به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت امور خارجه، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در نامه‌ای رسمی و مستند که امروز به خانم کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام ارسال شد، به طور مفصل به پاسخ نامه مورخ ۱۸ آگوست ۲۰۲۵ که به وضعیت مرتبط با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و سازوکار حل‌وفصل اختلافات اختصاص یافته است، پرداخته و نکات کلیدی در خصوص وضعیت فعلی برجام و سازوکار حل‌وفصل اختلافات مندرج در این توافق بین‌المللی را تشریح کرد.

در ابتدای نامه، عراقچی با ابراز تأسف از روایت گزینشی و ناقص نامه اتحادیه اروپا، یادآور شد که این نامه از ذکر حقایق اساسی و سوابق آئینی و رویه‌ای مربوط به برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت غفلت کرده و بی‌اعتنایی مزمن اتحادیه اروپا و سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا نسبت به تعهدات خود را نادیده گرفته است.

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ضمن تأکید مجدد بر مواضع قبلی خود که در مکاتبات مورخ ۲۲ جولای و ۲۲ آگوست ۲۰۲۵ به تفصیل بیان شده است، خاطرنشان کرد که سه کشور اروپایی مذکور هیچ وجاهت و صلاحیت حقوقی برای توسل به سازوکار حل‌وفصل اختلافات یا فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌ها ندارند.

وی افزود که این مواضع از سوی فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین نیز مورد حمایت قرار گرفته است و به یادداشت‌های توضیحی رسمی این دو کشور که در تاریخ‌های ۱۱ و ۱۹ آگوست ۲۰۲۵ به شورای امنیت ارائه شده، ارجاع داد.

عراقچی ضمن اشاره به سابقه طولانی فعال‌سازی سازوکار حل‌وفصل اختلافات از سوی جمهوری اسلامی ایران، تصریح کرد که ایران نخستین طرف برجام بود که این سازوکار را در واکنش به خروج ایالات متحده آمریکا از توافق و قصور اتحادیه اروپا و تروئیکا در اجرای تعهدات خود فعال کرد.

وی در رد ادعای محدود بودن فعال‌سازی سازوکار به دو مورد رسمی در سال ۲۰۲۰، به توسل ایران به این سازوکار در نامه مورخ ۱۰ مه ۲۰۱۸ و برگزاری نشست‌های متعدد کمیسیون مشترک در تاریخ‌های ۲۵ مه و ۶ جولای ۲۰۱۸ اشاره نمود که پیش از آغاز اقدامات جبرانی ایران انجام شده بود. وی تأکید کرد که نادیده گرفتن این سوابق، استدلال‌های اتحادیه اروپا را بی‌اعتبار می‌سازد.

در ادامه، وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران سازوکار حل‌وفصل اختلافات را با حسن نیت و تا حد استنفاد کامل طی کرده و مستحق اتخاذ اقدامات جبرانی می‌باشد.

وی افزود که ادعای فعال‌سازی سازوکار توسط تروئیکا در سال ۲۰۲۰، صراحتاً توسط ایران، روسیه و چین رد شده و این اقدام هرگز تا استنفاد کامل پیش نرفت و اقدامی ناموجه و غیرقابل قبول از سنخ «اقدام جبرانی در برابر اقدام جبرانی» محسوب می‌گردید که در واکنش به اقدامات جبرانی مشروع جمهوری اسلامی ایران اتخاذ شد.

عراقچی همچنین تصویر ارائه‌شده از سوی اتحادیه اروپا مبنی بر پایبندی به تعهدات برجامی را فاقد هرگونه استحکام و وجاهت دانست. وی یادآور شد که علیرغم تعلیق برخی تحریم‌ها در سال ۲۰۱۵، اروپا نه تنها به تعهدات خود در زمینه عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران عمل نکرده، بلکه توافق را نقض کرده است؛ از جمله با عدم اجرای تعهدات «روز گذار» برجام در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳، گسترش تحریم‌ها علیه اشخاص و نهادهای غیرنظامی ایرانی و اعمال مجدد تحریم‌ها علیه شرکت‌های هواپیمایی، کشتیرانی، شناورها و بنادر ایران. وی تأکید کرد که یازده تعهد تکمیلی اروپا پس از نشست وزرای امور خارجه در ۶ جولای ۲۰۱۸ نیز عملیاتی نشده است.

وزیر امور خارجه ایران به ناکارآمدی سازوکار اینستکس به عنوان ابتکاری ناکافی و صرفاً نمادین اشاره کرد که هرگز به حجم قابل توجهی از مبادلات منتهی نشد.

وی همچنین شکست مذاکرات وین در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ را ناشی از لجاجت آمریکا، ملاحظات سیاسی داخلی آن کشور و گره زدن مذاکرات به موضوعات نامرتبط توسط تروئیکا و اتحادیه اروپا دانست.

در بخش دیگر نامه، عراقچی با انتقاد شدید از مواضع اتحادیه اروپا در قبال حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران که نقض صریح منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل است، همراه با حمایت‌های تروئیکا از طریق تأمین سلاح و حمایت‌های علنی، اظهار داشت که این اقدامات بیش از پیش حسن نیت اروپا را مخدوش می‌سازد.

وی همچنین به اظهارات مطرح‌شده توسط خانم کالاس درباره «پایان یافتن برنامه هسته‌ای ایران» که انکار مبانی اساسی برجام است اشاره کرد و این موضوع را موجب خدشه‌دار شدن نقش اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده عینی و بی‌طرف دانست.

در پایان، سید عباس عراقچی تصریح کرد که تلاش‌های احتمالی تروئیکا برای احیای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد که به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) لغو شده‌اند، فاقد اعتبار و بی‌اثر است و این قطعنامه باید طبق جدول زمانی خود در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ منقضی گردد. وی از اتحادیه اروپا خواست تا از تفسیرهای گزینشی خودداری کرده و در تسهیل دیپلماسی اصیل و حفظ چندجانبه‌گرایی تلاش کند.

همچنین جمهوری اسلامی ایران بار دیگر آمادگی خود را برای از سرگیری مذاکرات دیپلماتیک عادلانه و متوازن اعلام کرد، مشروط بر آنکه طرف‌های مقابل جدیت و حسن نیت خود را نشان داده و از اقدامات مخرب که شانس موفقیت مذاکرات را تضعیف می‌کند، اجتناب کنند.

این نامه با رونوشت به دبیرکل سازمان ملل متحد، رئیس دوره‌ای و اعضای شورای امنیت ارسال شده است.

سه کشور اروپایی صلاحیت حقوقی برای بازگشت خودکار تحریم‌ها را ندارند