خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: «هاسبارا» واژه‌ای عبری به معنای «توضیح» یا «تفسیر» است که به سیاست رسمی تبلیغاتی و دیپلماسی عمومی رژیم رژیم صهیونیستی اشاره دارد و به عنوان ابزاری کلیدی برای شکل‌دهی و مدیریت افکار عمومی جهانی نسبت به موضوعات مرتبط با رژیم صهیونیستی و فلسطین به کار می‌رود. این مفهوم ریشه در جنبش صهیونیستی و تلاش‌های اولیه برای مشروعیت‌بخشی به تشکیل رژیم صهیونیستی دارد و در طول زمان به یک دستگاه تبلیغاتی پیشرفته و سازمان‌یافته تبدیل شده است که نقش حیاتی در حفظ حمایت بین‌المللی و مقابله با انتقادات داخلی و خارجی ایفا می‌کند.

هاسبارا برخلاف معنای ساده واژه‌اش، یک سیستم پیچیده و چندلایه است که ترکیبی از تبلیغات، دیپلماسی عمومی، روابط عمومی، و عملیات اطلاعاتی محسوب می‌شود. این دستگاه به طور مداوم تلاش می‌کند تا تصویر رژیم صهیونیستی را در رسانه‌ها و افکار عمومی جهان به گونه‌ای ترسیم کند که اقدامات این رژیم، از جمله اشغال، شهرک‌سازی و جنگ‌های متعدد، توجیه‌پذیر و قابل قبول به نظر برسد. بدین منظور هاسبارا از روش‌های متنوعی بهره می‌برد؛ از تبلیغات رسانه‌ای و کنفرانس‌های خبری گرفته تا استفاده از شبکه‌های اجتماعی، مدیریت بحران‌های ارتباطی و ایجاد نهادها و موسسات تخصصی برای آموزش فعالان و رسانه‌نگاران همسو.

ریشه‌های هاسبارا را می‌توان در ابتدای قرن بیستم جست‌وجو کرد، زمانی که جنبش صهیونیستی برای مقابله با انتقادات و مخالفت‌های بین‌المللی نسبت به طرح‌های مهاجرت یهودیان به فلسطین و تشکیل دولت مستقل، نیازمند ابزارهایی بود تا روایت خود را به شکل موثری انتقال دهد. ناهوم سوکولوف، یکی از پیشگامان صهیونیسم، این مفهوم را به عنوان جایگزینی برای پروپاگاندا معرفی کرد و هدف آن را تبیین و توجیه سیاست‌های صهیونیستی دانست. از آن زمان تاکنون، هاسبارا به صورت مستمر تکامل یافته و به یک شبکه گسترده بین‌المللی از رسانه‌ها، دیپلمات‌ها، گروه‌های لابی و فعالان تبدیل شده است که به طور هدفمند بر اذهان عمومی تأثیر می‌گذارند.

در دهه‌های اخیر، به ویژه پس از رویدادهای مهمی مانند جنگ‌های لبنان و غزه، حملات تروریستی علیه رژیم صهیونیستی و کشتارهای جنجالی همچون صبرا و شتیلا، نیاز به نهادینه‌سازی هاسبارا و هماهنگی استراتژیک میان نهادهای دولتی و بخش خصوصی بیش از پیش احساس شد. در کنفرانس اورشلیم ۱۹۸۳ که به دنبال بحران‌های تصویری رژیم صهیونیستی برگزار شد، سیاست‌های گسترده‌ای برای اصلاح و مدیریت تصویر رژیم صهیونیستی تدوین گردید که تمرکز آن بر تغییر تمرکز انتقادات از اشغالگری به مسئله یهودستیزی بود. این استراتژی سبب شد تا انتقادات حقوق بشری و سیاسی به رژیم صهیونیستی به عنوان حملات ناشی از نفرت نژادی و مذهبی بازتعریف شوند، چیزی که به هاسبارا قدرت فوق‌العاده‌ای در کنترل روایت‌ها داد.

ورود فناوری‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی به عرصه جهانی در دو دهه اخیر تحول مهمی در عملکرد هاسبارا ایجاد کرد. این دستگاه تبلیغاتی از ابزارهای دیجیتال، از جمله حساب‌های جعلی، بات‌ها و الگوریتم‌های پیچیده برای هدایت بحث‌های آنلاین، سرکوب صدای منتقدان و شکل‌دهی به افکار عمومی استفاده می‌کند. همچنین همکاری‌های گسترده‌ای بین نهادهای دولتی رژیم صهیونیستی و شرکت‌های بزرگ فناوری برقرار شده تا محدودیت‌هایی بر محتوای ضد رژیم صهیونیستی اعمال گردد و صدای فلسطینی‌ها و مدافعان حقوق بشر را کاهش دهد. این کنترل دیجیتال، همراه با آموزش نیروهای داوطلب در سراسر جهان، باعث شده که هاسبارا به یک نیروی نرم و البته تأثیرگذار تبدیل شود که می‌تواند به سرعت واکنش نشان دهد و بحران‌های ارتباطی را مدیریت کند.

از سوی دیگر، استراتژی‌های هاسبارا همواره با چالش‌های جدی مواجه بوده است. یکی از این چالش‌ها، واقعیت‌های عینی و تجربه‌های انسانی مردم فلسطین است که هرگز به طور کامل قابل پنهان‌سازی نیستند. به ویژه در سال‌های اخیر و به طور خاص در جنگ غزه ۲۰۲۳، تصاویر بی‌واسطه و گزارش‌های مستقلی که از کشتار گسترده کودکان و نابودی زیرساخت‌های غیرنظامی منتشر شد، موجب شد اعتبار و کارآمدی هاسبارا به شدت کاهش یابد. رسانه‌های اجتماعی به بستری تبدیل شدند که روایت‌های غالب هاسبارا را به چالش کشیدند و موج همدلی و حمایت جهانی نسبت به مردم غزه را افزایش دادند.

نظرسنجی‌های معتبر جهانی مانند آنچه مرکز پیو منتشر کرده، نشان می‌دهد که دیدگاه منفی نسبت به رژیم صهیونیستی در میان مردم کشورهای مختلف از جمله ترکیه، اندونزی، هلند، اسپانیا و حتی ایالات متحده به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این امر گویای آن است که هاسبارا دیگر قادر نیست کنترل کامل بر روایت‌ها و افکار عمومی داشته باشد و فضای اطلاعاتی به سمت تنوع و باز بودن گرایش پیدا کرده است. واکنش‌های منفی گسترده به سیاست‌های رژیم صهیونیستی، به ویژه در کشورهای غیرغربی و حتی در میان بخشی از افکار عمومی غرب، نشان از شکست نسبی این دستگاه تبلیغاتی دارد.

در ابعاد داخلی، هاسبارا همچنین نقش مهمی در کنترل فضای رسانه‌ای و سیاسی رژیم صهیونیستی ایفا می‌کند. این دستگاه تلاش می‌کند جریان‌های مخالف داخلی، فعالان حقوق بشر و جنبش‌های صلح‌طلب را به حاشیه براند و هرگونه صدای انتقادی را با برچسب‌هایی مانند خیانت یا یهودستیزی سرکوب کند. این فشار داخلی باعث شده فضای گفتگو درباره سیاست‌های رژیم رژیم صهیونیستی در داخل این کشور محدود و تحت کنترل باقی بماند، اما همزمان موجی از نارضایتی در میان بخش‌هایی از جامعه رژیم صهیونیستی نیز ایجاد شده است که خواستار تغییرات بنیادین هستند. به ویژه نسل جوان‌تر و گروه‌های مهاجر از اتحاد شوروی سابق و اتیوپی در حال رشد به سمت نگرش‌های انتقادی‌تر نسبت به سیاست‌های رسمی رژیم صهیونیستی حرکت می‌کنند که این خود می‌تواند در بلندمدت بر شکل‌گیری سیاست‌های هاسبارا تاثیرگذار باشد.

در نهایت، هاسبارا یک ماشین جنگ اطلاعاتی و دیپلماسی عمومی است که هدف اصلی آن توجیه اقدامات رژیم صهیونیستی و سرکوب صدای منتقدان است. این دستگاه با وارونه جلوه دادن واقعیت‌ها و تغییر چارچوب‌های ذهنی تلاش می‌کند خشونت‌ها و نقض حقوق بشر را مشروع جلوه دهد و هرگونه نقد را به اتهاماتی مانند یهودستیزی یا حمایت از تروریسم تبدیل کند. اما تجربه‌های اخیر نشان داده‌اند که در عصر اطلاعات آزاد و شبکه‌های اجتماعی، چنین تلاش‌هایی نمی‌توانند به طور کامل حقیقت را مخفی کنند. صدای قربانیان، شواهد میدانی و افکار عمومی آگاه‌تر در نهایت از سد هاسبارا عبور می‌کنند و این روند ممکن است نقطه عطفی در تغییر نگاه جهانی نسبت به مسئله فلسطین و رژیم صهیونیستی باشد.

آینده هاسبارا هرچند همچنان به عنوان ابزاری حیاتی در سیاست‌های رژیم صهیونیستی باقی می‌ماند، اما با توجه به تغییرات بنیادین در فضای اطلاعاتی و افزایش آگاهی جهانی، نمی‌تواند مانند گذشته بدون چالش عمل کند. این دستگاه در آینده باید با محدودیت‌های بیشتری مواجه می شود که ناشی از مقاومت افکار عمومی، رسانه‌های مستقل و جنبش‌های حق‌طلبانه در سطح جهانی خواهد بود.

شکایت فعالان ایتالیایی ناوگان صمود علیه تل‌آویو