به گزارش خبرنگار مهر، آیین گرامیداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتاب‌داری ظهر امروز ظهر با حضور رئیس مجلس شورای اسلامی و جمعی از اهالی کتاب و ادبیات در سالن شهید مدرس کتابخانه مجلس برگزار شد.

در ابتدای این مراسم کلیپی درباره کتابخانه مجلس شورای اسلامی و بخش‌های مختلف آن برای حاضران پخش شد. در ادامه معینی‌پور رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی متن آماده‌ای درباره روز کتاب قرائت کرد.

باید نسخ خطی را از محبس مخازن تاریک رها کنیم و به استناد آن‌ها روایت‌هایی واقعی از تمدن ایرانی اسلامی بسازیم

متن این سخنرانی به این شرح است:

«کتاب، گنجینه‌ تجربه‌های مادی و معنوی بشر است و کتاب‌خوانی، پلی میان گذشته و آینده که ما را به درک عمیق‌ِ جهان دعوت می‌کند. در این میان، کتابدار نقشی بی‌بدیل دارد؛ او مشاور امین جویندگان دانایی، نگهبان میراث علمی و تسهیل‌گرِ دسترسی به منابع است.

حضار محترم! تجربه مدیریت این مجموعه به من اثبات کرد کتاب، کتابخوانی و کتابدار؛ سه ضلع مثلثی است که هریک بدون دیگری، ‌اثربخش نخواهد بود. کتاب، فروغ جهان اندیشه و تجربه است؛ کتاب‌خوان، با عشق به دانایی، صفحات را جان می‌بخشد، و کتابدار آگاه، راهنمای این کشف و سفر است. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، با سابقه‌ای بیش از یک قرن، حاصل جدّ و جهد صمیمانه عزیزان فرهیخته است و امروز به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و فرهنگی کشور تبدیل شده. این مجموعه نقشی انکارناپذیر در حفظ و ارائه منابع متنوع پژوهشی دارد؛ گنجینه‌ای از دانش و تجربهی نسل‌ها، که امروز از منظری انضمامی، می‌توانیم آن را «گنجینه روایت حکمرانی» بدانیم. جایی در میانهی نظر و عمل، تبلور تراکم تجربی عالمان، حکمرانان و مردم. برای حفظ و بالندگی این میراث ارجمند، لازم است در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی و تولید دانش، به رویکردهای جدید بیندیشیم.

اولین گام، فرایندی است که آن را «استنطاق سنت» می‌نامم. امروز در بسیاری از مراکز پژوهشی، که صاحب گنجینه‌های تراثیِ ارزشمندند، رویکرد غالب و مسلط، صرفاً صیانت از محتوا و آرشیوداری است. با همکاران این مجموعه تلاش کردیم چنین رویکردی را که بدون عمومی‌سازی این رویکرد، توسعه ارتقای دانش و انضمامی شدن آن امکان ندارد. به نطق واداشتن متون و تراث کاری فراتر از حفظ و صیانت از آن است و می‌تواند تجربه عملی و نظری گذشتگان را به راهبرد امروز بدل کند تغییر بدهیم و امید داریم افکار عمومی نیز متحول شود. و تاریخ سال‌های اخیر، به‌خصوص جنگی که ظفرمندانه پشت‌ سر گذاشتیم، نشان داد وظیفه فرهنگی و تاریخی ماست که میراثِ ایرانِ متمدن را به سخن درآوریم. جنگ ۱۲ روزه نشان داد هویت، تاریخ و فرهنگ چقدر در انسجام اجتماعی و همگرایی مردم با حاکمیت حتی در صورت نارضایتی، اهمیت دارد و پربرکت است. در پنج دهه اخیر چقدر هویت، تاریخ و فرهنگ را با هدف انسجام نسلی و تقویت هویت ایرانیِ ممزوج با اسلام تقویت کردیم و در بخش‌های مختلف فرهنگی سرمایه‌گذاری کردیم؟ و چقدر با تدابیر ناسنجیده یا بی‌اعتنایی به میراث شفاهی و مکتوب ایران عزیز، باعث واگرایی هویت اسلامی و ایرانی شدیم؟ حال، فرصت مناسبی است که به پاسخ این سوال‌ها بیندیشیم! کتابخانه‌ مجلس، با برخورداری از همکاری و هم‌افزایی دانش نسخه‌شناسان، پیگیر این تغییر رویکرد است. کار ما صرفاً «گنجینه‌داری» نیست و ما مالک این آثار نیستیم. باید نسخ خطی را از محبس مخازن تاریک، رها کنیم و به استناد آن‌ها روایت‌هایی واقعی از تمدن ایرانی اسلامی بسازیم که گسست نسلی را از بین ببرد. این وظیفه، فراتر از کتابخانه مجلس و کتابخانه‌های عمومی است و عزم ملی حاکمیت و نخبگان را می‌طلبد.

گام بعدی، توجه به رابطه میان کتاب با «نظام دانایی و مدیرت داده» است. موضوع بنیادی‌ این است که ما از منظر تولید علم به کتاب و کتاب‌خوانی نگاه نمی‌کنیم. از این منظر، کتاب، کتابخانه و کتابخانه‌داری در کشور ما جایگاه مناسبی ندارد و دست‌کم گرفته می‌شود و مسأله، بیشتر تبدیل به یک دغدغه فرهنگی شده است تا یک سیاست راهبردی. امروز شاهدیم که ارزش داده‌ها و اطلاعات در دنیا چه تحولی ایجاد کرده است و ما در کشور نسبت به آن هنوز کم‌توجهیم. منشأ معضل کتاب و کتاب‌خوانی در کشور، بی‌ارتباطی دانش مکتوب با زندگی روزمره و جاری مردم است. وقتی به این موضوع ذیل «نظام دانایی» و «مدیریت داده» نگاه نمی‌کنیم و آن را وارد جریان سیاست‌گذاری نمی‌کنیم، طبیعی است که سبد مصرف توده‌های مردم نیز خالی می‌ماند. نظام تولید دانش به سویی می‌رود، حاکمیت به سوی دیگر و مردم نیز راه سومی را انتخاب می‌کنند و روز به روز این واگرایی شدیدتر می‌شود.

گام بعدی توجه به رابطه ما با تاریخ علم است. ضعف ما در این حوزه باعث شده علم، به ‌عنوان پشتوانه سیاستگذاری در کشور، نقش خود را به ‌طور کامل ایفا نکند. تاریخ علم عمدتاً توسط نظام‌های تمدنیِ رقیب طراحی شده و ما تاکنون تلاش کرده‌ایم مسائل بومی خود را در چارچوب آن پارادایم‌ها حل و فصل کنیم، بدون این که مسیری مستقل و بومی‌ تعریف کنیم. شناخت دقیق تاریخ علم، امکان تحلیل جریان‌ها، دستاوردها و روش‌های علمی گذشته را فراهم می‌آورد و مسیر توسعه دانش در ساختارهای بومی را هموار میکند. مدیریت تاریخ علم، نه به معنای مطالعه صرف گذشته، بلکه به‌عنوان ابزاری برای برنامه‌ریزیِ راهبردی، طراحی سیاست‌های علمی و کاهش فاصله میان علم و عمل اهمیت دارد. در این زمینه دچار لکنت در روایت، نداشتن ساختار روایت و بهره‌نگرفتن از ظرفیت آن هستیم. کتابخانه مجلس گنجینه‌های گرانبهایی دارد که می‌تواند دستمایه تغییر و اصلاح روایت و ایجاد کنش جمعی باشد. شعار و اندیشه «گنجینه روایت حکمرانی» نیز به همین ضرورت اشاره دارد.

باری؛ توضیح اقدامات انجام شده در معاونت‌ها و واحدهای مختلف کتابخانه در یک سال گذشته، زمان مفصلی می‌طلبد. شرح این موارد و خروجی عینی آنها را، به همت همکارانم، به‌زودی مشاهده خواهید کرد. اما به منظور بیان سرفصل‌ها، به این موارد اشاره می‌کنم: تهیه و تدوین بیانیه مأموریت وـ در نهایت ـ تدوین ساختار جدید کتابخانه که برای همکاران تشریح شده، تشکیل شوراهای فناوری و پژوهش، اصلاح آیین‌نامه‌ها، اقدام برای تحول دیجیتال در سازمان، ایجاد تعامل میان معاونت‌ها، ایجاد و تکمیل کتابخانه‌های تخصصی، اقدامات حوزه پژوهش و نشر، اقدام برای بازنشر نشریات در جلوه‌ای متفاوت، فعالیت‌های متنوع ترویجی و علمیِ کتاب‌محور در قالب نشست‌ها و رویدادهای علمی، برگزاری نمایشگاه‌های ادواری، خدمات‌رسانی به اعضا و پژوهشگران، سامان‌دهی منابع و نشریات و اسناد، فهرست‌نویسی، مرمت، فراهم‌آوری و خرید منابع و توجه فنی و انضمامی به میراث نسخ خطی و سنگی و مهمتر از همه ایجاد دالان ارتباط بین اهالی علم و اندیشه با حاکمیت با محوریت مسئلههای روی میز حاکمیت. کتابخانه تلاش میکند و خدمات خود را به سه گروه مخاطب (مردم – نخبگان – حاکمیت) ارائه دهد و محصولات متنوعی را برای هر گروه طراحی کرده است.

تغییر احکام و ترمیم معیشت، بیش از آن ‌که خواست به‌حق کارکنان کتابخانه باشد، دغدغه مدیران بوده است. تحقق این خواست، محصول پیگیری‌های مکرر، هماهنگی‌ها، صرف وقت و توجیه وجوه قانونی برای مبادی ذی‌ربط بوده است. یکی از سختی‌های کار مدیران این است که (در مقام رفع چالش‌های مدیریتی) هماهنگ عمل کنند؛ یعنی از یک طرف با چالش‌هایی مانند: برقراری ارتباط مؤثر با کارکنان، اصلاح مشکلات عملکردی، ایجاد محیط رقابتی، مبارزه با فرسودگی شغلی و پرکردن شکاف مهارتی کارکنان مقابله کنند و از طرف دیگر به مسائل مالی بپردازند.

اگر نبود اهتمام مساعی ویژه ریاست محترم مجلس جناب آقای دکتر قالیباف و هیات امناء محترم کتابخانه، این مهم به انجما نمی‌رسید کما اینکه دغدغه بیش از یک دهه اخیر همکاران من در کتابخانه بوده است».

خداوند برای دفاع از پیامبر(ص) به قلم و کتاب قسم می‌خورد

سپس محسن اسماعیلی معاون راهبردی رئیس مجلس گفت: دوران جاهلیت را در نظر بگیرید که تاریک‌ترین عصر بشریت است. هیچ زشتی و ظلمتی نیست که در آن بهره زمانی به حد اعلی خودش نرسیده باشد. در چنین فضایی است که نور خورشید پیامبر(ص) طلوع می‌کند و بشر را از آن ظلمت نجات می‌دهد. با این‌همه به این پیامبر که انسان را انسان کرد، تهمت دیوانگی زدند. اگر بخواهیم از پیامبر در برابر این اتهام دفاع کنیم، چه باید بگوییم؟ خداوند برای دفاع از پیامبر در برابر چنین تهمتی، یک قسم می‌خورد؛ «ن والقلم و ما یسطرون، مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ». یعنی خدا برای دفاع از پیامبرش، به قلم و کتاب قسم می‌خورد. زیباترین کلامی که می‌توان درباره کتاب گفت، همین است.

اسماعیلی ادامه داد: کتاب در فرهنگ ما باید چنین جایگاهی داشته باشد. اگر جامعه‌ای بخواهد از جنون فاصله بگیرد، ابزاری جز قلم و کتاب ندارد. جامعه بدون قلم و کتاب، جاهل است. به هر میزان که کتاب و کتابخوانی و کتابداری در یک جامعه دارای ارزش و مقام باشد، این جامعه هم ارزشمند است.

وی افزود: اینجا جا دارد از دو نفر یاد کنم. یک نفر از آنها آیت‌الله مرعشی نجفی است که واقعا حجت ماست. ایشان بدون هیچ امکاناتی بزرگ‌ترین کتابخانه دنیا را ساختند. با روضه استیجاری کتاب می‌خریدند و وقف کتابخانه می‌کردند. پشت یکی از کتاب‌هایشان نوشته بودند «من این کتاب را با مزد دو سال نماز استیجاری تهیه کردم. در حالی که در گرسنگی به سر می‌برم و به مدت بیست ساعت است که چیزی نخورده‌ام». ایشان تا آخر عمر نتوانست به حج برود، چون پولش را نداشت. نفر دوم که از او یاد می‌کنم مرحوم شیخ عبدالکریم حائری است که نماد کتابداری هستند. من در نوجوانی وقتی به کتابخانه مجلس می‌آمدم هرروز ایشان را می‌دیدم که پشت میزش نشسته و کلی کتاب هم روی میز اوست. با مهربانی من را راهنمایی می‌کرد و خود ایشان بود که کارت عضویت من را صادر کرد.

وی در پایان گفت: ما باید به گونه‌ای تربیت شویم که همه عالم را یک کتاب ببینیم. قرآن و اهل‌بیت‌(ع) می‌خهواهند ما را این‌طوری تربیت کنند. به نزد آنکه جانش در تجلاست/ همه عالم کتاب حق تعالی است.

تجلیل از فعالان کتاب و رونمایی از تازه‌های کتابخانه مجلس

در ادامه این برنامه با حضور محمدباقر قالیباف، ‌ معینی‌پور و محسن اسماعیلی از تعدادی از فعالان حوزه کتاب تقدیر شد. محمدکاظم رحمتی به عنوان نخبه‌پژوه برتر، محمدحسن پارساییان به‌عنوان کتابدار برگزیده، اکبر تهرانی شقف به عنوان عضو فعال کتابخانه، رضا شجری به عنوان مدیر مرکز کتابخانه مجلس و ابوطالب درویشان به عنوان پژوهشگر برگزیده دیوان محاسبات از کسانی بودند که توسط ریاست مجلس شورای اسلامی‌ از آنها تجلیل شد.

سپس از تازه‌ترین آثار کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، رونمایی شد.

پایان‌بخش این مراسم سخنرانی محمدباقر قالیباف ریاست مجلس شورای اسلامی بود که وی بر اهمیت کتاب و کتابخوانی و ضرورت توجه نهادهای دولتی و حاکمیتی همچون مجلس به حوزه کتاب، تأکید کرد.