حتما تا به حال برایتان پیش آمده که در تعطیلات، بدون زنگ هشدار، ساعت‌ها بیشتر بخوابید و باز هم احساس کنید به خواب بیشتری نیاز دارید؟ اگر فکر کرده‌اید این خواب زیاد به خاطر تنبلی است، بهتر است دوباره فکر کنید. خواب طولانی در ایام تعطیل، نه‌تنها طبیعی است، بلکه از نظر زیستی ضروری است. بدن شما در این مدت مشغول ترمیم، بازسازی و بازتنظیم خودش است؛ از مغز و هورمون‌ها گرفته تا مفاصل و حتی خاطرات ذهنی.

مطالعه‌ای منتشر شده در وب‌سایت «ساینتیفیک امریکن» (Scientific American) نشان می‌دهد که حتی یک شب بی‌خوابی می‌تواند باعث افزایش حساسیت عاطفی و آسیب‌پذیری در برابر استرس شود. این مطالعه نشان می‌دهد که کمبود خواب می‌تواند فعالیت نواحی مغزی مرتبط با تنظیم احساسات را کاهش دهد و باعث واکنش‌های عاطفی شدیدتر شود.

خواب تعطیلات؛ تنبلی یا نیاز زیستی؟

وقتی زنگ ساعت خاموش است، بدن به‌طور خودکار وارد حالت جبرانی می‌شود. در این حالت شما نه‌فقط بیشتر می‌خوابید، بلکه خواب‌تان هم عمیق‌تر و با کیفیت‌تر می‌شود. این نوع خواب به‌ویژه در مراحل اولیه تعطیلات اتفاق می‌افتد، زمانی‌که هنوز خستگی‌های کاری و فشار‌های روحی باقی مانده‌اند. بدن شروع می‌کند به بازسازی ذخایر انرژی، ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و تنظیم دوباره هورمون‌هایی که در اثر استرس روزمره، دچار بی‌نظمی شده‌اند.

چرا در روز‌های کاری کم‌خوابی داریم؟

در طول سال، اغلب ما دچار «بدهی خواب» می‌شویم؛ مفهومی که به معنی کم‌خوابی مزمن است. این بدهی نه با یک خواب طولانی بلکه با بازگشت به ریتم طبیعی بدن جبران می‌شود. مثلاً کسی که شب‌ها فقط ۵ یا ۶ ساعت می‌خوابد، در تعطیلات ممکن است ۸ تا ۱۰ ساعت بخوابد و همچنان احساس خستگی داشته باشد. این به دلیل آن است که بدنش هنوز در حال جبران کمبود‌های گذشته است.

خواب عمیق یعنی ترمیم واقعی

طبق تحقیقات گسترده در سال ۲۰۱۶، منتشرشده در مجله «ساینس دایرکت» (Science Direct)؛ خواب در حالت ایده‌آل از مراحل مختلفی تشکیل شده که یکی از مهم‌ترین آنها مرحله «خواب موج‌آهسته» (Slow-Wave Sleep) است؛ این مرحله برای ترمیم عضلات، بازسازی بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی ضروری است. در تعطیلات، وقتی استرس کاهش می‌یابد و دیگر خبری از ایمیل‌های نیمه‌شب یا رفت‌و‌آمد‌های صبح‌گاهی نیست، بدن به این مرحله از خواب بیشتر دست پیدا می‌کند. در این حالت است که بسیاری از فرآیند‌های فیزیولوژیک حیاتی آغاز می‌شوند: از کاهش التهاب گرفته تا تنظیم متابولیسم و حتی حفظ عملکرد مغز.

تنظیم مجدد ساعت بدن با خوابیدن تا دیروقت

بدن انسان یک ساعت زیستی بسیار دقیق به نام «هسته فوق کیاسماتیک» (Suprachiasmatic Nucleus) در مغز دارد که مانند مدیر کل زمان‌بندی در بدن عمل می‌کند. این ساعت زیستی با نور، دما و روال روزمره هماهنگ می‌شود. اما فشار‌های بیرونی، مثل جلسات کاری و مسئولیت‌های اجتماعی، باعث می‌شوند این ساعت دچار بی‌نظمی شود. زمانی‌که در تعطیلات هستیم و این فشار‌ها کاهش پیدا می‌کنند، بدن فرصتی پیدا می‌کند تا ساعت خود را دوباره با نور روز هم‌راستا کند. نتیجه‌ی این هم‌راستایی، خواب بهتر و بیداری با انرژی بیشتر است.

از رویا‌های عجیب تا حافظه بهتر

آیا در تعطیلات خواب‌هایی عجیب و گاه بسیار واقعی دیده‌اید؟ براساس مقاله‌ای که پیش‌تر مجله «نیچر» (nature) منتشر کرده‌ بود؛ این پدیده که به آن «بازگشت رِم» (REM Rebound) گفته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که مغز فرصت پیدا می‌کند خواب را که در دوره‌های پراسترس نادیده گرفته شده، جبران کند. «رِم» (REM)، بخشی از چرخه خواب است که در آن فعالیت مغز افزایش می‌یابد، رویا‌ها شکل می‌گیرند و حافظه و خلق‌وخو تنظیم می‌شود. به همین دلیل است که خواب در تعطیلات می‌تواند نه‌فقط بدن، بلکه ذهن را هم ترمیم کند.

بازسازی ستون فقرات و عضلات؛ شما واقعاً بلندتر می‌شوید!

شاید عجیب به نظر برسد، اما واقعاً وقتی بیشتر می‌خوابید، کمی قدبلندتر می‌شوید. دلیل آن این است که در طول روز، دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقرات به دلیل فشار مداوم وزن بدن، فشرده می‌شوند. اما در طول خواب، این دیسک‌ها فرصت دارند دوباره پر از مایع شوند و به شکل طبیعی خود بازگردند. این فرآیند بازسازی در کنار ترمیم عضلات، رباط‌ها و مفاصل، تنها زمانی رخ می‌دهد که خواب کافی و با کیفیت داشته باشید.

آیا باید همیشه تا دیروقت بخوابیم؟

خیر. اگرچه خواب بیشتر در تعطیلات برای جبران کم‌خوابی مفید است، اما خوابیدن بیش از ۹ ساعت به‌طور دائم می‌تواند نشانه‌ی مشکلات زمینه‌ای باشد. تحقیقات نشان داده‌اند خواب بیش از حد ممکن است با افسردگی، بیماری‌های قلبی و حتی کاهش طول عمر مرتبط باشد. البته هنوز مشخص نیست که خواب زیاد باعث این مشکلات می‌شود یا این مشکلات باعث خواب زیاد می‌شوند.

پرنده سحرخیز یا جغد شب‌زنده‌دار؟ شخصیت خواب شما کیست؟

هر فرد یک «کرونو‌تایپ» (Chronotype) خاص دارد که مشخص می‌کند چه زمانی در طول شبانه‌روز بیشترین هوشیاری و تمایل به خواب را دارد. بعضی‌ها سحرخیز هستند و صبح‌ها بهترین عملکرد را دارند و برخی دیگر شب‌زنده‌دارند و در عصر و شب به اوج فعالیت ذهنی می‌رسند. بدن این افراد با چرخه‌ای متفاوت عمل می‌کند و وقتی مجبور به پیروی از برنامه‌ای ناسازگار با این چرخه می‌شوند. مثل شروع زود هنگام مدرسه یا کار، دچار حالتی به نام «جت‌لگ اجتماعی» (Social Jetlag) می‌شوند؛ وضعیتی که باعث خستگی، اختلال خلق و حتی بیماری‌های مزمن می‌شود.

خواب تعطیلات را جدی بگیرید

اگر در تعطیلات تا ساعت ۹ یا ۱۰ صبح خواب هستید، احساس گناه نکنید. بدن شما در حال بازسازی است. از مغز تا ستون فقرات، از غدد فوق کلیوی تا رویا‌های شبانه، همگی در حال انجام کار خود هستند، فقط کافی است به آنها فرصت بدهید. خواب خوب، فقط یک لذت نیست؛ یک ضرورت زیستی است.

انتهای پیام/

مرکز ملی پایش و کنترل مصرف برق در کمتر از دو ماه راه‌اندازی شد