به گزارش خبرگزاری مهربه نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، محمود حاجیلویی، دبیر علمی روزآمدسازی علوم انسانی، اجتماعی و هنر نقشه جامع علمی کشور، از راه‌اندازی کمیته ویژه داده‌ها و برگزاری هفت جلسه این کمیته در شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی خبر داد.

وی با تأکید بر این که این اقدام، در راستای تحقق اهداف عالیه شورای تحول و با نگاهی داده‌محور به توسعه علمی کشور انجام شده است، خاطر نشان کرد: کمیته ویژه داده‌ها با همکاری و هم‌افزایی سه نهاد کلیدی و راهبردی کشور در حوزه اطلاعات شامل مرکز آمار ایران، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) فعالیت خود را آغاز کرده است. این گام حیاتی، فصل جدیدی در مدیریت، تحلیل و بهره‌برداری از داده‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر گشوده و نویدبخش جهشی چشمگیر در به‌روزرسانی نقشه جامع علمی کشور به شمار می‌رود.

گامی مهم در رفع چالش‌های دیرینه داده‌ای

فقدان آمارهای دقیق، تفکیک‌شده و قابل اتکا سال‌هاست یکی از چالش‌های استراتژیک و بنیادین در مسیر سیاست‌گذاری‌های پژوهشی و تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر به شمار می‌رود. این خلأ اطلاعاتی، امکان رصد دقیق پیشرفت‌ها، شناسایی نقاط ضعف و تخصیص بهینه منابع را به شدت محدود کرده بود. از این رو، تشکیل کمیته ویژه داده‌ها پاسخی قاطع و به‌موقع به این نیاز حیاتی است که زمینه‌ساز تحولی بنیادین در مدیریت و بهره‌برداری از داده‌های علمی در این حوزه‌ها خواهد شد. هدف اصلی این کمیته، رفع موانع دسترسی به داده‌های معتبر در حوزه علوم انسانی، اجتماعی و هنر و طراحی سازوکارهای نوین مدیریت اطلاعات علمی کشور است تا روند توسعه و پیشرفت علمی در این حوزه‌ها با دقت، شفافیت و کارآمدی بیشتری پیگیری شود.

نقطه عطفی در ماموریت شورای تحول

شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی، به عنوان بالاترین و مرجع تصمیم‌گیر در حوزه علوم انسانی، نقش محوری و هدایت‌کننده در پیشبرد و توسعه این حوزه‌ها ایفا می‌کند وهمواره بر اهمیت هم‌افزایی ظرفیت‌های ملی و تقویت همکاری‌های بین‌نهادی تأکید داشته است. دکتر عاملی، رئیس شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی، تأکید بر ضرورت استقرار نظام‌های داده‌محور و استانداردسازی اطلاعات در این حوزه‌ها است، وی معتقد است که توسعه علوم انسانی، اجتماعی و هنر با اتکا به داده‌های دقیق و به‌روز امکان‌پذیر است و این امر نیازمند همکاری گسترده بین نهادها برای جمع‌آوری، تحلیل و بهره‌برداری مناسب از داده‌ها است.

گزارش‌ و برنامه‌های کمیته :

کمیته ویژه داده‌ها، متشکل از روسای ایراندک، مرکز اطلاعات علمی( isc )، مرکزآمار ایران و معاونین حوزه علم و فناوری و مدیران رتبه بندی وتحلیل استنادی، مدیران پایش علم و فناوری مدیر آمار اجتماعی و فرهنگی و جمعی از اعضای هیئت علمی متخصص در علم داده، فعالیت‌های گسترده و هدفمندی را آغاز کرده است. این کمیته در هفت جلسه، تمرکز خود را بر جمع‌آوری، تحلیل و استانداردسازی داده‌ها با هدف تحقق اهداف راهبردی فصل علوم انسانی، اجتماعی و هنر کشور قرار داده و نقش محوری در دقیق‌سازی کمیت‌های مطلوب نسخه به‌روزرسانی ایفا می‌کند.

با وجود اینکه کشور در نیمه سال ۱۴۰۴ قرار دارد، مرکز آمار ایران در یکی از جلسات کمیته ویژه داده‌ها گزارشی جامع و دقیقی ارائه کردند واعلام داشتند که آخرین آمار ثبت‌شده از سرشماری دانشجویان تنها تا پایان سال ۱۴۰۲ بوده است. این تأخیر دوساله در به‌روزرسانی داده‌های ثبت‌شده، نشانه‌ای آشکار از ضعف سیستم داده‌ای کشور در تأمین اطلاعات به‌موقع و دقیق است. مرکز آمار در گزارش خود بر ضرورت حیاتی تجمیع و استانداردسازی داده‌ها در شاخص‌های تحقیق و توسعه علوم انسانی تأکید کرد؛ امری که اهمیت تشکیل کمیته داده‌ها را بیش از پیش نمایان می‌سازد و لزوم تسریع روند به‌روزرسانی اطلاعات آماری را برجسته می‌کند.

مرکز آمار همچنین با پیشبرد طرح «ثبتی مبنا کردن» داده‌های دستگاه‌های مختلف، گامی مؤثر در ارتقای کیفیت اطلاعات و افزایش قابلیت بهره‌برداری از آن‌ها در فرآیندهای سیاست‌گذاری کلان برداشته است. اما کمبود آمار دقیق، به‌خصوص داده‌های تفکیک‌شده و به‌روز در حوزه علوم انسانی، به دلیل فاصله زمانی موجود در ثبت آمارها، همچنان یکی از چالش‌های اساسی به شمار می‌رود و ضرورت همکاری و هماهنگی بیشتر میان نهادهای ذی‌ربط برای تسریع روند تجمیع داده‌ها را آشکار می‌سازد.

کمیته ویژه داده‌ها با تأکید بر اهمیت دسترسی به داده‌های جامع، معتبر و به‌موقع، خواستار تسریع در فرآیند به‌روزرسانی اطلاعات و تقویت هماهنگی بین دستگاه‌ها برای رفع این خلأ راهبردی شده است. این رویکرد، زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر و ارتقای اثربخشی سیاست‌های توسعه علوم انسانی در کشور خواهد بود.

مأموریتی راهبردی برای بازآفرینی فصل علوم انسانی، اجتماعی و هنر نقشه جامع علمی کشور

کمیته ویژه داده‌ها مأموریتی خطیر در نهایی کردن شاخص‌ها و کمیت‌های مطلوب حوزه‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر بر عهده دارد. به همین منظور، این کمیته درخواست دریافت آمار تفصیلی از پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) برای بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ را داده است. این اطلاعات شامل شمار ثبت‌نام‌شدگان، دانشجویان، دانش‌آموختگان، اعضای هیئت علمی و داده‌های دقیق رشته‌-گرایش‌های پرشمار و کم‌شمار است که به تفکیک مقطع، گروه تحصیلی و جنسیت توسط ایرانداک ارائه شده و نتایج آن در نسخه پیش‌نویس نقشه جامع علمی کشور گنجانده شده است. در کنار این، کمیته با توجه به نقش مؤثر مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی آموزش عالی به عنوان مرجع اصلی آمار آموزش عالی، اطلاعات هشت سال تحصیلی گذشته را نیز برای تحلیل دقیق‌تر دریافت کرده است. این داده‌ها به تحلیل روندهای تحصیلی، تحقیقاتی و آموزشی در حوزه‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر کمک شایانی می‌کنند و مبنای تصمیم‌گیری‌های راهبردی در بازنگری و به‌روزرسانی این فصل در نقشه جامع خواهند بود.

تحلیل داده‌های جهانی؛ کلید توسعه بین‌المللی

کمیته ویژه داده‌ها، با همکاری موسسه ایرانداک و ISC، داده‌های مربوط به مقالات منتشر شده در پایگاه‌های بین‌المللی اسکوپوس و وب آو ساینس طی ده سال اخیر (۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴) را گردآوری و تحلیل کرد تا تصویری جامع و دقیق از جایگاه پژوهش‌های بین‌المللی کشور در حوزه علوم انسانی و هنر ارائه دهد. این اقدام، بستر مناسبی برای شناسایی نقاط قوت، فرصت‌ها و زمینه‌های بهبود در پژوهش‌های بین‌المللی فراهم آورده است.

چشم‌اندازی نوین برای آینده علمی کشور

با تمرکز بر ایجاد زیست‌بومی داده‌ای یکپارچه، دقیق و استاندارد، کمیته ویژه داده‌ها در مسیر ایجاد تحولی بنیادین در مدیریت داده‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر گام برمی‌دارد تا جایگاه علمی ایران در عرصه جهانی ارتقا یابد. این رویکرد نوین، گام بلندی در جهت بهبود سیاست‌گذاری‌ علمی، تقویت پژوهش‌های کاربردی و تخصیص بهینه منابع است.

تشکیل این کمیته مشترک با هم‌افزایی سه نهاد کلیدی کشور، الگویی موفق از همکاری بین‌دستگاهی در نظام حکمرانی علمی است که امید می‌رود به جریان‌سازی واقعی داده‌ها و اطلاعات علمی در حوزه‌های علوم انسانی، اجتماعی و هنر کمک کرده و مسیر پیشرفت کشور در این حوزه‌ها را هموار سازد.

شورای تخصصی تحول و ارتقاء علوم انسانی با تکیه بر این دستاوردها، آینده‌ای داده‌محور، شفاف و مبتنی بر دانش را برای توسعه فراگیر در علوم انسانی، اجتماعی و هنر ترسیم می‌کند؛ آینده‌ای که در آن تصمیم‌گیری‌های علمی و سیاست‌های پژوهشی با دقت، سرعت و کیفیت به مراتب بالاتری اجرا خواهند شد.

حدود ۱۶۰۰ صندلی دستیاری در سال گذشته خالی ماند