باشگاه خبرنگاران جوان - این روز‌ها در فضای مجازی می‌بینیم که برخی پزشکان، اقدام به انتشار برخی اطلاعات مراجعین می‌کنند. شاید نمی‌توان این اقدام را تجربه‌نگاری گذاشت چرا که هم‌زمان ممکن است، اطلاعاتی منتشر شود که در حریم خصوصی مراجع کننده تعریف شوند و باعث شود که دیگر کاربران فضای مجازی نسبت به سوژه قضاوتی نادرست داشته باشند. یا اینکه خواه یا ناخواه از طریق اطلاعات منتشر شده، مراجع کننده را به یکی از سوژه‌های فضای مجازی تبدیل می‌کنند. در اینجا پرسشی که احتمالاً ایجاد می‌شود، خط‌قرمز‌های فعالیت پزشکان در فضای مجازی است. اینکه درنهایت پزشکان بر اساس چه قوانینی حق فعالیت در فضای مجازی را دارند و کدام موارد نقض حریم خصوصی بیماران و مراجعین است؟ سازمان نظام‌پزشکی معتقد است که به‌طورکلی، پزشکان حق تبلیغات ندارند. این یعنی وقتی پای تبلیغات به میان باشد و حریم خصوصی مراجعین برای تبلیغات نقض شود، سازمان نظام‌پزشکی به‌عنوان سازمان ناظر ورود پیدا می‌کند. دراین‌بین، اما یک مشکل اساسی برای برخورد با این صفحات وجود دارد و آن حضور مداخله‌گران در امر پزشکی است. بنا به گفته معاونت فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی کشور، بخش عمده ف ضای تبلیغات در فضای مجازی، مربوط به پزشکان نیست بلکه مرتبط با مداخله‌گران در امر پزشکی است و پزشکان کمی دررابطه‌با چنین ماجرا‌هایی در سازمان نظام‌پزشکی پرونده دارند. سازمان نظام‌پزشکی، اما به‌عنوان یک نهاد ناظر، به طور جدی عزم خود را برای مقابله با پزشکانی که در فضای مجازی برای تبلیغات حضور دارند، جزم کرده است، اما همچنان مشکل اساسی در برخورد با مداخله‌گران است چرا که این امر نیاز به همکاری با خود پلتفرم‌های اصلی دارد.

از ۲۰ هزار پزشک، حدود ۸۰۰ نفرشان درگیر تبلیغات شدند

بابک شکارچی معاونت فنی و نظارت نظام‌پزشکی، اما معتقد است که اکثر صفحات فعال در فضای مجازی مداخله‌گر هستند و تعداد کمی از آنها پزشکانی با شماره نظام‌پزشکی‌اند.

وی گفت: «در مجموع، حدود ۲۰ هزار و اندی شماره نظام ثبت شده داریم. ما تمامی این موارد را از طریق سایت‌های مربوطه مورد بررسی قرار دادیم. پس از بررسی کل این حجم از اطلاعات، مشخص شد که از میان آنها، شاید حدود ۸۰۰ مورد معتبر و قابل استناد وجود داشته باشد. این یعنی کل افراد فعال در این حوزه، بسیار محدود است. متأسفانه بخش قابل توجهی از این فعالیت‌ها به‌صورت غیراخلاقی انجام می‌شود. بسیاری از افراد فعال در این فضا اصلاً پزشک نیستند؛ بلکه مداخله‌گران غیرمجاز یا تکنسین‌هایی هستند که فاقد مجوز‌های لازم بوده و اساساً صلاحیت پزشکی ندارند.»

شکارچی افزود: «ما تمامی پزشکان واقعی را شناسایی کرده‌ایم و با آنان تماس گرفته‌ایم؛ چرا که این افراد نزد ما پرونده دارند و اطلاعات تماس و آدرس مطب آنها در اختیار ماست. در این موارد، با صدور فرمان، مطب آنها را مصادره کرده و از ادامه فعالیتشان جلوگیری می‌کنیم. همچنین شماره تماس‌های مربوط به آنها نیز بسته می‌شود. اما درباره افراد غیرپزشک که در این حوزه فعالیت می‌کنند، باید گفت که بخش عمده‌ای از آنها در فضا‌هایی مانند صفحه‌هایی با عنوان مختلف کلینیک‌ها فعالیت می‌کنند. در واقع، با هر بررسی که انجام می‌شود، نهایتاً به همین مجموعه‌های غیراصولی می‌رسیم. بسیاری از این مراکز، کلینیک واقعی نیستند و عمدتاً در بستر اینستاگرام فعالیت می‌کنند.

فیلترینگ توانایی بستن پیج مداخله‌گران را از ما گرفته است

معاونت فنی و نظارت نظام‌پزشکی درباره همکاری با فتا و تعزیرات نیز گفت: «متأسفانه ما به سرور‌های اینستاگرام دسترسی نداریم و امکان مداخله مستقیم برای مسدودسازی این صفحات وجود ندارد. بااین‌حال، در مواردی که فعالیت این افراد در داخل کشور صورت می‌گیرد، از طریق تعامل با سازمان تعزیرات، نسبت به مسدودسازی صفحات اقدام می‌کنیم. در سازمان نظام‌پزشکی، در معاونت فنی و نظارتی، بخشی تحت عنوان «نظارت بر تبلیغات» وجود دارد که از گذشته فعال بوده و در حال حاضر نیز با جدیت بیشتری فعالیت می‌کند. بااین‌حال، محدودیت ما در دسترسی به زیرساخت‌های فنی برخی شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام که اکثر تخلفات نیز در آنها رخ می‌دهد، همچنان پابرجاست. درحالی‌که پلیس ترکیه دسترسی‌های لازم به این پلتفرم‌ها را دارد، متأسفانه پلیس ما چنین امکانی را ندارد. بااین‌وجود، همکاری بسیار خوبی با فراجا و سازمان تعزیرات برقرار شده و به‌محض شناسایی مورد مشکوک، اقدامات لازم از سوی این نهاد‌ها انجام می‌شود.

تعداد پزشکان درگیر با کار تبلیغات کم است

وی ادامه داد: «نکته مهمی که باید مورد تأکید قرار گیرد، این است که تعداد پزشکان واقعی درگیر در این تخلفات بسیار اندک است و برخلاف تصور عمومی، اکثریت فعالان این حوزه افراد فاقد صلاحیت مانند تکنسین‌ها هستند که از خلأ‌های موجود سوءاستفاده می‌کنند. در نهایت، معتقدیم درصورتی‌که شرایطی فراهم شود که نهاد‌های داخلی مانند پلیس و سازمان‌های نظارتی بتوانند با بستر‌های بین‌المللی که سرور‌های آنها در خارج از کشور قرار دارد همکاری رسمی برقرار کنند، می‌توان اقدامات مؤثرتری در این زمینه انجام داد. پیشنهاد می‌شود تفاهم‌نامه‌هایی در این زمینه تدوین و امضا شود، چرا که این موضوع صرفاً جنبه فنی داشته و هیچ ارتباطی به تحریم‌ها یا مسائل سیاسی ندارد. این تخلفات، مستقیماً سلامت مردم را به خطر می‌اندازند و نیازمند رسیدگی فوری و هماهنگ هستند.»

شکارچی عنوان کرد: «ما انتظار داریم که امکان همکاری با ما فراهم شود تا بتوانیم از طریق این همکاری، نسبت به مسدودسازی حساب‌های غیرقانونی اقدام کنیم. در حال حاضر، نهایت توان ما در فضای اینستاگرام این است که اگر شخصی پزشک باشد، او را شناسایی کرده و اطلاعات مربوط به وی را در اختیار سازمان نظام‌پزشکی قرار دهیم. پس از آن، با صدور فرمان از سوی سازمان، موضوع به معاونت انتظامی ارجاع داده شده و برخورد قانونی صورت می‌گیرد. اما درباره افرادی که پزشک نیستند، هیچ ابزار یا مسیر رسمی برای اقدام وجود ندارد. متأسفانه اکثر این افراد نیز در این فضا‌ها فعال هستند. وقتی شما از میان این حجم پزشک تنها ۸۰۰ مورد قابل‌شناسایی پیدا می‌کنید، متوجه می‌شوید که این تعداد در آن مجموعه عظیم، عملاً گم می‌شود.

اکثریت مداخله‌گران فعالان در حوزه‌های پوست دندان و پلاستیک بودند

شکارچی افزود: «اکثریت خدماتی که در این فضا ارائه می‌شود، توسط افرادی صورت می‌گیرد که اصلاً پزشک نیستند؛ برخی از آنها سابقه فعالیت در حوزه‌های پلاستیک، چشم‌پزشکی یا پوست دارند، اما خودشان به‌نوعی نماینده اقدامات غیراخلاقی هستند. خوشبختانه، سازمان تعزیرات نیز کاملاً با ما هماهنگ است. ما برنامه‌ای سراسری را آغاز کرده‌ایم و حتی به انجمن‌های علمی در سراسر کشور اطلاع داده‌ایم که در هر شهر کوچک و بزرگی که با چنین مواردی مواجه شدند، موضوع را سریعاً به ما منتقل کنند. در اینجا، کارگروه تخصصی ما که به وب‌سرویس مجهز است، با همراهی تنظیم مقررات و قوه قضائیه، سریعاً وارد عمل می‌شود. مواردی که در داخل کشور هستند، فوراً شناسایی و مسدود می‌شوند. افرادی که پزشک باشند، برای پاسخگویی احضار می‌شوند و شماره تماس‌های مربوط به آنها نیز مسدود خواهد شد. اما درباره بسیاری از فعالیت‌ها، به‌ویژه آنهایی که در بستر‌های بین‌المللی مانند اینستاگرام انجام می‌شود، دسترسی مستقیم نداریم.

لطفاً فراجا به ماجرا ورود کند

وی گفت: «درخواست ما از مسئولان کشور این است که شرایطی فراهم شود تا فراجا بتواند با سرور‌هایی که به‌ویژه مربوط به اینستاگرام هستند، ارتباط برقرار کند تا امکان نظارت و کنترل این فضا به وجود آید. همچنین، لازم است در خصوص خط‌قرمز‌های حوزه فعالیت پزشکی در فضای تبلیغات شفاف‌سازی صورت گیرد. به‌طور صریح باید گفت که در کشور ما، اساساً تبلیغ پزشکی به‌صورت عمومی غیرقانونی است. سازمان نظام‌پزشکی تنها مرجع رسمی برای تأیید و معرفی پزشکان است و وب‌سایت آن بخشی تحت عنوان اطلاعات عمومی دارد که مردم می‌توانند نام پزشک، تخصص، فوق‌تخصص، و سایر اطلاعات لازم را جست‌و‌جو کنند. هیچ مجوزی برای تبلیغات خارج از این چهارچوب صادر نمی‌شود. پزشکانی که قصد دارند تبلیغات محدودی انجام دهند، ابتدا باید به سازمان مراجعه کرده و مجوز رسمی دریافت کنند. این مجوز بر اساس پرونده مطب، تخصص، دوره‌های تکمیلی و سایر اطلاعات مرتبط صادر می‌شود.»

شکارچی تصریح کرد: «در حال حاضر، یکی از چالش‌های جدی ما، عدم دسترسی به برخی بسترهاست که باعث شده بخشی از کنترل فضا از دست ما خارج شود. ما با جدیت در تلاش هستیم تا بتوانیم ارتباط مؤثری با این پلتفرم‌ها برقرار کنیم تا از آسیب رسیدن به مردم جلوگیری شود. متأسفانه حجم فعالیت‌های غیرقانونی در اینستاگرام و در سایت‌هایی که توسط افراد غیرپزشک اداره می‌شوند، بسیار بالاست. این افراد با ارائه خدمات با قیمت‌های پایین، مردم را جذب کرده و سلامت جامعه را به خطر می‌اندازند.»

پزشک بلاگر‌ها مرز نجات یا موج‌سواری بر سلامت؟

نفیسه برهانی فعال صنفی حوزه بهداشت و درمان نیز در گفت‌و‌گو با «فرهیختگان» گفت: «در سال‌های اخیر، بیشترین آسیب به‌سلامت عمومی نه از سوی پزشکان و متخصصان این حوزه، بلکه از جانب افرادی وارد شده که نه‌تنها تخصصی در علوم پزشکی ندارند، بلکه کمترین سواد سلامت را نیز دارا نیستند. این افراد با بهره‌گیری از دانش سطحی رسانه‌ای و انگیزه‌های دیده‌شدن یا کسب منافع مالی، به تولید و نشر محتوا‌های به‌ظاهر علمی، اما بی‌پایه در فضای مجازی می‌پردازند. نبود نظارت کافی بر این فضا باعث شده است تا این افراد به‌راحتی بر موج احساسات مردم سوار شوند و با انتشار اطلاعات غلط، جان انسان‌ها را به خطر بیندازند. از ارائه درمان‌های نادرست و گاه خطرناک برای بیماری‌هایی مانند دیابت، فشارخون و سکته‌های مغزی گرفته تا ایجاد ترس و بی‌اعتمادی نسبت به درمان‌های علمی و به‌روز پزشکی، به‌ویژه در مورد واکسیناسیون، همگی نمونه‌هایی از این آسیب‌ها هستند.»

پزشکان در فضای مجازی مرز باریک‌بین آگاهی‌بخشی و خودنمایی

وی افزود: «متأسفانه، در نتیجه این فضای آشفته و گسترش اطلاعات نادرست توسط افراد غیرمتعهد و فاقد صلاحیت، شاهد بازگشت بیماری‌های عفونی‌ای هستیم که سال‌ها بود کنترل شده بودند؛ بیماری‌هایی همچون سرخک، کزاز و سایر بیماری‌های ویروسی و عفونی که اکنون دوباره با عوارض کشنده و جدی، به مراکز درمانی بازگشته‌اند. در مرحله بعد، بخشی از چالش‌های نشر اطلاعات در فضای مجازی، به خود پزشکان بازمی‌گردد. در دنیای امروز، بسیاری از پزشکان ناگزیرند برای حفظ ارتباط با مراجعان و نمایش دانش و مهارت خود، در فضای مجازی فعال باشند. این حضور می‌تواند به ارتقای سطح آگاهی عمومی و ارائه اطلاعات علمی مفید کمک کند، به‌ویژه زمانی که همراه با رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای و حفظ حریم خصوصی افراد باشد.»

برهانی ادامه داد: «نبود قوانین مشخص و چهارچوب‌های دقیق برای فعالیت پزشکان در فضای مجازی، گاه زمینه‌ساز انحرافاتی شده است. برخی پزشکان - هرچند درصدی بسیار اندک - ناخواسته یا آگاهانه، از مسیر صحیح فاصله می‌گیرند؛ مثلاً بدون رضایت بیمار، اطلاعات شخصی یا تصاویری از او را منتشر می‌کنند یا برای جلب‌توجه، به شیوه‌هایی غیراخلاقی در تبلیغ عملکرد خود متوسل می‌شوند. این رفتار‌ها نه‌تنها به وجهه حرفه‌ای خودشان لطمه وارد می‌کند، بلکه اعتماد عمومی به جامعه پزشکی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. هرچند این موارد استثنائاتی در میان پزشکان هستند، اما ازآنجاکه در فضای رسانه‌ای بیشتر دیده و برجسته می‌شوند، ممکن است این تصور نادرست شکل بگیرد که اکثریت پزشکان به تبلیغات نامتعارف و گاه غیراخلاقی روی آورده‌اند. چنین تصوری، اگرچه نادرست است، اما آسیب‌زننده است. ازاین‌رو، ضروری‌ست با جدیت، دقت و تدوین قوانینی روشن و اجرایی، از آسیب‌های احتمالی به اعتماد مردم نسبت به پزشکان جلوگیری کرد و از جایگاه والای حرفه پزشکی در افکار عمومی صیانت کرد.»

منبع: روزنامه فرهیختگان

ایران؛ مقصدی ارزان با ارزشی بی‌نظیر