باشگاه خبرنگاران جوان - صدایش را صاف می‌کند و با غروری که در چهره‌اش پیداست می‌خواند: «دریغ است ایران که ویران شود/ کنام پلنگان و شیران شود» نام ایران را که می‌آورد چشم‌هایش برق می‌زند. خودش را فرزند وطن می‌داند و می‌گوید در هیچ شرایطی نباید بد سرزمین‌مان را بگوییم، اگر کمبودی وجود دارد، نتیجه ناکارآمدی ماست.

۲۶ سال از اولین باری که این هنرمند پا به عرصه موسیقی گذاشت می‌گذرد؛ علیرضا قربانی در همه این سال‌ها با نت‌ها بازی کرده و در آثارش، اصالت ایرانی بودن را حفظ کرده است. قربانی، هنرمندی ا‌ست که هم با ارکستر ملی درخشیده و هم در فضا‌های مستقل و معاصر. او در همکاری با آهنگسازان برجسته‌ای همچون همایون خسروی، پیمان یزدانیان، سهراب پورناظری و حبیب خزایی‌فر آثاری خلق کرده که هم مخاطب موسیقی سنتی را راضی نگه داشته و هم نسل تازه‌ای را که با موسیقی تلفیقی، پیوند خورده‌اند. نوجوان و جوان و کهنسال با صدایش ارتباط می‌گیرند، و منتظر فرصتی‌اند تا – اگر خوش‌شانس باشند و ظرفیت سالن پر نشده باشد – در کنسرتش حاضر شوند و یک‌صدا بخوانند «نمانده در دلم دگر توان دوری».

حالا این خواننده خبر می‌دهد که قرار است در سال ۱۴۰۴ در ایران تور کنسرت داشته باشد. کنسرتی که آغاز آن، با اجرای ویژه‌ای در فضای باز غربی استادیوم آزادی خواهد بود؛ اجرایی که شاید تا مدت‌ها در حافظه تصویری علاقه‌مندانش بماند. پس از آن، اجرا‌ها در شهر‌های شیراز، یزد، کرمان، اصفهان، اهواز، تبریز و نیشابور ادامه پیدا خواهد کرد. تور کنسرتی گسترده که تلاش می‌کند موسیقی زنده و اصیل ایرانی را به شهر‌هایی که خیلی وقت‌ها اولویت خواننده‌ها نبودند، ببرد. البته بر اساس تجربه تور‌های قبلی این خواننده به نظر می‌رسد بعد از اتمام اجرا‌ها در ایران، نوبت به کشور‌های دیگر هم برسد. نکته قابل‌توجه نام این کنسرت است؛ «ایرانم». علیرضا قربانی حتی در انتخاب نام کنسرتش هم می‌خواهد از عشقش به ایران بگوید. انگار این اجرا‌ها فقط مجموعه‌ای از قطعات موسیقی نیستند، بلکه یادآوری دوباره‌ای ا‌ست از آنچه برایش می‌خواند، می‌نوازد و زندگی می‌کند.

در ادامه، به بهانه برگزاری این تور کنسرت، مروری بر فعالیت‌های هنری علیرضا قربانی در سال‌هایی که گذشت داشتیم؛ سال‌هایی که او از صدای خود، پلی میان سنت و معاصرت ساخت و نامش را در ذهن‌ها، با موسیقی ماندگار ایرانی گره زد.

وفادار به سرزمین مادری

اگر شخصیت حرفه‌ای علیرضا قربانی را کنار بگذاریم، یکی از موضوعاتی که این خواننده را همواره در میان دوستدارانش محبوب نگه می‌دارد، علاقه او به وطن است. قربانی تلاش می‌کند هرجا تریبونی دارد، از ایران، مردم و فرهنگ کشورمان بگوید. او در دورترین نقطه از ایران وقتی روی صحنه می‌روند سرود «ای ایران» را با عشق می‌خواند و همان عشق به وطن است که این خواننده را در یاد‌ها ماندگار می‌کند.

او علاقه‌اش به ایران را وقتی در قالب کلمات نشان می‌دهد که در برنامه «اکنون» مقابل سروش صحت می‌گوید: «در سخت‌ترین و ناامید‌کننده‌ترین شرایط، هیچ‌وقت بد ایران را نگویید. چون زادگاه شماست و جایی است که به شما ریشه داده و موجب بالندگی و رشد شما شده. ما همه مشکلات سرزمین را می‌دانیم، اما این اگر ناکارآمدی وجود دارد آن ناکارآمدی ما بودیم نه سرزمینمان.»

بازی درست در زمین حاشیه

مهر ۱۴۰۲، تور ۳ روزه کنسرت علیرضا قربانی در اصفهان به دلیل دخالت محمدرضا جان‌نثاری، معاون سیاسی استاندار اصفهان تعطیل شد. او معتقد بود حضور نوازندگان زن در گروه موسیقی این کنسرت برخلاف موازین اسلامی است و با وجود اینکه کنسرت مجوز رسمی از وزارت فرهنگ داشت، جلوی برگزاری‌اش را گرفت. این موضوع از سوی وزارت ارشاد پیگیری و وعده داده شد تا در اولین فرصت علیرضا قربانی در این شهر روی صحنه برود. بعد از ۵ ماه از لغو این کنسرت دوباره اعلام شد قربانی قرار است با همان گروه که نوازنده خانم هم دارد در اصفهان میزبان مخاطبان خود باشد، اما در فاصله چند ساعت تا برگزاری این اجرا، ستاد امر به معروف و نهی از منکر این استان بیانیه عجیبی را پیرامون صدور مجوز رسمی آن صادر کرد که در بخشی از آن آمده بود: «وزارت ارشاد به نسبت آنچه که در برخی از استان‌ها اتفاق می‌افتد به دنبال این است که این اتفاق در اصفهان بیفتد، اما مردم ارزشی اصفهان معتقدند که در این شهر شئونات ارزشی باید رعایت شود؛ باتوجه‌به نظر علمای اصفهان و احتمال مفسده با نوازنده زن، این اجرا بدون نوازنده زن برگزار شود؛ در وزارتخانه ارشاد بعضی اصرار بی‌جایی در این مورد وجود دارند و حاشیه‌سازی‌هایی ایجاد شده است؛ تا جایی که ما اطلاع داریم هنوز از سوی فرمانداری و شورای تأمین هنوز مجوزی برای این کار صادر نشده است.»

درنهایت مجموع این اتفاقات باعث شد کنسرت علیرضا قربانی در اصفهان، برای دومین بار به دلیل برخورد‌های سلیقه‌ای لغو شد. این موضوع تا جایی بالا گرفت که وزارت ارشاد به ماجرا ورود کرد و با تأکید بر لزوم اجرای قانون رسمی کشور و تمکین به مجوز صادرشده این وزارتخانه برای کنسرت، درنهایت سه‌شنبه‌شب ۱۵ اسفندماه ۱۴۰۲، علیرضا قربانی با حضور نمایندگان وزارت ارشاد کنسرتش را اجرا کرد.

بعد از کشمکش‌ها برای لغو چندین‌باره این کنسرت، واکنش‌های مختلفی به این موضوع شد. برای مثال کامبیز نوروزی، حقوق‌دان در گفت‌و‌گو با گفته بود: «این نوع جلوگیری از اجرای کنسرت، به‌عنوان ممانعت از حق قابل پیگیری قانونی است و همچنین ماده ۵۷۰ قانون مجازات به آن اشاره کرده است. جلوگیری از حقوق اساسی که قانون مقرر کرده از قبیل موضوعات قابل‌تعقیب و پیگیری است، چون برای جبران خسارات وارده هم مسئولیت کیفری وهم حقوقی ایجاد می‌شود. البته همان‌طور که عرض کردم اینکه چگونه و با چه کیفیتی به این قبیل شکایات رسیدگی شود، بحث دیگری است، اما از لحاظ حقوقی این قبیل موارد قابل‌شکایت در مراجع قضایی است.»

این حقوق‌دان گفته بود علیرضا قربانی و گروهش حق شکایت از لغوکنندگان کنسرت را دارند. اما میان این حواشی، زمانی که اجرای این خواننده به پایان رسید، رو به مردم و مسئولان حاضر در کنسرتش کرد و گفت: «از همه نهاد‌ها و به‌ویژه وزیر ارشاد که کمک کردند تا در میان شما باشیم تشکر می‌کنم.»

علیرضا قربانی علاوه بر اینکه به حواشی دامن نزد، تلاش کرد تا فضا را آرام نگه دارد و ماجرای کنسرت اصفهان را به خوشی تمام کند.

صدای قرآن؛ مرهم تنهایی

علیرضا قربانی در سال‌های اخیر نشان داده که می‌خواهد «واقعی» باشد. واقعی ماندن یعنی اگر با موضوعی موافق یا مخالف است، اگر چیزی را دوست دارد یا به موضوعی علاقه‌ای ندارد، صادقانه درباره آن صحبت کند، بدون آنکه بخواهد نگران بازخورد‌ها باشد. این ویژگی باعث شده مخاطبان او گوش شنواتری برای شنیدن صحبت هایش داشته باشند و به‌جای انتقال انرژی و احساسات منفی، به او علاقه نشان دهند. برای مثال مدتی پیش صحبتی از این خواننده در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت که در برنامه «اکنون» سروش صحت از علاقه‌اش به گوش‌دادن قرآن اشاره کرده و گفته بود: «در بسیاری از مواقع علاقه‌مندم که قرائت قرآن و صوت قاری‌های مختلف، به‌خصوص قاری‌های مصری را گوش کنم. علاوه بر اینکه محتوا مقدس و وحی است، ملودی‌پردازی و تکنیک خوانندگی آنها بسیار تأثیرگذار و تحسین‌برانگیز است. گاهی در تنهایی خودم کار کسانی مثل محمد صدیق منشاوی، حسان عبدالعزیز، مصطفی اسماعیل و عبدالباسط که بسیار مشهور است را گوش می‌کنم و بسیار حیرت‌زده می‌شوم از اینکه یک نفر به‌تنهایی ۴۰ دقیقه با ملودی‌ها و الحان مختلف قرائت قرآن کند و آن‌قدر هماهنگ و درست بخواند.»

سفر در زمان با اجرای کنسرت در تخت‌جمشید

روز‌های پایانی خرداد ۱۴۰۲، شبکه‌های مجازی و فعالان فرهنگی تحت‌تأثیر یک خبر قرار گرفتند؛ «اجرای کنسرت علیرضا قربانی در بنای ۲۵۰۰ ساله تخت‌جمشید». خبری که توسط تهیه‌کننده این خواننده اعلام و قرار شد کنسرت با صدور مجوز از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، ۱۰ تا ۱۲ تیر برگزار شود.

از ابتدای مطرح‌شدن برگزاری کنسرت در تخت‌جمشید عده‌ای این کار را تهدیدی برای این مکان تاریخی عنوان کردند؛ آنها متذکر شدند اگر قرار است چنین اتفاقی بیفتد باید زیرساخت‌های لازم فراهم شود و ارزیابی کیفی از منظر صدا، فاصله کافی از بنا‌های تاریخی و انبوه جمعیت در نظر گرفته شود. در همان زمان تیم علیرضا قربانی با ارائه توضیحاتی بیان کردند که این فعالیت با همراهی متخصصان انجام می‌شود و حفظ و مراقبت تخت‌جمشید که میراث‌فرهنگی ایرانیان محسوب می‌شود را وظیفه خودشان می‌دانند. آنها بیانیه‌ای صادر کردند که در بخشی از آن آمده بود: «طی ماه‌ها بررسی علمی و مطالعه و مشورت با متخصصان و متولیان نگهداری این بنا‌ها، دغدغه‌مندانه تلاش شده است که با درنظرگرفتن تمامی ملاحظات لازم برای پیشگیری از هرگونه آسیب یا اثر منفی از هر نوع و به هر طریق به بنا‌ها و محوطه این آثار باستانی، محل اجرا به فضایی با فاصله مطلوب و اصولی از بنا‌ها و پشت به سازه‌ها برای جلوگیری از انتقال ارتعاشات و امواج صدا به‌واسطه انتقال از طریق جریان هوا یا ارتعاش مستقیم به بنا و نیز تجمع مراجعان و تردد‌های غیرضروری و غیراصولی در محدوده تاریخی طراحی شود، به‌گونه‌ای که هیچ‌گونه عملیات عمرانی یا تخریبی در محوطه صورت نپذیرد و در واقع محل اجرا در فضایی کاملاً خارج از مکان اصلی و تنها با نما و دید کافی به بنا خواهد بود. این امر حتی در مورد اسپیکر‌های صحنه نیز با جایگزینی هدفون به‌جای اسپیکر برای نوازندگان در نظر گرفته شده تا هیچ‌گونه انتقال ارتعاش به سازه‌ها صورت نپذیرد.» در نهایت با همه نگرانی دوستداران میراث‌فرهنگی، کنسرت علیرضا قربانی در تخت‌جمشید برگزار شد و اتفاقی تازه را رقم زد. صدای این خواننده در گوش سربازان هخامنشی باعث شد تا مدت‌ها ویدئو‌هایی از اجرای او در فضای مجازی دست‌به‌دست شود و این موضوع نشان داد مخاطبان با این کنسرت خو گرفته و ارتباط برقرار کردند. علیرضا قربانی که گویا این اجرا برای خودش هم تجربه متفاوتی بوده، شب آخر اجرا مقابل مخاطبان گفت: «با تمام سختی‌هایی که اجرای کنسرت در تخت‌جمشید، این گهواره تمدن بشریت داشت آن را به سرانجام رساندیم. این اتفاق بدون حمایت وزارت میراث‌فرهنگی، وزارت ارشاد و دیگر نهاد‌های مربوطه ممکن نبود. برگزاری کنسرت برای اولین‌بار در بنای تخت‌جمشید می‌تواند آغازی برای تور کنسرت‌های بیشتر در دیگر بنا‌های تاریخی کشورمان باشد و این روند ادامه پیدا کند.» او در برنامه «اکنون» سروش صحت هم اشاره‌ای به اجرای کنسرت در تخت‌جمشید کرد و گفت: «حساسیت‌های زیادی برای اجرا در اماکن تاریخی وجود دارد و من باوجوداینکه می‌دانستم سختی زیاد است وارد این ماجرا شدم. این را گفتم که بدانیم جایی که ما تصمیم گرفتیم در آن کنسرت بگذاریم گهواره تمدن بشریت است و اینجا جایی است که برای جشن‌های پادشاهی بوده است و این‌طور نیست که با این صدای موسیقی آسیب ببیند. اجرا در چنین مکان‌هایی در همه جای دنیا رایج است.»

طنین «ای ایران» در یونسکو

نوروز ۱۴۰۴ و در آستانه عید سعید فطر، سالن همایش‌های بین‌المللی یونسکو در پاریس میزبان یکی از رویداد‌های فرهنگی باشکوه سال‌های اخیر بود؛ کنسرت علیرضا قربانی که با استقبال پرشور حدود ۱۳۰۰ نفر از ایرانیان و علاقه‌مندان به موسیقی اصیل ایرانی برگزار شد.

یک گروه ۱۴ نفره در این مراسم که عنوانش «هدیه نوروزی ایران» بود، مجموعه‌ای از قطعات موسیقی ایرانی را اجرا کردند. نکته قابل‌توجه این رویداد، حضور مهمانانی از نمایندگی‌های مختلف کشور‌های عضو یونسکو و همچنین دیپلمات‌ها و نمایندگان کشور‌های مختلف بود. این برنامه نه‌تنها برای ایرانیان حاضر، بلکه برای بسیاری از مهمانان بین‌المللی نیز متفاوت و تأثیرگذار بود. بسیاری از نمایندگان غیرایرانی پس از پایان برنامه ابراز کردند که اجرای موسیقی ایرانی برایشان تجربه‌ای متفاوت و دلپذیر بوده است.

نکته مهم درباره این مراسم به لحظات پایانی آن برمی‌گردد. زمانی که علیرضا قربانی قطعه «ای ایران» را اجرا کرد و تمامی حاضران در سالن از جای برخاسته و با این اثر ماندگار همخوانی کردند. این قطعه که با همخوانی ایرانیان حاضر در سالن همراه شد، توجه بسیاری از مهمانان خارجی را جلب کرد.

فروش ۱۰‌هزار بلیت در کانادا

آبان‌ماه ۱۴۰۲ تور کنسرت‌های بین‌المللی علیرضا قربانی از کانادا شروع شده و در شهر‌های تورنتو، مونترال، ونکوور، سیدنی، ملبورن، بریسبن (استرالیا)، لندن، منچستر و گلاسکو (بریتانیا)، دوسلدورف، فرانکفورت، برلین، هامبورگ، مونیخ (آلمان)، استکهلم، گوتنبرگ و مالمو سوئد، روتردام هلند، وین (اتریش) و چند شهر اروپایی دیگر ادامه داشت. در همان زمان مجید عبدی‌کیا، تهیه‌کننده کنسرت‌های جهانی علیرضا قربانی با بیان اینکه استقبال از تور کنسرت‌های این خواننده بسیار خوب بود، تأکید کرد: «کل سه هزار بلیت کنسرت در ونکوور به فروش رفت. ۳۵۰۰ بلیت هم در تورنتو به فروش رفت و سه هزار بلیت هم در مونترال. باید توجه کرد که فروش نزدیک ۱۰ هزار بلیت در کانادا، رکوردی جالب برای یک خواننده ایرانی به حساب می‌آید.» این تهیه‌کننده همچنین گفته بود درخواست‌های متعددی برای برگزاری کنسرت علیرضا قربانی در آمریکا وجود دارد که در آینده برنامه‌ریزی خواهد شد.

منبع: فرهیختگان

ملا صدرا و پاسخ به هفت شبهه ابلیس