خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TIKA) به عنوان بازوی اصلی کمک‌های توسعه‌ای ترکیه، نقش کلیدی در گسترش آموزش و بورسیه‌ها در سراسر جهان ایفا کرده است. این برنامه‌ها نه تنها به توسعه انسانی در کشورهای در حال توسعه کمک می‌کنند، بلکه ابزار قدرتمندی برای دیپلماسی نرم ترکیه محسوب می‌شوند. با اجرای هزاران پروژه آموزشی در قاره‌های مختلف، TIKA نفوذ فرهنگی و نرم ترکیه را تقویت کرده و روابط بلندمدت ایجاد می‌کند.

مقدمه

آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TIKA)، نهاد اصلی کمک‌های توسعه‌ای ترکیه است و بیش از ۳۰,۰۰۰ پروژه در ۱۷۰ کشور جهان اجرا کرده است. این آژانس که زیر نظر وزارت خارجه ترکیه فعالیت می‌کند. بخش آموزشی TIKA یکی از مهم‌ترین حوزه‌های فعالیت آن است که شامل ساخت مدارس، حمایت از دانشگاه‌ها، برنامه‌های آموزشی حرفه‌ای و بورسیه‌های تحصیلی می‌شود. این برنامه‌ها عمدتاً در کشورهای آسیا، آفریقا، بالکان، خاورمیانه و آمریکای لاتین اجرا می‌شوند و هدفشان تقویت زیرساخت‌های آموزشی و پرورش نیروی انسانی ماهر است. طبق گزارش‌ها، TIKA از طریق این ابتکارات، نه تنها به کاهش فقر و افزایش فرصت‌های آموزشی کمک می‌کند، بلکه روابط فرهنگی و اقتصادی ترکیه را با شرکای جهانی تعمیق می‌بخشد.

پروژه‌های آموزشی TIKA در نقاط مختلف جهان

TIKA پروژه‌های آموزشی متنوعی را در سراسر جهان اجرا کرده است که شامل ساخت و تجهیز مدارس، حمایت از دانشگاه‌ها، برنامه‌های آموزشی حرفه‌ای و بورسیه‌های تحصیلی می‌شود. این فعالیت‌ها اغلب با همکاری دولت‌های محلی و سازمان‌های بین‌المللی انجام می‌گیرد و بر اساس نیازهای محلی طراحی می‌شوند.

در آفریقا، TIKAتمرکز ویژه‌ای بر آموزش پایه و حرفه‌ای داشته است. برای مثال، در سومالی، TIKAمدارس متعددی ساخته و تجهیز کرده، از جمله مدرسه فنی حرفه‌ای در موگادیشو که به آموزش مهارت‌های فنی به جوانان کمک می‌کند. در سودان، TIKA برنامه‌های آموزشی برای معلمان اجرا کرده و بورسیه‌هایی برای دانشجویان سودانی فراهم کرده تا در دانشگاه‌های ترکیه تحصیل کنند. همچنین، در کشورهای آفریقایی مانند الجزایر و تونس، TIKA دفاتر هماهنگی دارد که پروژه‌های آموزشی را مدیریت می‌کنند، از جمله ساخت کلاس‌های درس و ارائه تجهیزات آموزشی دیجیتال.

طبق آمار، TIKA تا سال ۲۰۲۲ بیش از هزار پروژه آموزشی در آفریقا اجرا کرده که شامل بورسیه برای بیش از ۵۰۰ دانشجو بوده است. در آسیا، فعالیت‌های TIKA بر آموزش حرفه‌ای و STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) تأکید دارد. در سریلانکا، TIKA مؤسسه آموزشی حرفه‌ای را حمایت کرده که سالانه به ۳۵۰ دانشجو دوره‌های ۱۲ تا ۱۸ ماهه ارائه می‌دهد و بورسیه‌هایی برای دانشجویان کم‌درآمد فراهم می‌کند.

در قزاقستان، TIKA آموزش STEM به ۱۲۰ معلم ارائه داده تا رویکردهای نوین آموزشی را ترویج کند. در آسیای مرکزی، مانند قرقیزستان و ازبکستان، TIKA بورسیه‌های تحصیلی برای دانشجویان فراهم کرده تا در دانشگاه‌های ترکیه تحصیل کنند، که بخشی از برنامه Türkiye Scholarships است. همچنین، در افغانستان، TIKA مدارس دخترانه ساخته و برنامه‌های آموزشی برای زنان اجرا کرده، که بیش از ۱۰,۰۰۰ دانش‌آموز را تحت پوشش قرار داده است.

در پاکستان، TIKA دانشگاه‌های فنی را تجهیز کرده و دوره‌های آموزشی برای مهندسان جوان برگزار می‌کند. در بالکان، TIKA بر بازسازی میراث آموزشی و فرهنگی تمرکز دارد. در بوسنی و هرزگوین، TIKA مدارس تاریخی را بازسازی کرده و بورسیه‌هایی برای دانشجویان بوسنیایی در ترکیه ارائه می‌دهد. در آلبانی، TIKA برنامه‌های آموزشی برای معلمان اجرا کرده و دانشگاه‌های محلی را حمایت می‌کند. در کوزوو، TIKA هزاران پروژه توسعه‌ای اجرا کرده که بخش عمده‌ای آموزشی است، از جمله ساخت مدارس و ارائه بورسیه‌ها.

این پروژه‌ها اغلب با هدف تقویت پیوندهای فرهنگی با کشورهای دارای میراث عثمانی انجام می‌شود. در خاورمیانه، TIKA پروژه‌هایی در سوریه، عراق و فلسطین اجرا کرده است. در فلسطین، TIKA مدارس را در غزه تجهیز کرده و بورسیه‌هایی برای دانشجویان فلسطینی فراهم کرده است. در عراق، برنامه‌های آموزشی برای پناهندگان سوری برگزار شده است. در آمریکای لاتین، TIKA فعالیت‌های آموزشی را گسترش داده، مانند برنامه‌های فرهنگی و آموزشی در کلمبیا و مکزیک، که شامل بورسیه‌ها و دوره‌های آموزشی است.

TIKA همچنین در آمریکای جنوبی پروژه‌هایی برای کاهش فقر روستایی از طریق آموزش اجرا کرده است. بورسیه‌های TIKA اغلب با برنامه Türkiye Scholarships ادغام می‌شود، که هزاران دانشجو از کشورهای در حال توسعه را به ترکیه می‌آورد. این برنامه‌ها توسط دفاتر TIKA در ۲۶ کشور مدیریت می‌شوند.

چرا ترکیه برای آموزش عمومی در دیگر کشورها هزینه می کند؟

منافع ترکیه پشت برنامه‌های آموزشی و بورسیه‌ای TIKA، اهداف استراتژیک ترکیه نهفته است که فراتر از کمک‌های بشردوستانه می‌رود. این فعالیت‌ها بخشی از دیپلماسی نرم ترکیه هستند که بر اساس مفهوم «قدرت نرم» جوزف نای، بر جذابیت فرهنگی و ایدئولوژیک تمرکز دارد. TIKA از طریق آموزش، نفوذ ترکیه را در مناطق کلیدی مانند آسیای مرکزی، بالکان و آفریقا افزایش می‌دهد، جایی که پیوندهای تاریخی عثمانی وجود دارد. برای مثال، بورسیه‌ها دانشجویان را به عنوان سفیران ترکیه تبدیل می‌کنند که پس از بازگشت، روابط اقتصادی و سیاسی را تقویت می‌کنند.

منافع اقتصادی ترکیه از این برنامه‌ها مشهود است؛ فارغ‌التحصیلان بورسیه‌ای اغلب شرکای تجاری ترکیه می‌شوند و بازارهای جدیدی برای صادرات ترکیه باز می‌کنند. در آسیای مرکزی، این فعالیت‌ها به ترکیه کمک می‌کند تا در رقابت با روسیه و چین، نفوذ ترکیه را گسترش دهد.

این رویکرد، قدرت سخت ترکیه را با قدرت نرم ترکیب می‌کند و به ترکیه اجازه می‌دهد تا بدون درگیری نظامی، نفوذ ژئوپلیتیکی کسب کند. علاوه بر این، این برنامه‌ها به ترکیه کمک می‌کنند تا تصویر مثبت خود را در جهان اسلام و کشورهای در حال توسعه بهبود بخشد، که در برابر انتقادات داخلی و بین‌المللی از سیاست‌های ترکیه مفید است.

در نهایت، TIKA بخشی از استراتژی گسترده‌تر ترکیه برای تبدیل شدن به یک قدرت جهانی است، جایی که آموزش ابزاری برای کنترل منابع و روابط است.

نتیجه‌گیری برنامه‌های آموزشی و بورسیه‌ای TIKA نه تنها به توسعه جهانی کمک کرده، بلکه ترکیه را به عنوان یک بازیگر کلیدی در دیپلماسی نرم معرفی کرده است. با اجرای پروژه‌های متنوع در سراسر جهان، TIKA روابط پایدار ایجاد کرده و منافع بلندمدت ترکیه را تضمین می‌کند. در آینده، گسترش این برنامه‌ها می‌تواند نقش ترکیه را در جهان چندقطبی تقویت کند، مشروط به اینکه بر اساس اصول شفافیت و همکاری واقعی پیش برود.

وحدت اسلامی؛ از ضرورت تئوری تا چالش‌های عملیاتی