باشگاه خبرنگاران جوان - حقیقت این است که سلفی‌ها اکنون تقریباً به اندازه صحبت کردن با تلفن یا ارسال پیامک رایج شده‌اند. به جایی می‌رسید که دوست دارید یا می‌خواهید فعالیتی را با دوستان‌تان به اشتراک بگذارید، بنابراین تلفن خود را بیرون می‌آورید و یک سلفی سریع می‌گیرید.

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که هر سلفی که می‌گیرید، چه پیامی را درباره شما به دیگران می‌رساند؟ فراتر از ثبت یک لحظه، سلفی‌ها می‌توانند دریچه‌ای به سوی روانشناسی ما بگشایند و حتی نشانه‌هایی از خودشیفتگی یا تمایلات روان‌پریشانه را آشکار کنند. چرا این کار را می‌کنیم؟ برای به اشتراک گذاشتن در رسانه‌های اجتماعی؟ یا شاید فقط برای به اشتراک گذاشتن با یک دوست؟ اما می‌تواند به خاطر لذت ساده دیدن خودمان نیز باشد. خب، پیامدهای روانشناختی ممکن است نامحسوس باشند، اما وجود دارند.

در دنیای امروز که شبکه‌های اجتماعی بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ما شده‌اند، گرفتن سلفی به فعالیتی روزمره و عادی تبدیل شده است. از ثبت لحظات خاص و اشتراک‌گذاری آن‌ها با دوستان گرفته تا صرفاً لذت دیدن چهره‌ی خود در قاب دوربین، دلایل متعددی برای این کار وجود دارد. اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید که این عکس‌های سلفی، به دور از جنبه‌ی سرگرمی، چه حقایقی را درباره شخصیت و روان ما برملا می‌کنند؟

تحقیقات نشان می‌دهد که سلفی‌ها، علی‌رغم ظاهر ساده‌شان، می‌توانند اطلاعاتی ظریف اما مهم درباره‌ی ما فاش کنند؛ اطلاعاتی که حتی ممکن است به تمایلات روان‌شناختی عمیق‌تر مانند خودشیفتگی یا حتی جنبه‌های روان‌پریشانه اشاره داشته باشند.

پیامدهای روانشناختی سلفی گرفتن

یک سلفی می‌تواند تمایلات روان‌پریشی یا خودشیفتگی را آشکار کند. اخیراً، محققان دانشگاه ایالتی اوهایو مطالعه‌ای انجام دادند که کمی موضوع را روشن کرد. آن‌ها کشف کردند که وقتی سلفی می‌گیرید، چند پیام ارسال می‌کنید.

۱- طبق نتایج، افرادی که سلفی‌های بیشتری در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند، تمایلات خودشیفتگی و روان‌پریشی بیشتری نشان می‌دهند. منطقی است که فکر کنیم برخی از آن‌ها زمان زیادی را صرف ویرایش عکس‌های خود می‌کنند و اینجاست که خودشیفتگی مطرح می‌شود.

۲- طبق این مطالعه، ما همچنین ویژگی‌های شخصیتی ضداجتماعی را با این تصاویر نشان می‌دهیم.

سلفی‌ها چگونه ناخواسته نشانه‌های شخصیت ضداجتماعی را بروز می‌دهند؟

مطابق با برخی پژوهش‌ها، سلفی‌ها ممکن است ناخواسته نشانه‌هایی از ویژگی‌های شخصیتی ضداجتماعی را به نمایش بگذارند. منظور از ویژگی‌های ضداجتماعی، الگوهایی از رفتار هستند که با بی‌توجهی به حقوق دیگران، عدم همدلی، فریبکاری و تمایل به رفتارهای تکانشی و بی‌پروا مشخص می‌شوند.

اما چگونه یک عکس سلفی می‌تواند چنین ویژگی‌هایی را نشان دهد؟

خودمحوری و تمرکز بیش از حد بر خود: یکی از بارزترین ویژگی‌های افراد با تمایلات ضداجتماعی، خودمحوری و تمرکز افراطی بر نیازها و خواسته‌های خود است.

سلفی‌ها، به ویژه آن‌هایی که به طور مکرر و با هدف نمایش اغراق‌آمیز خود گرفته می‌شوند، می‌توانند نمادی از این خودمحوری باشند. فردی که به طور مداوم در حال ثبت و به اشتراک‌گذاری تصاویر خود است، ممکن است ناخواسته این پیام را منتقل کند که «من مهم‌تر از هر چیز دیگری هستم و نیاز دارم که همیشه مورد توجه قرار بگیرم.»

عدم همدلی و درک احساسات دیگران: افراد با ویژگی‌های ضداجتماعی معمولاً در درک احساسات دیگران و همدلی با آن‌ها مشکل دارند. در دنیای سلفی‌ها، این‌عدم همدلی می‌تواند به شکل بی‌توجهی به واکنش‌ها و احساسات مخاطبان در برابر تصاویر ارسالی ظاهر شود. به عنوان مثال، انتشار سلفی‌های تحریک‌آمیز یا جنجالی بدون در نظر گرفتن تأثیر آن‌ها بر دیگران، می‌تواند نشانه‌ای از این کمبود همدلی باشد.

نیاز به جلب توجه و تحسین: افراد دارای تمایلات ضداجتماعی اغلب به دنبال جلب توجه و تحسین دیگران هستند و از این طریق احساس ارزشمندی می‌کنند. سلفی‌ها، به ویژه آن‌هایی که با هدف نمایش جذابیت ظاهری، ثروت یا موفقیت‌های شخصی گرفته می‌شوند، می‌توانند ابزاری برای رسیدن به این هدف باشند. فرد ممکن است با انتشار این تصاویر، به دنبال تأیید و تحسین از سوی دیگران باشد و از این طریق، احساس قدرت و برتری کند.

فریبکاری و پنهان کردن واقعیت: برخی از افراد با ویژگی‌های ضداجتماعی، در فریب دادن دیگران و پنهان کردن واقعیت تبحر دارند. در دنیای سلفی‌ها، این فریبکاری می‌تواند به شکل استفاده از فیلترها، ویرایش تصاویر و ایجاد تصویری غیرواقعی از خود ظاهر شود. هدف از این کار، فریب دادن دیگران و ایجاد تصویری ایده‌آل از خود است که با واقعیت فاصله دارد.

نکته مهم: باید توجه داشت که وجود یک یا چند سلفی با ویژگی‌های فوق، لزوماً به معنای داشتن اختلال شخصیتی ضداجتماعی نیست. این فقط می‌تواند نشانه‌ای از وجود برخی تمایلات یا ویژگی‌های شخصیتی باشد که در صورت تکرار و شدت یافتن، نیاز به بررسی بیشتر دارند.

۳- مطالعات نشان می‌دهند که بسیاری از افرادی که به طور مداوم سلفی می‌گیرند و بلافاصله آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند، ممکن است‌عدم کنترل بر تکانش‌ها (Impulse Control) را از خود نشان دهند. این پدیده ریشه در بخش مهمی از روانشناسی دارد و به چگونگی مدیریت و کنترل رفتارهای آنی و ناگهانی در افراد می‌پردازد.

چرا سلفی گرفتن و انتشار فوری آن می‌تواند نشان‌دهنده‌عدم کنترل بر تکانش‌ها باشد؟

نیاز به ارضای فوری: افراد با کنترل تکانش پایین، اغلب تمایل دارند نیازهای خود را بلافاصله برآورده کنند. در مورد سلفی، این به معنی نیاز به ثبت لحظه، دیدن نتیجه‌ی آن و دریافت بازخورد فوری از دیگران است. به جای فکر کردن به اینکه آیا این عکس مناسب است، چه زمانی باید منتشر شود، یا چه تأثیری خواهد داشت، فرد فوراً آن را به اشتراک می‌گذارد تا لذت آنیِ دیده شدن و تأیید را تجربه کند.

عدم تفکر درباره عواقب: کنترل تکانش ضعیف با ناتوانی در پیش‌بینی و در نظر گرفتن پیامدهای بلندمدت رفتار همراه است. فردی که در گرفتن سلفی و انتشار آن عجله می‌کند، ممکن است به این فکر نکند که انتشار زودهنگام یک عکس می‌تواند چه تأثیراتی بر تصویر عمومی او، روابطش یا حتی فرصت‌های شغلی‌اش داشته باشد. تمرکز اصلی بر برآورده کردن میل لحظه‌ای به اشتراک‌گذاری است.

جستجوی پاداش آنی: شبکه‌های اجتماعی با لایک‌ها، کامنت‌ها و اشتراک‌گذاری‌ها، نوعی پاداش اجتماعی فوری را فراهم می‌کنند. این پاداش‌ها می‌توانند برای مغز بسیار جذاب باشند و ترشح دوپامین (هورمون لذت و پاداش) را تحریک کنند. افرادی که در کنترل تکانش ضعیف هستند، بیشتر در معرض این چرخه قرار می‌گیرند؛ یعنی انجام عملی (گرفتن سلفی و انتشار آن) که به سرعت منجر به دریافت پاداش می‌شود و این خود، انجام مجدد عمل را تقویت می‌کند.

تأثیر بر سلامت روان: این‌عدم کنترل بر تکانش‌ها، به خصوص در مورد محتوایی که فرد به اشتراک می‌گذارد، می‌تواند پیامدهای روانی داشته باشد. وابستگی به تأیید بیرونی، اضطراب ناشی ازعدم دریافت بازخورد کافی، و احساس سرخوردگی در صورت‌عدم موفقیت پست، همگی می‌توانند از عوارض این رفتار باشند.

۴- با این حال، بسیاری از افراد غیر خودشیفته نیز زمان زیادی را صرف ویرایش سلفی‌های خود می‌کنند. این رفتار به عنوان خود-شیءانگاری توصیف می‌شود. خود-شیءانگاری به حالتی از وجود اشاره دارد که در آن ظاهر فیزیکی به بخشی از شخصیت شما تبدیل می‌شود که برای آن بسیار ارزش قائل هستید. افراد در این حالت، عزت نفس خود را بر اساس ظاهر فیزیکی خود می‌سازند، نه بر اساس دستاوردها یا توانایی‌هایشان.

خودشیء‌انگاری یعنی چه؟

به زبان ساده، خودشیء‌انگاری یعنی اینکه شما با خودتان مانند یک شیء رفتار کنید، نه یک انسان با افکار، احساسات، و توانایی‌های پیچیده. در این حالت، ارزش شما به عنوان یک فرد، به ظاهر فیزیکی‌تان محدود می‌شود.

چرا افراد به خودشیء‌انگاری روی می‌آورند؟

فشار اجتماعی: جوامع امروزی، به ویژه از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، فشار زیادی بر افراد وارد می‌کنند تا ظاهری بی‌نقص داشته باشند.

این فشار می‌تواند باعث شود که افراد به ظاهر خود بیش از حد اهمیت دهند و سعی کنند با معیارهای غیرواقعی زیبایی همگام شوند.

مقایسه اجتماعی: شبکه‌های اجتماعی، بستری برای مقایسه دائمی خود با دیگران هستند. وقتی افراد به طور مداوم تصاویر ویرایش‌شده و ایده‌آل از دیگران را می‌بینند، ممکن است احساس کنند که ظاهرشان کافی نیست و سعی کنند با ویرایش سلفی‌های خود، این کمبود را جبران کنند.

تأثیر رسانه‌ها: تبلیغات، فیلم‌ها، و برنامه‌های تلویزیونی اغلب تصاویری غیرواقعی از زیبایی را به نمایش می‌گذارند. این تصاویر می‌توانند بر تصور افراد از خود تأثیر بگذارند و باعث شوند که به دنبال دستیابی به ظاهری غیرممکن باشند.

جستجوی تأیید: افراد ممکن است با ویرایش سلفی‌های خود، به دنبال جلب توجه و تأیید از سوی دیگران باشند. لایک‌ها، کامنت‌ها، و فالوورها می‌توانند به عنوان نشانه‌هایی از تأیید و ارزشمندی تلقی شوند.

چگونه خودشیء‌انگاری بر عزت نفس تأثیر می‌گذارد؟

وقتی عزت نفس فرد به ظاهر فیزیکی‌اش وابسته باشد، او در معرض خطر جدی قرار می‌گیرد:

شکنندگی: ظاهر فیزیکی متغیر است. با افزایش سن، تغییرات هورمونی، یا حتی تغییرات ساده در وزن، ظاهر فرد تغییر می‌کند.

اگر عزت نفس فرد به طور کامل به ظاهرش وابسته باشد، این تغییرات می‌توانند به شدت به عزت نفس او آسیب بزنند.

نارضایتی دائمی: استانداردهای زیبایی غیرواقعی هستند. تلاش برای رسیدن به این استانداردها، یک تلاش بی‌پایان و ناکام‌کننده است.

فرد ممکن است هرگز از ظاهر خود راضی نباشد و همیشه در حال تلاش برای بهتر شدن باشد.

تمرکز بر نقص‌ها: خودشیء‌انگاری می‌تواند باعث شود که فرد به طور وسواس‌گونه‌ای بر نقص‌های ظاهری خود تمرکز کند.

این تمرکز می‌تواند منجر به اضطراب، افسردگی، و اختلالات خوردن شود.

۵- علاوه بر این، بسیاری از افرادی که سلفی‌های ویرایش‌شده را در رسانه‌های اجتماعی آپلود می‌کنند و نظرات مثبتی دریافت می‌کنند، سطح بالایی از عزت نفس مصنوعی را نشان می‌دهند.

برای این افراد، این نوع عزت نفس به مهمترین جنبه شخصیت آن‌ها تبدیل می‌شود.

«فکر نمی‌کنید عجیب باشد وقتی کسی همه جا از خودش عکس دارد؟ انگار سعی می‌کند ثابت کند که وجود دارد.»

سلفی و روابط

مطالعه دیگری که توسط دانشگاه بیرمنگام در بریتانیا انجام شده است، نشان داد افرادی که بیش از حد سلفی می‌گیرند، تمایل به داشتن روابط با کیفیت پایین‌تری دارند. همه چیز سطحی‌تر و مبتنی بر تصویر است، نه صمیمیت، سخاوت یا صرفاً روابط شخصی. چرا این اتفاق می‌افتد؟

افرادی که با یک فرد بسیار خودشیفته معاشرت می‌کنند، در کنار زیبایی ظاهری آن فرد احساس خجالت می‌کنند. کسانی که با یک فرد بیش از حد خودشیفته وقت می‌گذرانند، احساس می‌کنند درجه دو هستند، انگار مهم یا جالب نیستند. این باعث ایجاد فضایی پرتنش می‌شود که در آن همیشه باید برای سلفی بعدی آماده باشید. شما نمی‌دانید چه زمانی این اتفاق می‌افتد، اما می‌دانید که به زودی خواهد افتاد. این خودشیفتگی حس رقابت بین اعضای گروه ایجاد می‌کند که دقیقاً صمیمیت یا اعتماد به نفس را تسهیل نمی‌کند.

منبع: عصر ایران

گامی ساده برای جایگزینی عادت‌های بد با عادت‌های خوب