به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بیست و پنجمین سالروز تولد «خط معلی» در ایران و بزرگداشت حمید عجمی خالق و مبدع این خط در ایران با عنوان رویداد «اشراق در زمین»، عصر جمعه ۲۱ شهریور در مجموعه فرهنگی هنری آسمان فرهنگستان هنر برگزار شد. محمدرضا مقدسیان اجرای این مراسم را برعهده داشت.

در این مراسم، جمع بسیاری از هنرمندان خوشنویس، نقاش و شاگردان حمید عجمی حضور داشتند که از جمله آنها می‌توان به یدالله کابلی، محمد فرنود، ایرج اسکندری، علیرضا قاسم‌خان، حمیدرضا قلیچ‌خانی و محمد فیروزان اشاره کرد.

ارتباط فرهنگستان هنر با خط معلی چیست؟

علیرضا ناصری مدیر مجموعه فرهنگی هنری آسمان در ابتدای مراسم با خوشامدگویی به حضار گفت: مستحضر هستید این مراسم برای نکوداشت بیست و پنجمین سالگرد تولد «خط معلی» است. نمایشگاهی که در پایان افتتاح می‌شود، بسیار خاص و با کیفیت است و بزرگترین نمایشگاهی است که به صورت یکجا از آثاری با «خط معلی» حمید عجمی و شاگردانش خواهید دید.

وی عنوان کرد: فرهنگستان هنر در سال ۱۳۷۷ تاسیس شد که در راستای ارتقای هنر و فرهنگ کشور، هفده وظیفه دارد اما رابطه «خط معلی» با فرهنگستان هنر به توفیق استاد عجمی در ابداع «خط معلی» برمی‌گردد و این موضوع قابل تحسین است.

ناصری بیان کرد: در «خط معلی»، متن، عرفان و نهایت، محتوا، راه خود را در اشراق هنرمند پیدا می‌کند. عشق حمید عجمی به «خط معلی» برای نمایش منحصربه‌فرد علایق استاد است که سبب شده به زبان شخصی در خوشنویسی برسد.

وی در پایان از سالروز تولد حمید عجمی خبر داد که با تشویق ممتد حاضران در سالن مواجه شد.

«خط معلی» وارث روح کوفی است

نیر طهوری هنرمند خوشنویس و استاد دانشگاه سخنران بعدی بود که در سخنانی بیان کرد: «خط معلی»، خطی است که حمید عجمی در سی و هفت سالگی وضع کرد و امروز بیست و پنج سالگی تولد این خط را جشن می‌گیریم.

وی در ادامه به تشریح تاریخی از خط و خوشنویسی در ایران و «خط معلی» پرداخت و «خط معلی» را ادامه‌ای نو از سمت کهنه ایرانی اسلامی دانست و گفت: «خط معلی» در ادامه زنجیره خوشنویسی ایرانی اسلامی، وارث روح کوفی و فرزند سنت اقلام سته و ایرانی است. این خط مناسب کتیبه‌نویسی و نگارش اسماالحسنی است.

طهوری افزود: زمانی که مدیریت خانه هنرهای ایرانی را عهده‌دار بودم، با حمید عجمی آشنا شدم، از آن روز به بعد بیش از ۲ دهه شاهد سلوک او در آثارش بوده‌ام.

نیازی که جامعه خلأ آن را حس کرد اما انجمن خوشنویسان خیر!

سخنران بعدی، حمیدرضا قلیچ‌خانی هنرمند خوشنویس و فعال حوزه زبان و ادب فارسی بود که با خواندن چند بیت شعر و اشاره به اینکه «صفای خط از صفای دل است»، گفت: نکته‌ای در باب تولد باید بگویم که ما گارد بسیاری نسبت به واردات فرهنگی داریم و تولد گرفتن وارداتی است اما از طرفی ما در فرهنگ‌مان بیشتر تاریخ فوت فرهیختگان همچون حافظ و سعدی و رودکی را می‌دانیم تا تولدشان. در تاریخ به تولد توجهی نشده است اما خیلی خوشحالم این بخش وارداتی را الان داریم و آن را جشن می‌گیریم.

وی در ادامه بیان کرد: مقوله خط نیز در ایران وارداتی است، حتی در شاهنامه نیز اشاره شده که خط در ایران را وارداتی نامیدند. در حوزه اسلامی خطوطی هستند که میراث کشورهای مختلف هستند. در هیچ رساله‌ای ذکر نشده که خط کوفی در ایران ابداع شده اما برخی از کوفیان ایرانی بودند.

قلیچ‌خانی بیان کرد: در دوره معاصر دیگر جریان اجتماعی ایجاد نشده که حمید عجمی خطی را به نام خودش کند اما جایگاهی که دارد سبب شده او نیازها را بشناسد و درصدد خلق برآید، مثل زمانی که نیاز بود شکسته نستعلیق و تعلیق به وجود آید.

وی تاکید کرد: این نوع عملکرد وظیفه انجمن خوشنویسان ایران بوده اما جامعه از این انجمن جلوتر حرکت کرده است. انجمن خوشنویسان جریان خوشنویسی معاصر را به شیوه کلهر اداره می‌کرد اما اواسط دهه هفتاد، ۲ گرایش وجود داشت که جریان دیگری ایجاد کرد با اینکه این جریان را باید انجمن هدایت می‌کرد و در اینجا هم مردم و جوانان جلوتر حرکت کردند.

قلیچ‌خانی عنوان کرد: این نیاز از دهه هفتاد شروع شده و موفق‌ترین خطی که همه جا می‌بینم، «معلی» است و این نمایشگاه نیز اثبات می‌کند این نوع خط علاقه‌مندان زیادی دارد و من نیز خیلی خوشحالم در این رویداد حضور دارم. در حوزه هنر، شاید تشبیه سطحی باشد ولی اگر با فوتبال مقایسه کنیم، بازیکنان یازده نفر و تماشاگران صد هزار نفر هستند که تشویق می‌کنند که اگر صد هزار تماشاگر نباشند، فوتبالیست ها نمی‌توانند بازی کنند و پیروز شوند. در خوشنویسی معاصر یکی از بازیکنان در زمین، استاد حمید عجمی است و ما هم به عنوان تماشاگر وظیفه تشویق و ترغیب داریم.

پیام غلامحسین امیرخانی برای حمید عجمی

در ادامه، مقدسیان پیام غلامحسین امیرخانی را قرائت کرد که به شرح زیر است: «جریان هنر و فرهنگ ذاتش به گونه‌ای است که در بستر تاریخی مرتب رشد کند که اگر نباشد خلأیی رخ داده است. با طبیعتی که این رشته دارد خودش را در خوشنویسی معاصر نمود داده و «خط معلی» توسط حمید عجمی جای خودش را پیدا کرده چراکه طبیعت هنر و هنرمند می‌تواند جلوه‌های زیبایی را در پنجه هنرمند ساری و جاری کند. به امید توفیق همه هنرمندان ایران».

گلایه حمید عجمی از سکوت انجمن خوشنویسان و خاطراتی از آغداشلو و مرحوم ممیز

در بخش بعدی مراسم، حمید عجمی با نمایش دستخطی از مادرش که برای او آرزوی موفقیت کرده بود، گفت: مادرم زمانی که نمایشگاه داشتم آمد و در دفتر یادبود نوشت که حضرت علی علیه السلام یاور و همراه من باشد و همین شد که در این سال‌ها پیشرفت کرده‌ام.

وی بیان کرد: حدود ۲۵ سال پیش بر اساس شرایط روحی که داشتم و این شرایط به الهامات ذهنی و دلی من بر می‌گشت،«خط معلی» را نگارش کردم. خلق این خط، پس از تحقیقاتم درباره قلم خوشنویسی نستعلیق اتفاق افتاد که حتی خط یومیه و روزمره را نمی‌توانستم بنویسم.

عجمی با انتقاد از رفتار انجمن خوشنویسان ایران در مواجهه با خلق «خط معلی»، گفت: فکر می‌کردم بر اساس تمام گزارشاتی که از تاریخ و هنر سنتی داشتیم، اگر از این رویداد پرده بردارم، همه و از جمله انجمن خوشنویسان خوشحال می‌شوند چون پیشینه خوشنویسی ایران همین رویه را دارد اما وقتی مطرح کردم متوجه شدم خیلی‌ها منکر خوشنویسی و دنیای معنا شدند! و اکثر خوشنویسان معتقد بودند این ارتباط وجود ندارد! من انسان دینی هستم و به واسطه اینکه در یک خانواده اهل علم و دل به دنیا آمدم، همیشه در خانواده ما مباحث فلسفی مطرح می‌شد و من از بچگی در دامن حضرت علی علیه السلام و پیامبر اکرم (ص) رشد پیدا کردم و این «خط معلی» امروز از برکت حضرت مولی علیه السلام ایجاد شده، چون ما بزرگتر از مولا علی پیدا نمی‌کنیم به همین دلیل به او بسنده می‌کنیم.

وی عنوان کرد: نه درگیر خواب و نه توهم شدم اما این چیزی که اذعان می‌کنم دقیقاً منطبق بر آداب و پیشینه خوشنویسی در ایران است. امروز در جایگاهی ایستادم که به خطوط چیزی اضافه کردم و در این راستا از حقیقت ایران زمین، دفاع می‌کنم.

این هنرمند خوشنویس تصریح کرد: همان زمان به آقای امیرخانی گفتم که سکوت انجمن درباره ابداع «خط معلی٫، بعداً کدورت‌هایی را به وجود می‌آورد اما هنوز هم انجمن سکوت کرده است. این سکوت در حرکت و انگیزه‌های من موثر نبود و همان‌طور که باید، مسیر را جلو بردیم. ما کسانی بودیم که انجمن سبب کندی ما نشد.

وی گفت: من در انجمن خوشنویسان ایران ۱۶ سال خاک خوردم اما متوجه شدم این انجمن بعد از به بار نشستن بچه‌هایش، آنها را سر راه می‌گذارد و این قرائتی غلط از خوشنویسی است. متاسفانه انجمن سکوت کرد اما الان هیچ گله‌مندی از آنها ندارم.

عجمی در ادامه به ذکر خاطراتی از زنده‌یاد مرتضی ممیز و آیدین آغداشلو پرداخت و بیان کرد: روزی آیدین آغداشلو من را در فرهنگستان هنر دید و من از قدیم با حسین خسروجردی و محمد فرنود نزد او می‌رفتیم و حرف می‌زدیم. آغداشلو به من گفت: «ما دست‌مان در کار بود اما تو یواشکی از پشت رفتی در تاریخ!» مرحوم ممیز نیز زمانی که با مرحوم حبیب‌الله صادقی نزد او بودیم، یک بار به من گفت «اگر کسی در خوشنویسی مملکت پیشرفت کرده حمید عجمی بوده است. عجمی یکی از کسانی بوده که با او قهرآمیز رفتار کردم تا عقب نماند و متوقف نشود».

در پایان مراسم، نوازندگان سنتی به اجرای موسیقی پرداختند و سپس نمایشگاهی از آثار «خط معلی» حمید عجمی و شاگردانش در گالری مجموعه آسمان فرهنگستان هنر افتتاح شد.

محمدرضا شرفی خبوشان از ماجرای نجات گونه‌های در حال انقراض نوشت