باشگاه خبرنگاران جوان؛ آزاده محبی - ایران به لحاظ شرایط اقلیمی جزء ۱۰ کشور بلاخیز دنیا اعم از سیل، زلزله و خشکسالی به شمار می رود که تاکنون بیش از ۷ هزار و ۵۰۰ مورد سیل در کشور ثبت شده است که این امر بیش از پیش اهمیت اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری را نشان می دهد.

بنابر آمار و نقشه خطر پذیری سیلاب ۲۸ درصد کشور در معرض سیلاب‌های شدید هستند که براین اساس بیش از ۶۰۰ شهرستان و ۸ هزار و ۵۰۰ روستا در معرض سیلاب قرار دارند که اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری می تواند علاوه بر کمک به مدیریت منابع آبی، شهرها و روستاها را از خطر سیل نجات دهد.

براساس مطالعات مرکز پژوهشکده خاک از دهه ۳۰ تا اواخر دهه ۹۰ بیش از ۷ هزار و ۳۵۰ سیل در ایران اتفاق افتاده است که بیش از هزار و ۶۰۰ مورد آن با متوسط خسارت ۴۰ میلیارد تومان در دهه ۹۰ همراه بوده است که بدین ترتیب حفاظت روستاها و شهرها و جلوگیری از روان آب ها یکی از مزیت های اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری است و به عبارت دیگر آبخیزداری جزء عملیات ارزان برای جلوگیری از تخریب سرزمین، فرسایش خاک و تنوع پوشش گیاهی بالاست که با اجرای این عملیات در مناطق بالادست ۵۰ تا ۶۰ درصد می توان از تخریب روستا جلوگیری کرد.

بسیاری از کارشناسان براین باورند که با وجود پدیده تغییر اقلیم و بارش های نامتعارف، بیلان منفی ۴۱۰ دشت کشور و کسری آبخوان ها به ۱۴۰ میلیارد متر مکعب راهی جزء اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در راستای جلوگیری از آب های روان، فرسایش خاک و خسارت های ناشی از سیل و حفاظت از منابع آب و خاک نداریم، براین اساس در برنامه هفتم اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در سطح ۲۰ میلیون هکتار تکلیف شده که میزان تعهدات ۲ برابر برنامه قبلی است که در صورت تامین اعتبار اجرا خواهد شد.

پتانسیل اجرای عملیات آبخیزداری در سطح ۹۰ میلیون هکتار وجود دارد/ کاهش ۷۰ درصدی خطر سیل با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری

در این راستا حسن وحید معاون آبخیزداری و آبخوانداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: در برنامه هفتم چند تا شاخص اصلی برای ما درنظرگفتند اجرای ۲۰ میلیون هکتار آبخیزداری و آبخوانداری در سطح کشور، کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک و افزایش ۲۰ درصدی ضریب حفاظت در نظر گرفتند که برنامه ریزی لازم در سازمان منابع طبیعی انجام شده است به طوریکه بیش از ۲۰ میلیون هکتار مطالعه در سطح کشور وجود دارد که آماده اجراست.

به گفته وی، امسال در بودجه اعتبار کافی برای اجرای ۴ میلیون هکتار تعهد برنامه در سال نخست لحاظ شده است، اما بدلیل عدم‌تخصیص اعتبار تاکنون نمی دانیم تخصیص اعتبار به چه صورت خواهد بود.

وحید ادامه داد: بنابر آمار تاکنون در سطح ۳۱ تا ۳۲ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری اجرا شده یا در دست اجراست که اثرات خوبی در بخش های مختلف داشته یه طوریکه در منابع آب های زیرزمینی، فرسایش خاک و پوشش گیاهی اثر گذار است.

معاون آبخیزداری سازمان جنگل ها با بیان اینکه عدم مدیریت صحیح منابع آبی اثرات اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری را کاهش داده است، افزود: اگر مجموعه اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری در کشور نبود، شرایط بحرانی تر از وضعیت فعلی بود. حال اگر بدنبال گذر از بحران های زیست محیطی در منطقه هستیم، باید به طبیعت احترام گذاشت و طرح های آبخیزداری و آبخوانداری اجرا شود که کاهش چشمگیری در بحران های مسائل آب و فرسایش خاک دارد و از طرفی نگاهمان مدیریت عرصه های کشور در بخش های مختلف همچون منابع طبیعی و شهری مدیریت جامع حوزه های آبخیز در بخش های مختلف، آمایش سرزمین در قالب حوزه های آبخیز تعریف کنیم تا با شناسایی ظرفیت و پتانسیل ها برنامه ریزی کنیم.

وی با بیان اینکه در سطح ۹۰ میلیون هکتار پتانسیل اجرای عملیات آبخیزداری وجود دارد، افزود: در سطح ۲۰ میلیون هکتار اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در برنامه هفتم دیده شده است و مشکلی برای اجرا وجود ندارد و می‌توان برنامه ریزی لازم در بخش های مختلف انجام داد که منابع و اعتبارات، نوع و مدل ها به چه صورت خواهد بود.

این مقام مسئول ادامه داد: برای اجرای ۲۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در برنامه هفتم ۲۰۶ همت اعتبار نیاز است که در سال نخست برنامه همکاری خوبی برای تخصیص اعتبار صورت گرفته است.

معاون آبخیزداری سازمان جنگل ها با بیان اینکه اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری ۶۰ تا ۷۰ درصد خسارت سیل را کاهش می دهد، گفت: اجرای این عملیات آبخیزداری و آبخوانداری بسیار حائز اهمیت است که در این خصوص باید مدیریت ریسک مورد توجه قرار بگیرد و با مجموعه اقدامات صورت گرفته ۵۰۰ تا هزار مترمکعب در هرهکتار مدیریت منابع آب های زیرزمینی داریم که براین اساس به سمت امنیت غذایی می رویم. گفتنی است مشکل فرسایش خاک در کشور داریم که اجرای این عملیات ۴ تا ۵ تن فرسایش را کاهش می دهد که براین اساس به متوسط دنیا خواهیم رسید و در بحث ترسیب کربن و تولید علوفه می تواند اثر گذار باشد.

بیش از ۶۰ درصد مساحت کشور در معرض خطر پذیری روبه بالا قرار دارد

محمد فرامرز مدیرکل دفتر سیلاب و آبخیزداری سازمان جنگل ها گفت: در سنوات گذشته شمال آفریقا و خاورمیانه کمترین بارندگی دارند به طوریکه در برخی سال ها خشکسالی و برخی سالها ترسالی داریم که به همین‌ خاطر در ایران پدیده قنات از گذشته تاکنون بهره برداری می شود.

به گفته وی، براساس اعلام وزارت نیرو ۷۱ درصد بارش ها به تبخیر و تعرق تبدیل می شود و ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال است که در بخش های مختلف مصرف می شود.

فرامرز ادامه داد: در ایران نزدیک ۵۰ درصد حوزه های آبخیز از لحاظ مساحت کویر مرکزی است که بارش و سیلاب ها وارد این حوزه می شود، همچنین حدود ۷۴ میلیون هکتار حوزه های ساحلی و مرزی هستند که عمده بخشی از بارندگی وارد دریا و بخش دیگر خارج می شود.

مدیرکل دفتر سیلاب و آبخیزداری سازمان جنگل ها با اشاره به مدیریت روان آب و سیلاب افزود: بخشی از کشور حوزه سدها داریم که براین اساس با اتخاذ روش هایی می توان مدیریت منابع انجام داد.

وی با اشاره به اهمیت مدیریت جامع حوزه های آبخیز بیان کرد: اگر بخواهیم بخشی از منابع آب قابل استحصال اضافه و برداشت منابع آب کم کنیم که کسری آب جبران شود. گفتنی است در حال حاضر ۴۲۱ دشت کشور جزء دشت های ممنوعه و بحرانی هستند.

این مقام مسئول ادامه داد: مسئله بعدی فرسایش خاک است که در مباحث امنیت غذایی اگر خاک را از دست بدهیم، در مباحث تولید و امنیت غذا دچار چالش می شویم.

به گفته وی، در مباحث پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری علاوه بر تهدید خطر سیل در بخث خسارت با مدیریت منابع آب می توان بخشی از خسارت ها را کاهش داد‌.

فرامرز با بیان اینکه اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در مسائل اقتصادی واجتماعی و اکو سیستم تاثیز گذار است، افزود: براساس برنامه هفتم ۲۰ میلیون هکتار اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری و کاهش یک میلیون هکتار فرسایش خاک در نظر گرفته شده است.

این مقام مسئول با بیان اینکه در نقشه خطرپذیری سیلاب بیش از ۶۰ درصد مساحت کشور دارای خطرپذیری متوسط به بالاست، گفت: اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در کاهش ۸۰ درصدی خسارت ناشی از سیل موثر است، همچنین به ازای هرهکتار ۵۳۰ مترمکعب و نفوذپذیری آب درون خاک ها و افزایش تولید ۱۲۰ کیلو به ازای هرکیلو محصول را به همراه دارد. گفتنی است با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری ۲.۴ برابر منافع آن به کشور باز می گردد.

با توجه به پدیده تغییر اقلیم و قرار گرفتن بخشی از مناطق روستایی و شهری در معرض خطر سیل، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در کاهش خسارات سیل، حفاظت از منابع آب و خاک، جلوگیری از فرسایش خاک و حفظ محیط زیست نقش بسزایی دارد.

ساماندهی حریم تهران تحت حاکمیت قانون باشد