گروه سلامت خبرگزاری مهر - زهرا ناری: مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس) یک بیماری خود ایمنی مزمن است که سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غلاف میلین که وظیفه محافظت و تسهیل انتقال پیام‌های عصبی را دارد، حمله می‌کند. این حمله باعث التهاب و آسیب به این غلاف می‌شود و در نتیجه پیام‌های عصبی به درستی منتقل نمی‌شوند.

ام‌اس به طور معمول در سنین جوانی و میان‌سالی شروع می‌شود و زنان بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. علت دقیق بروز ام‌اس هنوز مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در آن نقش دارند. عفونت‌های ویروسی، کمبود ویتامین D و عوامل ژنتیکی می‌توانند احتمال ابتلاء به ام‌اس را افزایش دهند.

علائم بیماری ام‌اس بسیار متنوع است و بسته به محل آسیب عصبی متفاوت است. از جمله علائم رایج این بیماری می‌توان به ضعف عضلانی، مشکلات بینایی مانند تاری دید یا دوبینی، اختلال در تعادل و هماهنگی، خستگی مفرط، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها و اختلالات گفتاری اشاره کرد. این علائم ممکن است به صورت دوره‌ای بروز کنند و پس از مدتی بهبود یابند، اما در برخی موارد بیماری پیش‌رونده است و علائم به تدریج تشدید می‌شوند.

تشخیص ام‌اس معمولاً بر اساس شرح حال پزشکی، معاینات عصبی، تصویربرداری مغزی (ام‌آرآی) و آزمایش مایع مغزی-نخاعی صورت می‌گیرد. ام‌آرآی نقش مهمی در شناسایی ضایعات مغزی و نخاعی ناشی از ام‌اس دارد.

اگرچه هنوز درمان قطعی برای ام‌اس وجود ندارد، اما روش‌های درمانی مختلفی برای کنترل علائم و کاهش پیشرفت بیماری در دسترس است. درمان‌های دارویی شامل استفاده از داروهای تعدیل‌کننده بیماری مانند اینترفرون‌ها، داروهای کورتیکواستروئیدی برای کاهش التهاب و داروهای جدیدتر بیولوژیک می‌شود. همچنین، درمان‌های توانبخشی مانند فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کنند.

در همین راستا خبرنگار مهر با زهرا عبادی فلوشیپ ام اس و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران گفتگویی داشته است.

ام‌اس؛ بیماری جوانان با ۱۰ نشانه خاموش

علت بروز بیماری ام‌اس چیست؟

عبادی: ام‌اس یک بیماری خود ایمنی و مزمن است که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بخش‌های عصبی مغز و نخاع حمله می‌کند. این آسیب به سیستم عصبی مرکزی باعث بروز علائم مختلف می‌شود. علت دقیق بروز این بیماری هنوز کاملاً مشخص نیست، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در مستعد شدن افراد برای ابتلاء به ام‌اس دارند.

بیماری ام‌اس معمولاً در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز می‌کند و بیشتر خانم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ام‌اس یکی از شایع‌ترین علل ناتوانی در میان جوانان است که زندگی روزمره آنها را مختل می‌کند.

علائم ام‌اس چیست؟

عبادی: نشانه‌های ام‌اس بسیار متنوع است، اما شایع‌ترین علائم شامل اختلالات بینایی مانند تاری دید یک طرفه همراه با درد، مشکلات حسی در اندام‌ها به‌ویژه اندام تحتانی، ضعف عضلانی و اختلال در راه رفتن می‌باشد. این علائم معمولاً بیش از ۲۴ ساعت باقی می‌مانند و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌توانند منجر به ناتوانی‌های شدید و از دست دادن توانایی حرکتی شوند.

عوارض ناشی از عدم درمان ام‌اس چیست؟

عبادی: اگر ام‌اس درمان نشود یا دیر تشخیص داده شود، آسیب‌های عصبی پیشرفته می‌شود و می‌تواند منجر به مشکلات جدی مانند از دست دادن کامل توانایی حرکت و کاهش کیفیت زندگی فرد شود. این بیماری می‌تواند فعالیت‌های روزمره بیمار را به شدت محدود کند.

درمان ام‌اس چگونه است؟

عبادی: خوشبختانه در دهه‌های اخیر پیشرفت‌های قابل توجهی در درمان ام‌اس حاصل شده است. داروهای متنوعی برای کنترل بیماری توسعه یافته‌اند که می‌توانند از حملات بیماری جلوگیری کرده و پیشرفت آسیب عصبی را کاهش دهند. این درمان‌ها شامل داروهای ضعیف‌تر تا داروهای قوی‌تر است که بسته به وضعیت بیمار تجویز می‌شود. در ایران نیز تعداد قابل توجهی از این داروها در دسترس بیماران قرار دارد و به صورت گسترده استفاده می‌شود.

تشخیص زودهنگام و شروع به موقع درمان ام‌اس نقش حیاتی در کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. بنابراین، آگاهی از علائم و مراجعه به موقع به پزشک متخصص برای بررسی‌های لازم ضروری است.

ام‌اس؛ بیماری جوانان با ۱۰ نشانه خاموش

نقش تغذیه در درمان بیماری ام‌اس چیست؟

عبادی: یکی از پرسش‌های رایج در میان بیماران مبتلا به بیماری ام‌اس (مولتیپل اسکلروزیس)، ارتباط بین رژیم غذایی و روند پیشرفت بیماری است. اگرچه باورهای عمومی مانند پرهیز از غذاهای سرد یا توصیه به مصرف غذاهای گرم در میان مردم رایج است، اما تاکنون مطالعات علمی معتبری این ادعاها را اثبات نکرده‌اند.

اگرچه تغذیه به تنهایی نمی‌تواند باعث ایجاد یا درمان ام‌اس شود، اما نقش بسیار مؤثری در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. رعایت یک رژیم غذایی سالم، متعادل و ضدالتهاب می‌تواند در کنار داروها و درمان‌های پزشکی، روند پیشرفت بیماری را کند کرده و از بروز حملات شدیدتر جلوگیری کند.

آیا بیماران ام‌اس باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند؟

عبادی: بیماران مبتلا به ام‌اس نیازی به حذف کامل گروه خاصی از مواد غذایی ندارند. آنچه که به‌طور جدی توصیه می‌شود، پیروی از یک رژیم غذایی سالم، متعادل و سرشار از مواد مغذی است. این رژیم باید شامل مواردی چون مصرف فراوان سبزیجات و میوه‌های تازه، دریافت کافی فیبر غذایی، مصرف گوشت به میزان متوسط، پرهیز از مصرف زیاد نمک، غذاهای سرخ‌کردنی و فست‌فود و رعایت چنین رژیمی نه‌تنها برای بیماران ام‌اس بلکه برای حفظ سلامت عمومی در تمامی افراد توصیه می‌شود.

آیا مصرف زیاد فست‌فود می‌تواند باعث بروز ام‌اس شود؟

عبادی: تا به امروز هیچ مطالعه قطعی و تاییدشده‌ای نشان نداده که مصرف مستقیم فست‌فود به تنهایی باعث ابتلاء به ام‌اس شود. با این حال، بررسی‌ها حاکی از آن است که افزایش شیوع بیماری‌های خود ایمنی از جمله ام‌اس در دهه‌های اخیر ممکن است با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی ناسالم از جمله افزایش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب بی‌ارتباط نباشد. این تغییرات غذایی می‌توانند با ایجاد التهاب مزمن در بدن، زمینه را برای بروز یا تشدید بیماری‌های التهابی و خود ایمنی فراهم کنند.

ام‌اس؛ بیماری جوانان با ۱۰ نشانه خاموش

چرا زنان بیشتر از مردان به ام‌اس مبتلا می‌شوند؟

عبادی: زنان به دلیل تفاوت‌های بیولوژیکی، هورمونی و ایمنی نسبت به مردان، در برابر برخی بیماری‌های خود ایمنی مانند ام‌اس آسیب‌پذیرتر هستند. برخلاف برخی ادعاهای غیرعلمی، هیچ مطالعه‌ای ثابت نکرده که ویژگی‌های روانی یا «چندبعدی بودن فکری» زنان دلیلی برای افزایش احتمال ابتلاء به ام‌اس است. تفاوت‌های هورمونی و عملکرد سیستم ایمنی، عوامل تأیید شده‌تری در این زمینه هستند.

بارداری، شیردهی در بیماران ام‌اسی چیست؟

عبادی: بیماری ام‌اس یک بیماری خود ایمنی و مزمن سیستم عصبی مرکزی است که معمولاً در سنین جوانی، به‌ویژه بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز می‌کند. این بازه سنی، همزمان با دوران باروری زنان است و به همین دلیل، بسیاری از بانوان مبتلا به ام‌اس در مورد بارداری، زایمان و شیردهی نگرانی‌هایی دارند. در این گزارش، به مهم‌ترین نکات علمی درباره این موضوعات و همچنین راهکارهای پیشگیری و مراقبت از بیماری ام‌اس می‌پردازیم.

پاسخ مثبت است. زنان مبتلا به ام‌اس، به‌ویژه نوع حمله‌ای بهبود یابنده (Relapsing-Remitting MS)، توانایی باردار شدن و زایمان را دارند و در اکثر موارد، بارداری برای آن‌ها منعی ندارد. بارداری نه‌تنها بی‌خطر است، بلکه برخی در دوران بارداری، تعداد حملات ام‌اس کاهش می‌یابد. با این حال، برنامه‌ریزی برای بارداری باید حتماً با مشورت پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام شود تا در خصوص تنظیم داروها و زمان‌بندی مناسب تصمیم‌گیری شود.

شیردهی در بیماران پس از زایمان، امکان‌پذیر است؟

عبادی: بله، در بیشتر موارد، شیردهی برای زنان مبتلا به ام‌اس بلامانع است. تنها نکته قابل توجه، هماهنگی مصرف داروها با دوره شیردهی است، چرا که برخی از داروهای کنترل ام‌اس ممکن است در شیر مادر ترشح شوند و نیاز به بررسی و جایگزینی توسط پزشک معالج داشته باشند.

ام‌اس؛ بیماری جوانان با ۱۰ نشانه خاموش

راه‌های پیشگیری از ابتلاء به ام‌اس چگونه است؟

عبادی: اگرچه علت دقیق ابتلاء به ام‌اس مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارد. برخی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از ام‌اس یا کاهش ریسک پیشرفت بیماری عبارت‌اند از پرهیز از مصرف سیگار، مصرف سیگار یکی از عوامل محیطی ثابت‌شده در بروز و پیشرفت بیماری ام‌اس است. ترک سیگار نه‌تنها در کاهش احتمال ابتلاء مؤثر است، بلکه در افراد مبتلا نیز می‌تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد.

دریافت کافی ویتامین D

کاهش سطح ویتامین D در بدن با افزایش احتمال بروز ام‌اس مرتبط است. توصیه می‌شود افراد در معرض خطر یا ساکنان مناطق کم‌آفتاب، تحت نظر پزشک، سطح ویتامین D خود را بررسی کرده و در صورت نیاز از مکمل استفاده کنند.

سبک زندگی فعال و سالم

ورزش منظم و فعالیت بدنی سبک تا متوسط، نه‌تنها برای سلامت عمومی مفید است بلکه می‌تواند در کنترل بهتر علائم ام‌اس و کاهش خستگی در بیماران نقش داشته باشد. همچنین، رژیم غذایی متعادل و سرشار از فیبر، میوه، سبزیجات و مصرف محدود غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب توصیه می‌شود.

به طور کلی، زنان مبتلا به ام‌اس می‌توانند باردار شوند، زایمان کنند و به فرزند خود شیر دهند، به شرط آنکه همه مراحل تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. همچنین، رعایت اصول سبک زندگی سالم مانند پرهیز از سیگار، مصرف کافی ویتامین D، فعالیت بدنی منظم و تغذیه سالم نقش مهمی در پیشگیری از ابتلاء به ام‌اس و کنترل بهتر بیماری در مبتلایان دارد.

۱۳ دانشجوی نمونه پزشکی از ۱۰ دانشگاه انتخاب شدند