باشگاه خبرنگاران جوان؛ علی محسنی - شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما، در میز بین‌الملل برنامه «خرمشهر» میزبان آصف لقمان قاضی، مدیر امور بین‌الملل جماعت اسلامی پاکستان، بود؛ چهره‌ای شناخته‌شده در حوزه دیپلماسی اسلامی و آموزش، که درباره ریشه‌ها، اهداف و جایگاه جماعت اسلامی پاکستان در فضای سیاسی و فرهنگی این کشور سخن گفت.

در گفت‌وگوی ویژه میز بین‌الملل برنامه «خرمشهر»، شهاب اسفندیاری با معرفی مهمان برنامه، آصف لقمان قاضی، به تشریح پیشینه سازمان جماعت اسلامی پاکستان و نقش آن در تحولات فکری و سیاسی منطقه پرداخت.

اسفندیاری با اشاره به تأسیس جماعت اسلامی توسط سید ابوالاعلی مودودی، گفت: «او در سال‌های مقارن با انقلاب اسلامی ایران، فعالیت‌های فکری و نظری خود را در راستای احیای امت اسلامی، مبارزه با استعمار و رهایی کشورهای اسلامی از سلطه امپریالیسم آغاز کرد و از حامیان انقلاب اسلامی ایران بود.»

وی تأکید کرد: «امروز جنبشی که مودودی بنیان گذاشت، یکی از حرکت‌های فراگیر و اثرگذار در فضای سیاسی، فکری و فرهنگی پاکستان محسوب می‌شود.»

در ادامه، شهاب اسفندیاری، مهمان برنامه را معرفی کرد:
دکتر آصف لقمان قاضی متولد ۲۵ اکتبر ۱۹۶۷، از فعالان دیپلماسی اسلامی و حوزه آموزش در پاکستان است. وی مدیر امور خارجه جماعت اسلامی پاکستان و دبیرکل معاون اتحادیه بین‌المللی علمای مسلمان مستقر در دوحه می‌باشد.

او دارای کارشناسی ارشد اقتصاد از دانشگاه بوستون آمریکا و همچنین مدارکی از کالج باخ‌نی و بنیاد اسلامی لستر انگلستان است. قاضی، فرزند قاضی حسین احمد، رهبر پیشین جماعت اسلامی و نماینده باسابقه مجلس پاکستان است و سال‌ها به‌عنوان دستیار ویژه در کنار پدرش در جلسات مهم سیاسی و دیپلماتیک شرکت داشته است.

از جمله دیگر سوابق او می‌توان به تدریس در دانشگاه اسلامی بین‌المللی اسلام‌آباد، مدیریت پروژه‌های توسعه روستایی، و تأسیس مدرسه «مان‌سایا» در اسلام‌آباد اشاره کرد.

وی همچنین مدیر مرکز «گفت‌وگو و راه‌حل‌ها» (CDS) است که مجموعه‌ای از کنفرانس‌های ملی را با حضور نخبگان سیاسی، دانشگاهی و رسانه‌ای برگزار کرده است. برخی از مقالات او عبارتند از: تجربه اسلام‌گرایی در پاکستان در کتاب «بازاندیشی اسلام سیاسی» و کشمیر همچنان در آستانه وجدان جهانی می‌کوبد منتشر شده در نشریه «Ball State’s Journal».

او به زبان‌های اردو، انگلیسی و عربی مسلط است و سابقه سفر و گفت‌وگو در بیش از هجده کشور را دارد.

مدیر امور بین‌الملل جماعت اسلامی پاکستان در گفت‌وگو با برنامه «خرمشهر» شبکه افق، با اشاره به پیشینه تاریخی و اهداف جماعت اسلامی، این جریان را پاسخی به نیاز امت اسلامی برای بازیابی هویت و بیداری سیاسی در مواجهه با سلطه استعمار و مدرنیته غربی دانست.

دکتر آصف لقمان قاضی در گفت‌وگو با شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما، با اشاره به ریشه‌های شکل‌گیری جماعت اسلامی گفت: «جماعت اسلامی پاکستان ریشه در جهاد اسلامی هند دارد؛ در زمانی که هند و پاکستان هنوز از هم جدا نشده بودند. در آن دوره، حدود ۷۵ نفر گرد هم آمدند و در سال ۱۹۴۱، پیش از تأسیس پاکستان، جماعت اسلامی را بنیان گذاشتند.»

وی افزود: «پس از استقلال پاکستان، جماعت اسلامی در این کشور به‌عنوان سازمانی مستقل ادامه مسیر داد، در حالی که شعباتی نیز در هند و بعدها در بنگلادش به صورت جداگانه شکل گرفتند. امروزه جماعت اسلامی نه تنها در این کشورها، بلکه در سایر نقاط آسیای جنوبی نیز حضور دارد.»

قاضی با اشاره به شرایط تاریخی شکل‌گیری این جریان گفت: «در دوران جنگ جهانی اول، امت اسلامی تحت مدیریت قدرت‌های بیگانه قرار داشت. در آن زمان، نیاز جدی به بیداری سیاسی در میان مسلمانان احساس می‌شد؛ بیداری‌ای که صدای امت اسلامی را به گوش جهانیان برساند و مسلمانان بتوانند جوامع خود را بر پایه فرهنگ، دین و تمدن خود اداره کنند.»

او ادامه داد: «در جهان عرب، حرکت اخوان‌المسلمین در پاسخ به همین نیاز شکل گرفت و در آسیای جنوبی، سید ابوالاعلی مودودی جماعت اسلامی را تأسیس کرد.»

دکتر قاضی در ادامه گفت: «در زمانی که قدرت‌های غربی اسلام را دینی عقب‌مانده معرفی می‌کردند و لیبرالیسم و مدرنیسم را به‌عنوان ایده‌های اداره جهان ترویج می‌دادند، شخصیت‌هایی چون مودودی در پاکستان و امام خمینی در ایران ظهور کردند و حرکاتی را آغاز کردند که در نهایت، پایه‌های نهضت اسلامی و انقلاب اسلامی را بنیان گذاشت.»

وی تأکید کرد: «در آن دوره، علم و تکنولوژی به‌عنوان ابزارهای قدرت غربی معرفی می‌شدند و بسیاری تصور می‌کردند که اسلام دیگر جایگاهی در دنیای مدرن ندارد. اما حرکت‌های اسلامی از جمله جماعت اسلامی، پاسخی بود به این ادعاها و تلاشی برای احیای جایگاه اسلام در مدیریت اجتماعی و سیاسی.»

مدیر امور بین‌الملل جماعت اسلامی پاکستان در ادامه گفت‌وگو با برنامه «خرمشهر»، با اشاره به دیدگاه‌های متنوع مسلمانان نسبت به دنیای مدرن، تأکید کرد که چهره‌هایی همچون سید ابوالاعلی مودودی و امام خمینی توانستند اسلام را به‌عنوان دینی جامع، متناسب با زندگی فردی و اجتماعی در دنیای معاصر معرفی کنند.

در پاسخ به پرسش شهاب اسفندیاری درباره واکنش جریان‌های اسلامی نسبت به جهان مدرن، دکتر آصف لقمان قاضی گفت: «در آن دوره، امت اسلامی دچار دو رویکرد عمده شده بود؛ گروهی از علما به‌کلی با جهان مدرن و فناوری‌های آن مخالف بودند و جنبه‌های مثبت آن را نادیده می‌گرفتند. تمرکز آنان بر حفظ سنت‌های دینی با زبان و روش‌های کلاسیک بود و آشنایی کافی با دانش‌های جدید نداشتند.»

او افزود: «در مقابل، گروهی دیگر بودند که تحصیلات مدرن داشتند، اما با باورهای دینی عمیق فاصله داشتند. این افراد برای ارائه دینی که با زندگی روزمره قابل تطبیق باشد، نیاز به بازخوانی مفاهیم اسلامی داشتند.»

قاضی در ادامه گفت: «در این میان، شخصیت‌هایی همچون سید ابوالاعلی مودودی، حسن‌البنا، سید قطب و امام خمینی ظهور کردند که توانستند اسلام را به‌گونه‌ای بازتعریف کنند که پاسخگوی نیازهای انسان معاصر باشد. آن‌ها گفتند که دین تنها محدود به مسجد نیست، بلکه باید در تمامی ابعاد زندگی مثل اقتصاد و آموزش تا سیاست و مدیریت اجتماعی حضور داشته باشد.»

وی افزود: «دین اسلام آمده است برای همه زندگی انسان؛ چه زندگی فردی و چه زندگی اجتماعی. در واقع، هیچ بخشی از زندگی وجود ندارد که بتوان گفت دین در آن نقشی ندارد.»

قاضی با اشاره به تأثیر جامعه بر زندگی فردی انسان گفت: «اگر ما بگوییم دین تنها به زندگی شخصی مربوط می‌شود، در حالی که عرصه‌هایی مانند آموزش، فرهنگ و نظام‌های اداری و دولتی بر انسان تأثیرگذارند، این تناقض بزرگی است. نمی‌توان دین را از جامعه جدا دانست.»

او همچنین به نقش لیبرال‌ها در این زمینه اشاره کرد و گفت: «در بسیاری از دیدگاه‌های لیبرال، هنوز هم تلاش می‌شود دین را به حوزه شخصی محدود کنند، اما با گذشت دهه‌ها از مبارزه اندیشمندان اسلامی، امروز در پاکستان هیچ‌کس نمی‌گوید اسلام فقط برای زندگی شخصی است. حتی احزاب لیبرال و سکولار هم معتقدند قرآن و سنت باید مبنای قانون‌گذاری باشند.»

در ادامه، قاضی تأکید کرد: «در قانون اساسی جمهوری اسلامی پاکستان به‌صراحت آمده که قرآن و سنت پایه‌های قانون‌گذاری کشور هستند. هیچ حزبی، حتی سکولارترین گروه‌ها، با این اصل مخالفتی ندارند. این برخلاف تصوری است که برخی در ایران دارند مبنی بر اینکه فقط ایران تلاش کرده دین را در ساختار سیاسی وارد کند.»

آصف لقمان قاضی، مدیر امور بین‌الملل جماعت اسلامی پاکستان، در گفت‌وگو با برنامه «خرمشهر» از روابط تاریخی این جنبش با انقلاب اسلامی ایران سخن گفت و تأکید کرد جماعت اسلامی همواره خواهان تقویت روابط اقتصادی، فرهنگی و مردمی با جمهوری اسلامی ایران بوده و در تحولات اخیر منطقه نیز حمایت گسترده‌ای از ایران در برابر تجاوزات آمریکا و رژیم صهیونیستی به عمل آورده است.

در ادامه گفت‌وگوی برنامه خرمشهر، شهاب اسفندیاری با طرح پرسشی درباره دیدگاه جماعت اسلامی نسبت به روابط ایران و پاکستان، از آصف لقمان قاضی خواست توضیح دهد که آیا این جنبش علاقه‌مند به تقویت روابط دوجانبه با جمهوری اسلامی است یا خیر.

قاضی در پاسخ گفت: «روابط ما با ایران تاریخی است. جماعت اسلامی با امام خمینی و انقلاب اسلامی ایران در ارتباط بوده است. امام خمینی و سید ابوالاعلی مودودی در سال ۱۹۶۳ میلادی در موسم حج در مکه دیدار داشتند. مودودی این دیدار را در همان زمان در نشریه حزب ما به نام ترجمان القرآن منتشر کرد.»

وی ادامه داد: «در آن مقاله، مودودی اشاره کرده بود که در ایران حرکتی الهام‌بخش از اسلام در حال شکل‌گیری است. این مقاله باعث شد دولت وقت ایران (دوران پهلوی) به دولت پاکستان اعتراض کند و در نتیجه، کل مجله تعطیل شد، نه فقط مقاله. این مسئله نشان می‌دهد روابط جماعت اسلامی با انقلاب ایران ریشه‌دار است و از همان آغاز از حرکت امام خمینی حمایت کرده‌ایم.»

قاضی تأکید کرد: «ما همچنان خواهان روابط عمیق‌تر در زمینه‌های مختلف از جمله اقتصاد، فرهنگ و روابط مردمی با جمهوری اسلامی ایران هستیم. این روابط نباید صرفاً در سطح سیاسی باقی بماند، بلکه باید به ارتباطات دوجانبه گسترده‌تر در سطح ملت‌ها نیز تبدیل شود.»

در بخش پایانی گفت‌وگو، شهاب اسفندیاری با اشاره به تنش‌های اخیر در منطقه میان آمریکا، اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران، نظر جماعت اسلامی را در این خصوص جویا شد.

آصف لقمان قاضی در پاسخ گفت: «ما یک کمپین بسیار قوی را در حمایت از ایران و علیه حمله آمریکا و اسرائیل به راه انداختیم. خوشبختانه، مردم پاکستان و همچنین احزاب مختلف از این موضع حمایت کردند. در این موضوع، ملت پاکستان در کنار برادران ایرانی خود ایستادند.»

بررسی ریشه‌های پیوند جماعت اسلامی پاکستان با انقلاب اسلامی ایران