به گزارش خبرگزاری مهر، فعال‌سازی مکانیسم «بازگشت خودکار تحریم‌ها» یا همان اسنپ‌بک، در شرایط اقتصادی ایران بیش از آنکه اثر واقعی و مادی بر جای بگذارد، جنبه روانی دارد و در عمل به «تفنگ بی‌فشنگ» در دیپلماسی شبیه است.

به گفته کارشناسان، با وجود اینکه تحریم‌های اصلی آمریکا و اروپا سال‌هاست برقرار است، خبر بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت، فضای روانی بازار ارز، طلا و سرمایه را ملتهب می‌کند.

واکنش‌ها معمولاً قبل از هرگونه اقدام عملی شکل می‌گیرد و بر پایه انتظارات منفی است. بخش عمده محدودیت‌هایی که با اسنپ‌بک بازمی‌گردد، شامل تحریم‌های تسلیحاتی و برخی ممنوعیت‌های فنی است.

تحریم‌های سنگین بانکی و نفتی که فشار اصلی را بر اقتصاد ایران وارد می‌کنند، عمدتاً خارج از این مکانیسم و به‌صورت یکجانبه توسط آمریکا و متحدانش اعمال می‌شود.

روسیه و چین به‌طور علنی با کاربرد یک‌طرفه و سیاسی این سازوکار مخالفت کرده‌اند و بدون همراهی این کشورها و حمایت جمعی شورای امنیت، اسنپ‌بک در بهترین حالت تنها وجه تبلیغاتی خواهد داشت و کارشناسان دیپلماسی این ابزار را نمونه‌ای از تهدید بی‌عمل می‌دانند؛ ابزاری که ارزش آن در ایجاد بیم و نگرانی است، نه در اثرگذاری واقعی، ولی در فضای حساس بازار، این تهدید می‌تواند به اندازه شلیک واقعی عمل کند، حتی اگر «گلوله‌ای» شلیک نشود.

تقاضای ارز در بازار غیررسمی اندک و هیجانی است

حسن ولی بیگی، عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اشاره به افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر گفت: در سال جاری شاهد دو فراز و فرود در نرخ ارز بوده‌ایم، اول اینکه در ابتدای سال جاری نرخ دلار به ۱۰۵ هزار تومان رسیده بود، اما در زمان کوتاهی نرخ ارز تا کانال ۸۰ هزار تومان سقوط کرد. همچنین با شروع جنگ ۱۲ روزه نرخ ارز دچار التهاب شد و تا کانال ۹۳ هزار تومان افزایش یافت، اما به سرعت تا ۸۲ هزار تومان پایین آمد. بنابراین فراز و فرودهای نرخ ارز نشان می‌دهد که با فراهم شدن شرایط عادی سیاسی، نرخ ارز به کانال‌های قبلی باز می‌گردد.

ولی بیگی بیان کرد: در حال حاضر فضای بازار ارز هیجانی است و احتمالاً خرید و فروش‌های ارزی در حجم کمی صورت می‌گیرد و بعید می‌دانم تقاضای شدیدی برای خرید ارز وجود داشته باشد.

عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی عنوان کرد: اگر التهاب‌های سیاسی فروکش کند، تقاضا برای ارز هرچند که اندک از بین خواهد رفت و ارزش پول ملی تقویت خواهد شد.

وی خاطر نشان کرد: رسانه‌های ضد ایرانی در حال جوسازی و التهاب آفرینی علیه ایران هستند تا نرخ ارز را افزایشی کنند. در کنار آن، کانال‌های تلگرامی در حال نرخ سازی و التهاب بیشتر برای افزایش نرخ ارز در بازار غیررسمی هستند تا در این شرایط سودهای کلانی به دست آورند.

ولی بیگی با اشاره به افزایش ذخایر ارز و طلای بانک مرکزی در سال‌های اخیر گفت: در حال حاضر به دلیل تحریم‌ها شاید مبادلات دلاری کشور کاهش یافته و با محدودیت‌های سوئیفت دلار کارایی لازم را برای کشور ندارد، اما تقویت ذخایر طلا جایگزین بسیار خوبی در این زمینه است.

وی یادآور شد: در سطح جهانی، جنگ‌ها و نا امنی‌ها موجب شده تا کشورها به سمت افزایش ذخایر طلا حرکت کنند، در این شرایط بهترین اقدام بانک مرکزی کشورمان برای اینکه ارزش پول را حفظ کند، همین افزایش ذخایر طلا است.

عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در پایان تاکید کرد: ضمن اینکه ارزش دلار در جهان روند کاهشی دارد و زمانی که ارزش دلار کاهش یابد بر ارزش طلا افزوده می‌شود؛ بنابراین افزایش ذخایر طلا بهترین ابزار برای کاهش اثرات منفی مکانیسم ماشه است که دولت و بانک مرکزی در یکی دو سال گذشته به خوبی به این موضوع پرداخته‌اند و نتیجه آن افزایش بیش‌از ۱۰۰ تن طلا به عنوان ذخایر استراتژیک کشور است.

فشار تقاضا در بازار ارز وجود ندارد

ایرج ندیمی، کارشناس اقتصادی و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به فعال سازی مکانیسم ماشه علیه ایران گفت: فعال سازی مکانیسم ماشه اثر جدی برای ما نخواهد داشت؛ چراکه ایران اسلامی سال‌هاست که تحت سخت‌ترین تحریم‌ها قرار دارد و به گونه‌ای به آن عادت کرده است.

وی ادامه داد: آن چیزی که درحال حاضر اهمیت دارد این است که وابستگی کشور را به دلار کاهش دهیم؛ چرا که هر دلار در حقیقت یک جی‌پی‌اس است که مسیر مبادلات ما به جهان را کامل نشان می‌دهد.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: نهادهای بین‌المللی غربی نیز هیچ منفعتی برای ایران و دیگر کشورها ندارد و تنها کارکرد آن برای خود کشورهای غربی است؛ بنابراین اعمال تحریم علیه ایران اتفاق جدیدی نیست که مکانیسم ماشه بخواهد اثر مهمی بر اقتصاد کشور بگذارد.

اینکه اروپایی‌ها امروز حرف از فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریم‌ها می‌زنند، جنبه رسانه‌ای و روانی دارد، چراکه آنها هر چقدر که توانسته‌اند تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرده‌اند و امروز در شرایطی هستیم که آنها تحریمی را در این سال‌ها برنداشته‌اند که بخواهند بازگردانند.

ندیمی با بیان اینکه جو هیجانی ناشی از مکانیسم ماشه به زودی فروکش می‌کند، یادآور شد: لازم است تا فضای هیجانی و روانی در کشور را به خوبی کنترل کنیم؛ چرا که همین آثار روانی در بحث مکانیسم ماشه باعث شده تا افزایش غیرموجه قیمت دلار را در روزهای اخیر داشته باشیم.

این کارشناس اقتصادی معتقد است که بازار ارز ایران به‌شدت تحت تأثیر فضای روانی قرار دارد و انتشار تیترهایی درباره بازگشت قطعنامه‌ها یا گزارش‌های جعلی درباره نرخ‌های غیرواقعی، به‌سرعت بر ذهنیت معامله‌گران و مردم اثر می‌گذارد. در روزهای اخیر نیز افزایش نرخ دلار بیش از آنکه ناشی از تقاضای واقعی باشد، بازتاب همین جو روانی و رفتارهای هیجانی بوده است، چرا که تمام نیازها در بازار رسمی تأمین می‌شود.

مکانیسم ماشه محدودیت جدیدی برای اقتصاد ایران ندارد

محمد واعظ برزانی؛ اقتصاددان با تاکید بر اینکه اجرای مکانیسم ماشه تأثیر محسوس و عملیاتی چندانی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، گفت: محدودیت‌های اصلی که اقتصاد ایران با آن مواجه است، ناشی از تحریم‌های ایالات متحده و در مرحله بعد اتحادیه اروپاست که پیش از این اعمال شده و مبادلات خارجی کشور را تحت تأثیر قرار داده‌اند. در این شرایط، مکانیسم ماشه عمدتاً اثری روانی بر فعالان اقتصادی خواهد داشت و با اجرای مکانیسم ماشه محدودیت خاص جدیدی را بر اقتصاد کشور شاهد نخواهیم بود.

وی با اشاره به اینکه پیش‌بینی قابل توجهی وجود دارد که پس از اجرای این مکانیسم، با مشاهده عدم تأثیرگذاری قابل توجه آن بر اقتصاد، انتظارات فعالان بازار در حوزه ارز و سکه تعدیل شده و قیمت‌ها به واقعیت نزدیک خواهد شد، گفت: در نتیجه، کاهش نرخ ارز در بازار آزاد، افت قیمت سکه دور از انتظار نیست. با این حال، این روند ممکن است حدود دو ماه به طول بیانجامد و در این بازه، ممکن است نوساناتی در بازار ایجاد شود و در چنین شرایطی، افرادی که تحت تأثیر جو روانی، دارایی‌های غیرارزی و غیرطلایی خود را به ارز و طلا تبدیل کنند، احتمالاً متضرر خواهند شد و سوداگران با سوءاستفاده از این موقعیت به آنان زیان وارد خواهند کرد.

برزانی با بیان اینکه به نظر نمی‌رسد سیاست ارز تک‌نرخی در دستور کار بانک مرکزی قرار بگیرد، گفت: در شرایط کنونی امکان اجرای چنین سیاستی فراهم نیست و به نظر می‌رسد حتی اگر تصمیمی در این باره وجود دارد و در صورت برنامه‌ریزی برای اجرای این طرح، بهتر است پس از اجرای مکانیسم ماشه و فروکش کردن تأثیرات روانی ناشی از آن اقدام شود.

به گفته وی، اجرای چنین سیاستی در دوره‌ای که کشور از ثبات سیاسی برخوردار است و شوک‌های خارجی وجود ندارد، مناسب‌تر خواهد بود.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه بانک مرکزی بدون شک به عنوان بازیگری تأثیرگذار در بازار طلا و ارز عمل و تاکنون نقش بازارساز خود را ایفا کرده است، اظهار کرد: باید توجه داشت که نقش این نهاد در بازار همیشگی نیست و تنها در شرایط خاص اعمال می‌شود. از این رو، معامله‌گران به ویژه تازه‌واردان و افراد کم‌تحمل، نباید خود را درگیر جریان‌های سوداگرانه و پرریسک این بازارها کنند، زیرا نوسانات آن می‌تواند زیان‌های قابل توجهی به همراه داشته باشد.

به گزارش مهر تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد اسنپ‌بک نه محدودیت تازه‌ای بر اقتصاد ایران تحمیل می‌کند و نه ابزار اجرایی قدرتمندی برای فشار اقتصادی به حساب می‌آید. آنچه بیش از همه مؤثر است، موج روانی ناشی از خبر فعال‌سازی این مکانیسم است که در کوتاه‌مدت بازار ارز و طلا را ملتهب می‌کند. با فروکش کردن فضای هیجانی، نرخ‌ها تمایل به بازگشت به سطح تعادلی دارند و ابزار جایگزینی مانند افزایش ذخایر طلا می‌تواند ضربه‌گیر مناسبی در برابر چنین شوک‌های روانی باشد.

موافقت‌نامه تجارت آزاد ایران و پاکستان در آستانه نهایی شدن است