند و کوچک مقیاس فعالیت کند خدماتمان اشباع می‌شود هر سرویسی به شرکت می‌دهیم انتظار داریم اثری در رشد شرکت ببینیم.

این اثر می‌تواند از جنس شاخص‌های مهم برای خود شرکت مثل تولید و فروش و سودآوری و بهره وری باشد یا می‌تواند شاخص‌هایی که برای کشور مهم است مثل اشتغال باشد؛ بنابراین هر تسهیلاتی که به شرکت می‌دهیم اثربخشی آن را ارزیابی می‌کنیم که به درستی اتفاق بیفتد و شرکت‌ها در یک مسیر رشد قرار بگیرند لذا انتظار داریم شرکت‌های نوپا به مرور تبدیل به شرکت‌های کوچک شوند و شرکت‌های کوچک، متوسط و شرکت‌های متوسط تبدیل به شرکت‌های بزرگ و قابل عرضه در بازار سرمایه و بورس شوند.

خدمات در صندوق نوآوری به تناسب شکل گرفته است وقتی درباره یک شرکت کوچک صحبت می‌کنیم سعی می‌کنیم تسهیلات ارزان قیمت به این شرکت بدهیم و سهم مشارکتمان در تسهیلات بالا باشد، اگر شرکتی ۱۰ واحد پول احتیاج دارد بعضاً تا ۹.۵ واحد پول را تأمین می‌کنیم، اما بعضاً شرکت بزرگی به ما مراجعه کند به شبکه بانکی معرفی می‌کنیم؛ البته شاخص‌هایی تدوین کرده‌ایم که شبکه بانکی علاقه‌مند به اعطای تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان باشد.

به نوعی پرداخت تسهیلات و خدمات مالی به شرکت‌های دانش‌بنیان را به عنوان یک شاخص کلیدی وارد پروسه‌های ارزیابی عملکرد شبکه بانکی کردیم، علاوه بر بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و مدیران بانک رصد می‌کنند؛ بنابراین شرکت‌های بزرگ به صندوق نوآوری مراجعه می‌کنند راه حلشان در خدمات بانکی نهفته است، شرکت‌های کوچک و متوسط وقتی مراجعه می‌کنند یا از طریق صندوق‌های پژوهش و فناوری که با ما همکاری می‌کنند یا به صورت مستقیم خودمان تسهیلات ارزان قیمت در اختیارشان قرار می‌دهیم و ماهیت این دو کار اساساً با هم متفاوت است.

*اکثر شرکت‌ها مشکل ضمانت‌نامه بانکی را دارند با توجه به برنامه‌هایی که صندوق برای رفع این چالش دارد تخمین می‌زنید در ۱۴۰۳ به بعد چند درصد شرکت‌ها این مسئله جزء چالش‌هایشان باشد؟ چه برنامه‌ای برای رفع این موضوع دارید؟

ذوالفقاری: تقریباً ۴، ۵ سال است که همکاری جدی را با شبکه بانکی را شروع کرده‌ایم. اهداف متنوعی را پیگیری می‌کردیم یکی از آنها اهرم کردن منابع است. در صندوق نوآوری و شکوفایی منابع محدودی داریم و اگر بخواهیم صرفاً منابع خودمان را به شرکت‌ها پرداخت کنیم به زودی این منابع تمام می شود و باید از شرکت‌هایی که دیرتر به ما مراجعه می‌کنند عذرخواهی کنیم ولی در همکاری با شبکه بانکی توانسته‌ایم هفت برابر منابع مالی خودمان سالانه به شرکت‌های دانش‌بنیان تسهیلات پرداخت کنیم. ۱۴ هزار میلیارد تومان مصوبه به شرکت‌ها اختصاص دادیم و ۸ هزار میلیارد تومان پرداخت شده است.

یکی دیگر از اهدافی که دنبال می‌کردیم این بود که شعب شبکه بانکی در تمام کشور داریم ولی صندوق نوآوری و شکوفایی همه جا شعبه ندارد لذا دسترسی به خدمات برای شرکت‌ها ساده‌تر است.

هدف سومی که داشتیم این بود که شبکه بانکی متوجه ملاحظات تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان شود و ساختارها و فرآیندهایش را تغییر دهد. نسبت به سال ۹۷ که شروع کردیم خیلی تغییر کردیم، اما مطلوب نیست. باید این تغییر بیشتر و بیشتر شود. بخشی از مشکل وثیقه به این خاطر است که شبکه بانکی با نوع کسب و کار دانش‌بنیان و فناورانه آشنایی زیادی ندارد یا کسب و کار بازرگانی یا تولید سنتی و مبتنی بر استخراج منابع را می‌شناسد. روز به روز اوضاع بهتر می‌شود.

مسئله چهارم که کم اهمیت‌تر از بقیه مسائل نیست این است که شرکت‌ها باید استانداردهای مالی‌شان را ارتقا دهند، شرکتی که می‌گوید بانک من را نمی‌شناسد بخشی کوتاهی بانک است ولی بخشی از این ماجرا به خود شرکت بر‌می‌گردد که آیا شرکت استانداردهای مالی لازم و صورت‌های مالی مناسبی دارد؟ نسبت‌های مالی‌اش درست است یا کسب و کارش را درست اداره کرده است؟ یا به دلیل ترس از مالیات و بیمه و عدم شفافیت یک کسب و کاری را به صورت غیراصولی از نظر حسابداری و مالی بنا کرده است؛ بنابراین ارتقای استانداردهای مالی شرکت‌ها یکی دیگر از اهداف بوده و این هم خوب اتفاق افتاده و درصد شرکت‌های بانک پذیرمان در چند سال اخیر چند برابر شده است.

زمانی شرکت‌هایی داشتیم که خوشبینانه ۵ تا ۱۰ درصد توانسته بودند از طریق شبکه بانکی تأمین مالی شوند، اما اکنون بیش از ۳۰ درصد شرکت‌هایمان تجربه یک بار تأمین مالی از شبکه بانکی را داشتند. این را در نظر بگیرید تعداد این شرکت‌ها روز به روز بیشتر می‌شود و بخش زیادی‌شان نوپا هستند، یکی از رسالت‌هایی که برای خودمان تعریف کردیم این است که این شرکت‌ها را به مرحله بانک پذیر بودن برسانیم و بعد از بانک پذیر بودن به مرحله بورس پذیری برسند.

این یک مسیر رشد است، اقدامات زیادی را برای مشکل تضمین انجام دادیم امسال ضمانت نامه اعتباری خود صندوق نوآوری و شکوفایی را در کنار شعار سال قرار دادیم و شرکت‌هایی که می‌توانستند تولیدشان را دوبرابر کنند ضمانتشان را خودمان بر عهده گرفتیم و به بانک برای دریافت تسهیلات معرفی کردیم، این بخش زیادی از مشکلات را حل کرد.

این اتفاق برای نزدیک ۱۶۰ شرکت افتاده که قابلیت این را داشتند که فروششان را دو برابر کنند، در حوزه‌های دارو، الکترونیک، نرم افزار، استارت‌آپی همه نوع شرکتی در این گروه بودند. از طرف دیگر با شبکه بانکی توافقاتی انجام دادیم برای اینکه ارزیابی صندوق نوآوری را بپذیرد و به عنوان ملاک برای شبکه خود قرار دهد از طرفی با بانک‌ها توافق کرده‌ایم شاخص نسبت مطالبات معوق غیرجاری تسهیلاتشان را ما تضمین کنیم و تضمین می‌کنیم مطالبات برای شرکت‌های دانش‌بنیان از حدی فراتر نرود.

*در بازپرداخت تسهیلات شرکت‌های دانش‌بنیان چقدر خوش حساب هستند؟

ذوالفقاری: شرکت‌ها خیلی خوش حساب هستند.

*شاید قوانینی که گذاشتید سنگین است.

ذوالفقاری: بخشی هم این است. شرکت‌هایی که به شبکه بانکی معرفی کردیم و بخشی هم مداخله‌ای در قواعدشان نکردیم و تسهیلات با نرخ ارزان قیمت گرفتند شاید جرائم سیستم بانکی صرف نکند که تسهیلات را پس بدهند. NPL شرکت‌هایی که ما به بانک معرفی کردیم تقریباً نزدیک به صفر است واخواست ضمانت نامه‌هایشان مطلق صفر است NPL وام‌هایشان نزدیک به صفر است.

تصور کنید در بهترین شرایط در کشور NPL دو رقمی داریم. NPL نسبت مطالبات غیرجاری وام است. وامی که بیش از دو ماه از سررسید قسطش گذشته باشد در این سرفصل قرار می‌گیرد. در شرایطی که کشور نرخ دو رقمی در این حوزه دارد و برخی بانک‌ها اوضاع بدتر است این رقم برای شرکت‌های دانش‌بنیان صفر است که به دلیل ماهیت کسب و کار دانش‌بنیان و به دلیل طیف افرادی بوده که این کسب و کارها را اداره می‌کنند و همچنین به دلیل چرخه امیدیست که برای اینها ایجاد شده؛ اگر بدحسابی کنند از خدمات بعدی محروم می‌شوند لذا این چرخه باعث می‌شود خوش حساب باشند تا در دالان رشد خدمت بعدی را دریافت کنند.

*پس برای دریافت خدمات و تسهیلات بعدی صندوق نوآوری و شکوفایی یک ضرورت است که شرکتها خوش حساب باشند.

شرکت‌های پرریسک که در مجموعه صندوق نوآوری و شکوفایی کارشان انجام می‌شود نسبت مطالبات معوقشان کمتر از یک درصد است و این نشان می‌دهد شرکت‌ها بسیار خوش حساب هستند و یکی از عوامل باعث شده شبکه بانکی اقبال به این شرکت‌ها نشان دهند همین خوش حسابی است. تقریباً در شبکه بانکی خوش حساب‌ترین مشتریان، دانش‌بنیان‌ها هستند؛ بنابراین با سینه برافراشته و سر بالا از حقشان دفاع می‌کنیم.

انتهای پیام/

میترا سعیدی کیا

نحوه دریافت تسهیلات غول‌های فناور/ ۳ فناوری اولویت‌دار مورد حمایت صندوق نوآوری کدامند؟