خبرگزاری مهر - گروه سلامت: تحولات نوین در حوزه داروسازی ایران از یک‌سو با رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در مرکز رشد دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران و از سوی دیگر با بحث‌های پرچالش پیرامون فروش اینترنتی دارو گره خورده است. امروز شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند با تکیه بر فناوری‌های نوین از جمله هوش مصنوعی در داروسازی، محصولاتی برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج و کنترل بیماری‌های قلبی و فشار خون طراحی کنند؛ دستاوردی که می‌تواند وابستگی دارویی کشور را کاهش داده و حتی زمینه صادرات داروهای استراتژیک را فراهم کند.

در مقابل، موضوع فروش آنلاین دارو به یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های حوزه سلامت تبدیل شده است؛ چرا که عرضه بدون ضابطه و نبود شفافیت در زنجیره تأمین، می‌تواند تهدیدی مستقیم برای سلامت بیماران باشد. همان‌گونه که نوآوری در داروسازی نیازمند حمایت و نظارت دقیق است، هرگونه ورود به عرصه فروش اینترنتی دارو نیز باید با برنامه‌ریزی علمی، رعایت پروتکل‌های ایمنی و شفافیت کامل انجام شود؛ در غیر این صورت، نه‌تنها ارزش افزوده‌ای برای نظام سلامت ایجاد نمی‌کند بلکه زمینه‌ساز قاچاق دارو، سوءاستفاده از بیماران و تهدیدی جدی برای جامعه خواهد بود

در همین راستا خبرنگار مهر با محمود بیگلر رئیس مجموعه داروخانه‌های ۱۳ آبان و رئیس مرکز رشد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفتگویی داشته است.

مرکز رشد دانشگاه علوم علوم پزشکی تهران در چه سالی تأسیس شد؟

بیگلر: فلسفه ایجاد مرکز رشد به دوران دفاع مقدس بازمی‌گردد. در آن زمان داروسازی صنعتی، محل کارآموزی دانشجویان، به ضرورت شرایط جنگ تحمیلی وارد عرصه تولید دارو شد و محصولاتی همچون آمپول «آمیل نیتریت» و «آتروپین» برای مقابله با حملات شیمیایی تولید شد. این تجربه سبب شد که در سال ۱۳۸۰ این مجموعه به‌طور رسمی مجوز فعالیت به‌عنوان مرکز رشد دارویی دریافت کند.

بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیانی که امروز در حوزه تولید داروهای خاص، درمان سرطان‌ها و بیماری‌های صعب‌العلاج فعالیت می‌کنند و حتی صادرات دارند، منشأ شکل‌گیری‌شان همین مرکز بوده است. اگر طراحی و تجاری‌سازی داروها در آن مقطع انجام نمی‌شد، کشور امروز با بحران‌های بزرگی در حوزه درمان مواجه بود.

خوشبختانه اکنون بیش از ۱۷ شرکت دانش‌بنیان در مراحل مختلف طراحی، تحقیق و توسعه (R&D)، تولید اولیه و تجاری‌سازی در این مرکز فعال هستند. بخشی از این شرکت‌ها آماده ورود به عرصه تولید مستقل بوده و می‌توانند در آینده نقش مهمی در تأمین نیازهای دارویی کشور ایفا کنند.

نقش دانشجویان در مرکز رشد چیست؟

بیگلر: برای تقویت این همکاری، یک مرکز نوآوری نیز ثبت شده است تا اساتید و دانشجویان بتوانند در همان دوران تحصیل با ایده‌های محصول‌محور وارد فرآیند نوآوری شوند. دانشجویان در این مرکز با مسیرهای طراحی، آموزش و تجاری‌سازی دارو آشنا می‌شوند و پس از فارغ‌التحصیلی قادر خواهند بود ایده‌های فناورانه خود را به محصول تبدیل کنند. این موضوع سبب شده است دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران نسبت به دانشجویان سایر دانشگاه‌ها که از چنین امکانی محرومند، یک گام جلوتر باشند.

همچنین در داروخانه ۱۳ آبان چند محصول دارویی مبتنی بر هوش مصنوعی در حوزه قلب و فشار خون طراحی شده است. در این روش، ترکیبات دارویی به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر اثرات هم‌افزایی داشته باشند. انتظار می‌رود این داروها ظرف دو ماه آینده رونمایی و در دسترس بیماران قرار گیرند.

پیشنهادهای وسوسه‌انگیز کشورهای عربی برای جذب طراحان این داروها بسیار زیاد بود اما با وجود این پیشنهادها، پژوهشگران و فناوران این طرح حاضر به ترک کشور نشدند و در مسیر خدمت به سلامت مردم ایستادگی کردند. به باور من، این افراد ایثارگران واقعی حوزه سلامت هستند که با تلاش خود می‌توانند وابستگی دارویی کشور را در آینده کاهش دهند.

نظر شما در رابطه با فروش داروهای اینترنتی چیست؟

بیگلر: اگر عرضه دارو به‌صورت آنلاین بدون برنامه‌ریزی و نظارت دقیق انجام شود، می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت مردم و حتی یک خطر جهانی باشد. در حال حاضر برخی از سایت‌ها و سکوهای اینترنتی، دارو را بدون نسخه پزشک و بدون رعایت مقدمات تخصصی به درب منزل ارسال می‌کنند. این موضوع نه‌تنها سلامت بیماران را به خطر می‌اندازد، بلکه امکان سوءاستفاده‌های گسترده در حوزه دارو را نیز فراهم می‌کند.

طی روزهای گذشته چند نمونه از این سایت‌ها برای بازرسی به سازمان غذا و دارو معرفی شده است. دارو کالایی استراتژیک است و باید مبدا، مسیر انتقال، شرایط نگهداری و مقصد آن مشخص باشد. اگر زنجیره انتقال و مسئولیت خدمات تخصصی آن شفاف نباشد، سلامت مردم دچار آسیب جدی خواهد شد.

با توجه به تجربه موفق در ارائه خدمات دارویی به بیماران خاص، همچنین در حوزه بیماران ام‌اس این خدمات با مجوز سازمان غذا و دارو و با رعایت کامل پروتکل‌ها انجام می‌شود. داروها در بسته‌بندی ایمن و با کد ملی بیمار تحویل داده می‌شوند. حتی در اولین نوبت، داروساز شخصاً به منزل مراجعه کرده و مشاوره تخصصی ارائه می‌دهد. این روند تفاوت زیادی با فروش بی‌ضابطه دارو در بستر اینترنت دارد.

فروش دارو در بسترهایی که زنجیره سرد و استانداردهای نگهداری رعایت نمی‌شود، به هیچ عنوان قابل قبول نیست و ما نمی‌توانیم دارو را مانند یک کالای عادی یا خوراکی به درب منزل بفرستیم. هر دارو شرایط خاص خود را دارد و در صورت نبود استانداردها، بیماران آسیب خواهند دید.

در جلساتی که با برخی از این سکوها داشتیم، وقتی درخواست قراردادها و اطلاعات داروخانه‌های طرف همکاری را مطرح کردیم، پاسخ دادند که قراردادها محرمانه است. این پنهان‌کاری جای نگرانی دارد. بیمار باید بداند داروی او از کدام داروخانه تأمین شده و مسئول فنی آنچه کسی است.

برخی از این سکوها حتی داروهای قاچاق و تقلبی را عرضه می‌کنند. این موضوع خطری بزرگ برای بیماران است و نشان می‌دهد فروش اینترنتی دارو بدون نظارت، بستری برای تخلفات گسترده خواهد بود.

آیا این مشکلات به دلیل کمبود دسترسی نیست؟

بیگلر: مشکل اصلی در حوزه دارو کمبود دسترسی نیست. در اغلب شهرها، داروخانه‌ها در فاصله‌های کوتاه مستقر هستند و بیماران به‌راحتی می‌توانند داروی مورد نیاز خود را تهیه کنند. بنابراین طرح فروش اینترنتی دارو بدون بررسی علمی و کارشناسی می‌تواند مشکلات پنهان و آسیب‌های جدی ایجاد کند.

هرگونه ورود به حوزه فروش اینترنتی دارو باید بر اساس استانداردهای علمی و با نظارت کامل صورت گیرد، این فرآیند نباید به ابزاری برای کسب سود یا تعارض منافع تبدیل شود. سلامت مردم بالاترین اولویت است و کوچک‌ترین خطا در این زمینه می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.

شناسایی زودهنگام آلزایمر با یک آزمایش سه دقیقه‌ای