علی گورانی، رئیس اداره پرتوهای وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر با اشاره به خطرات پنهان ولی جدی ناشی از اشعه فرابنفش خورشیدی، نسبت به سهل‌انگاری عمومی در مواجهه با این پدیده هشدار داد و گفت: بسیاری از ما تصور می‌کنیم اتفاقات ناگوار به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهند، در حالی که بیشتر فجایع حاصل بی‌توجهی‌های کوچک و سهل‌انگاری‌های روزمره‌اند که در طول زمان انباشته شده و در نهایت به بحران ختم می‌شوند.

وی افزود: متأسفانه در بسیاری از حوزه‌ها، از جمله بهداشت پوست و چشم، آموزش عمومی کافی در کشور وجود ندارد و همین مسئله سبب می‌شود مردم نسبت به مخاطرات پرتو فرابنفش ناآگاه باقی بمانند و اقدامات پیشگیرانه‌ای که می‌تواند جلوی آسیب‌های گسترده را بگیرد، نادیده گرفته شود و پیشگیری نیازمند توجه به نکات ریز و تکرار مداوم آموزش است تا این اصول در حافظه دائمی افراد نهادینه شود.

رئیس اداره پرتوها درباره ماهیت پرتو فرابنفش خورشیدی توضیح داد: این پرتو شامل سه طیف A، B و C است که طیف C به دلیل انرژی بالا توسط لایه اوزون جذب می‌شود، اما دو طیف A و B از جو عبور کرده و به سطح زمین می‌رسند، این پرتوها با نفوذ به لایه‌های پوست، آسیب‌های متعددی از جمله خشکی، چین‌وچروک، تخریب ساختار پوست و در نهایت ابتلاء به سرطان‌های پوستی به‌ویژه ملانوم بدخیم را به همراه دارند.

به گفته وی، سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در کشور است که بخش عمده‌ای از آن ناشی از تماس طولانی‌مدت با نور خورشید و بی‌توجهی به مراقبت‌های ابتدایی است.

وی دومین آسیب جدی ناشی از اشعه فرابنفش را آسیب به چشم عنوان کرد و گفت: اشعه UV یکی از عوامل اصلی بروز کاتاراکت یا آب مروارید است و ایران جز کشورهایی است که به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، در مدارهای پرخطر تابش UV قرار دارد و این موضوع، خطر ابتلاء به بیماری‌های چشمی را به‌ویژه در مشاغل روباز مانند کشاورزی، رانندگی و کارگران فضای باز افزایش می‌دهد.

گورانی همچنین به مسئله استفاده ناآگاهانه از کرم‌ها و مواد آرایشی و بهداشتی اشاره کرد و گفت: متأسفانه بسیاری از مردم بدون آگاهی کافی از کرم‌های ضدآفتاب یا فرآورده‌های محافظتی استفاده می‌کنند، در حالی که بخشی از این محصولات ممکن است تقلبی یا فاقد استاندارد لازم باشند. استفاده نادرست یا بی‌اثر از این محصولات نه تنها حفاظت ایجاد نمی‌کند، بلکه در مواردی خود منجر به آسیب پوستی می‌شود.

وی با اشاره به برنامه جهانی «بهداشت مواجهه با پرتوهای فرابنفش» که در بسیاری از کشورها توسط نهادهای بهداشتی اجرا می‌شود، گفت: این برنامه با هدف افزایش آگاهی عمومی، استانداردسازی فرآورده‌های محافظتی و آموزش رفتارهای ایمن تدوین شده است و باید در کشور ما نیز با جدیت پیگیری شود تا از آسیب‌های گسترده این پرتو جلوگیری شود.

به گفته وی، پیشگیری از آسیب‌های اشعه خورشید باید به عنوان یک اصل مهم در سلامت عمومی مورد توجه قرار گیرد، چرا که مواجهه با نور خورشید امری روزمره و فراگیر است و غفلت از آن، عواقب گسترده‌ای برای جامعه به همراه خواهد داشت.

مدیریت جهانی نور فرابنفش؛ هشدار وزارت بهداشت درباره ضرورت آموزش و پیشگیری

رئیس اداره پرتوهای وزارت بهداشت، نسبت به ضرورت آموزش‌های مداوم و فرهنگ‌سازی در سطح جامعه هشدار داد و گفت: پرتوهای ماورای بنفش خورشیدی وجود دارند، واقعی‌اند، و به طور مستقیم سلامت پوست، چشم و سیستم ایمنی بدن انسان را تهدید می‌کنند، به همین دلیل، جامعه جهانی بهداشت سال‌هاست که برنامه‌ای علمی و جامع تحت عنوان «شاخص UV» یا شاخص ماورای بنفش تدوین کرده و به همه کشورهای جهان معرفی کرده است.

آستانه‌های خطر در بازه‌های عددی و اهمیت تنظیم دقیق

گورانی درباره این شاخص توضیح داد: شاخص UV از عدد ۱ تا بیش از ۱۱ دسته‌بندی می‌شود. این عدد میزان خطر پرتوهای فرابنفش در هر منطقه را نشان می‌دهد. وقتی شاخص بین ۱ تا ۳ است، نیاز به حفاظت خاصی وجود ندارد، اما از عدد ۴ به بالا، خطر آغاز می‌شود و باید اقدامات حفاظتی جدی در نظر گرفت و این جدول به سادگی در سایت سازمان جهانی بهداشت (WHO) قابل دسترسی و استفاده است، اما متأسفانه هنوز آموزش‌های لازم برای استفاده از آن به عموم مردم داده نشده است. اعداد از ۱ تا ۱۱ در محدوده‌ای قرار دارند که قابل قبول است و مشکلی ایجاد نمی‌کند، اگر عددی بیشتر از ۱۱ باشد، از محدوده خارج شده و ممکن است مشکلاتی به وجود بیاورد و ما در آخرین محدوده هستیم.

وقتی اعداد در بازه‌ی کوچک‌تری مانند ۱ تا ۳ باشند، نیازی به محافظت یا حساسیت خاصی نیست، اما وقتی عدد به ۴ برسد، خطر یا حساسیت شروع می‌شود و باید دقت بیشتری کرد. بنابراین تنظیمات مربوط به این بازه باید به گونه‌ای باشد که برای اعداد کوچک‌تر محدودیت کمتری در نظر گرفته شود و با افزایش عدد، میزان حفاظت یا حساسیت افزایش یابد.

وی هشدار داد: هم اکنون این شاخص از حد استاندارد در کشور ما عبور کرده است و مردم باید اصول ایمنی را رعایت کنند.

وی با تأکید بر اینکه پرتوهای فرابنفش هیچ محدودیت زمانی یا مکانی ندارند، گفت: اصل پایه‌ای در مواجهه با تشعشعات این است که هرچه کمتر، بهتر. این اصل در علم حفاظت پرتویی به «اصل ALARA» مشهور است، به این معنا که باید تا حد امکان، میزان مواجهه با اشعه را کاهش داد. بنابراین اگر قرار است حتماً از خانه خارج شویم، باید ابتدا شاخص UV منطقه را بررسی کرده و بر اساس عدد آن، از خودمان محافظت کنیم.

چهار اصل کلیدی حفاظت در برابر اشعه فرابنفش

گورانی درباره شیوه‌های صحیح محافظت در برابر نور خورشید گفت: اقدامات حفاظتی باید علمی، کامل و بر اساس دستورالعمل‌های بین‌المللی انجام شوند. نخستین گام، قرار گرفتن در سایه است و حتی‌الامکان باید از قرارگیری مستقیم در نور خورشید پرهیز کرد و قرار گرفتن در سایه تنها ۵۰ درصد از پرتوهای فرابنفش را کاهش می‌دهد، زیرا این اشعه همانند نور مرئی قابلیت بازتاب و پراکندگی دارد. سطوح صیقلی مانند فلزات، شیشه، آب و حتی سیمان می‌توانند بخش قابل توجهی از اشعه را به اطراف بازتاب دهند و اقدام دوم، استفاده از کلاه‌های لبه‌دار استاندارد است؛ کلاهی که حداقل ۷ سانتی‌متر لبه داشته باشد تا بتواند گردن، صورت و گوش‌ها را پوشش دهد.

وی افزود: اقدام سوم، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب است و استفاده صحیح از کرم‌های ضدآفتاب خود یک علم است و باید دقت کرد کرم دارای فاکتور محافظتی (SPF) مناسب باشد، میزان استفاده از آن برای هر سانتی‌متر مربع پوست کافی باشد، مدت زمان اثرگذاری آن رعایت شود و در زمان لازم تمدید یا پاک‌سازی شود.

استفاده از عینک آفتابی استاندارد

وی توضیح داد: بسیاری تصور می‌کنند هر عینک تیره‌ای عینک آفتابی محسوب می‌شود، در حالی که تنها عینک‌هایی با قابلیت حذف پرتوهای ماورای بنفش با طول‌موج تا ۴۰۰ نانومتر، مؤثر هستند، اگر عینک تنها محیط را تیره کند ولی جلوی اشعه خطرناک را نگیرد، نه تنها از چشم محافظت نمی‌کند بلکه با باز شدن بیشتر مردمک، میزان اشعه وارد شده را افزایش می‌دهد، همچنین فرم فیزیکی عینک نیز اهمیت دارد؛ عینک باید اطراف چشم را به خوبی پوشش دهد و مانع ورود اشعه از کناره‌ها شود.

فرهنگ‌سازی؛ حلقه مفقوده حفاظت

گورانی در پایان با اشاره به وضعیت فرهنگی موجود درباره استفاده از عینک آفتابی گفت: متأسفانه در جامعه ما عینک آفتابی بیشتر به‌عنوان وسیله‌ای برای زیبایی و ظاهر شناخته می‌شود تا یک ابزار ایمنی. این در حالی است که عینک استاندارد، به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران با شدت بالای تابش، باید بخشی از الزامات روزمره باشد.

وی تأکید کرد: ارتقای آگاهی عمومی درباره حفاظت در برابر اشعه فرابنفش باید به‌طور جدی در دستور کار دستگاه‌های آموزش عمومی، مدارس، رسانه‌ها و نهادهای بهداشتی قرار گیرد.

به گفته وی؛ پرتو فرابنفش خطری خاموش اما همیشگی است که باید با آموزش صحیح، اقدامات پیشگیرانه و فرهنگ‌سازی علمی، اثرات آن را کاهش داد. چرا که حتی سهل‌انگاری‌های کوچک در برابر نور خورشید، می‌تواند در آینده فاجعه‌های بزرگی در حوزه سلامت فردی و عمومی رقم بزند.

شهاب حسینی با «نبات» به شبکه نمایش می‌آید