سکته مغزی یکی از دلایل اصلی ناتوانی و مرگ در سراسر دنیاست. اگرچه عوامل پرخطر آن مثل فشار خون بالا، چربی، دیابت و سیگار به‌خوبی شناخته شده‌اند، اما یافته‌ای جدید نقش متفاوتی را به میان آورده‌اند؛ گروه خونی.

مطالعه‌ای گسترده که داده‌های ژنتیکی بیش از نیم میلیون نفر را بررسی کرده است، نشان می‌دهد زیرگروه‌هایی از گروه خونی A با افزایش خطر سکته مغزی پیش از ۶۰ سالگی مرتبط هستند، در حالی که گروه خونی «او» (O) ممکن است نقشی محافظتی داشته باشد. این نتایج، نه‌تنها درک ما از سکته مغزی را گسترش می‌دهند، بلکه به دانش نوظهوری درباره ارتباط ژنتیک، خون و مغز اشاره دارند.

به گزارش «ساینس آلرت» (science alert)، در این مطالعه که تحلیل گسترده‌ای از داده‌های ژنتیکی افراد در سنین بین ۱۸ تا ۵۹ ساله، از کشور‌های مختلف، مانند آمریکا، کشور‌های اروپایی، ژاپن، پاکستان، و استرالیا انجام داده‌اند، مشخص شده است افرادی که زیرگروه خاصی از گروه خونی A را دارند، نسبت به دیگران حدود ۱۶ درصد بیشتر در معرض سکته زودرس قرار دارند. در مقابل، کسانی با گروه خونی O، تقریباً ۱۲ درصد کمتر در معرض این نوع سکته هستند.

چرا گروه خونی اهمیت دارد؟ زمینه ژنتیکی نقش‌آفرین است

گروه‌های خونی بر اساس حضور یا نبود نوعی «آنتی‌ژن» (Antigen) روی سطح گلبول‌های قرمز خون تعریف می‌شوند. آنتی‌ژن‌ها نوعی پروتئین هستند که توسط سیستم ایمنی شناسایی می‌شوند و می‌توانند در واکنش‌های بدن نقش ایفا کنند. برخی زیرگروه‌ها مثل «A۱» که از جهش‌های ژنتیکی خاصی ناشی شده‌اند، تفاوت‌های کوچکی در ساختار همین آنتی‌ژن‌ها دارند.

پیش‌تر هم رابطه‌هایی میان گروه خونی و برخی بیماری‌های قلبی-عروقی مانند «حمله قلبی» (Heart Attack) و «ترومبوز» (Thrombosis)، یعنی لخته شدن خون در وریدها، دیده شده بود. اما تا امروز کمتر به تأثیر گروه خونی بر خطر سکته مغزی زودرس پرداخته شده بود.

این پژوهش چگونه انجام شد؟

برای دستیابی به نتایج دقیق، پژوهشگران داده‌های ژنتیکی حدود ۶۰۰ هزار فرد را بررسی کردند. از میان آنها، نزدیک به ۱۷ هزار نفر سابقه سکته مغزی داشتند. بررسی‌ها نشان داد افرادی با زیرگروه «A۱» بیشتر در معرض سکته زودرس هستند، در حالی که گروه «O۱» ریسک کمتری داشت.

همچنین مشخص شد که افراد با گروه خونی B نیز به‌طور کلی نسبت به دیگران، صرف‌نظر از سن، حدود ۱۱ درصد بیشتر در معرض سکته هستند.

تفاوت سکته مغزی زودرس و دیررس چیست؟

نکته مهم در این مطالعه، مقایسه دو نوع سکته است؛ سکته مغزی زودرس (قبل از ۶۰ سالگی) و سکته مغزی دیررس (بعد از ۶۰ سالگی). یافته‌ها نشان داد که گروه خونی A به‌طور ویژه با افزایش خطر سکته زودرس مرتبط است، اما در مورد سکته‌های دیررس، این ارتباط به‌طرز قابل توجهی کمتر بود. به نظر می‌رسد که علل سکته در افراد جوان و مسن متفاوت است. در جوان‌ترها، دلیل اصلی سکته بیشتر «لخته شدن خون» (Clot Formation) است، اما در افراد مسن‌تر، تجمع پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها که به آن «آترواسکلروز» (Atherosclerosis) گفته می‌شود عامل غالب است.

چرا گروه خونی A ممکن است این‌قدر خطرناک باشد؟

دانشمندان هنوز به‌طور دقیق نمی‌دانند که چرا گروه خونی A ریسک سکته را افزایش می‌دهد، اما فرضیه‌هایی وجود دارد. احتمالاً پروتئین‌هایی که در لخته‌شدن خون نقش دارند، همراه با سلول‌های دیواره داخلی رگ‌ها و پلاکت‌ها (Platelets)، در افرادی با گروه خونی A رفتار متفاوتی دارند و همین ممکن است منجر به افزایش احتمال لخته‌های خون شود، مخصوصاً در سنین پایین‌تر که احتمال دیگر علل سکته کمتر است.

این یافته‌ها چه اهمیتی دارند؟

در نگاه اول ممکن است این نتایج نگران‌کننده به نظر برسند، اما پژوهشگران تأکید دارند که افزایش ریسک در گروه خونی A، نسبی و نه قطعی است. یعنی اگر شما گروه خونی A دارید، به‌هیچ‌وجه به این معنا نیست که حتماً دچار سکته خواهید شد یا نیاز به تغییرات شدید در سبک زندگی‌تان دارید. این یافته‌ها بیشتر برای درک بهتر عوامل خطر استفاده می‌شوند و می‌توانند به پیش‌بینی یا مدیریت بهتر شرایط پرخطر کمک کنند.

محدودیت‌های تحقیق و گام‌های بعدی

اگرچه این مطالعه یکی از گسترده‌ترین تحقیقات در نوع خود محسوب می‌شود، اما محدودیت‌هایی هم دارد. بیشتر شرکت‌کنندگان از جوامع اروپایی و آسیایی بودند، و فقط حدود ۳۵ درصد آنها از نژاد‌های دیگر بودند. بنابراین، این نتایج ممکن است به همه‌ی جمعیت‌های جهانی قابل تعمیم نباشد.

از سوی دیگر، هنوز نیاز به پژوهش‌های دقیق‌تر برای روشن‌کردن این موضوع هست که گروه خونی چگونه با سایر عوامل خطر مثل فشار خون بالا، دیابت، چاقی یا سیگار کشیدن ترکیب می‌شود و در نهایت بر ریسک سکته مغزی اثر می‌گذارد.

دانش بیشتر، کنترل بهتر

این پژوهش تصویر جدیدی از نقش ژنتیک در سکته مغزی ارائه می‌دهد، نقشی که با دانستن گروه خونی هر فرد، قابل شناسایی است، اما الزاماً نیازمند نگرانی یا تغییر سبک زندگی فوری نیست. گروه خونی A ممکن است با افزایش احتمال سکته زودرس مرتبط باشد، ولی این افزایش ریسک نسبی است و عوامل مهم‌تری همچون فشار خون بالا، رژیم غذایی، ورزش و مصرف دخانیات تأثیر عمیق‌تری بر سلامتی دارند.

در نهایت، دانستن گروه خونی می‌تواند بخشی از مسیر شخصی‌سازی پزشکی باشد؛ راهی برای آگاهی بیشتر، نه اضطراب بیشتر. قدرت نه در خون، بلکه در تصمیم‌هایی است که روزانه برای سلامت خود می‌گیریم.

انتهای پیام/

نمایش فیلم‌های مطرح تاریخ سینما در برنامه «سینمای ایران برای وطن»