باشگاه خبرنگاران جوان - از مشهد ۸ کیلومتر به سمت کلات نادری که حرکت کنید، چشمتان به تابلوی بزرگی می‌افتد که روی آن نوشته شده: «به روستای فرخد، مهد گلاب‌گیری خراسان خوش آمدید». مشهدی‌ها، این روستا را به قمصر خراسان نیز می‌شناسند. روستایی ناشناس که با یک ایده ناب از طرف دهیار، تبدیل به قطب گلاب‌گیری و جذب گردشگر در خراسان شده‌است. فرخد تا ۲۵ اردیبهشت با مراسم‌هایی، چون دف‌زنی، گل غلتان و گلاب‌گیری، پذیرای گردشگرانی است که فرصت رفتن به قمصر کاشان را از دست داده‌اند.

از کشت زعفران تا مرکز گلاب‌گیری خراسان

روستای فرخد با فاصله کمتر از ۳۰ دقیقه تا مشهد، بیش از ۴ هزار نفر جمعیت دارد و شغل اغلب مردم کشاورزی است. در قدیم این روستا به کشت زعفران و باغ‌های انگورش معروف بوده است و کمتر کسی آن را به عنوان مرکز گلاب‌گیری خراسان می‌شناخته است. البته هنوز هم برخی مردم به کشت زعفران و انگور، می‌پردازند. اما گردشگران، این روستا را به باغ‌های گل‌محمدی، دف‌نوازی و مراسم گلاب‌گیری می‌شناسند.

پای یک مسئول در میان است

به گفته مردم این روستا، گلاب‌گیری در فرخد، قدمتی ۵۰ ساله دارد، اما تقریبا ۹ سال است که مردم این روستا را به عنوان مرکز گلاب‌گیری می‌شناسند. آقای نظری اولین نفری بوده که کارگاه گلاب‌گیری را با یک دیگ راه انداخته است. او درباره شروع کارش می‌گوید: «اولین نفر آقای امیرخانی که در شورا بود به من پیشنهاد داد که گلاب‌گیری را راه بیندازیم و گسترش دهیم. راستش اول در رودربایستی ماندم و با یک دیگ شروع کردم و الان ۸ دیگ گلاب‌گیری و ۲ کارگاه دارم.» هم اکنون به لطف یک پیشنهاد درست و به‌جا، ۱۵۰ مرکز گلاب‌گیری در فرخد وجود دارد و بیشتر مردم به این کار مشغول هستند.

خرید گل‌محمدی توسط گردشگران عرب

از ۱۰ تا ۲۵ اردیبهشت ماه که فصل گل‌دهی گل‌محمدی است جشنواره گلاب‌گیری در فرخد برگزار می‌شود. یکی از اهالی روستا در این‌باره می‌گوید: «اول اصلا جشنواره‌ای وجود نداشت. قبل از سال ۹۵ و شناخت فرخد، کارخانه‌دار گل‌ها را از کشاورز می‌خرید و ۷-۸ ماه بعد پولش را می‌داد. اوضاع تا جایی خراب شد که خیلی از کشاورزان به اصطلاح خودمان، مزارع گل را چپه کردند (از بین بردند) و به جای آن زعفران کاشتند.

اما بعد از شناخت فرخد، خدا را شکر اوضاعمان بهتر شد و رونق گرفت. اول می‌رفتیم سر مزار و گلاب‌ها را بساط می‌کردیم و مردم در فصل گلاب می‌آمدند و می‌خریدند. اما کم کم جشنواره راه انداختیم و مردم هم استقبال کردند.» او ادامه می‌دهد: «مردم مشهد حالا دیگر ما را می‌شناسند. تور‌های یک روزه گردشگری برای دیدن مراسم گلاب‌گیری به اینجا می‌آیند و خرید می‌کنند. ما حتی گردشگر عرب هم داریم که از ما کیسه‌های گل محمدی را می‌خرد و با خودش می‌برد.»

می‌گویند: اینستاگرام

اهالی روستای فرخد، نقش تور‌های گردشگری و شبکه‌های اجتماعی را در شناخته شدن این روستا، بالاتر از رسانه‌های مکتوب می‌دانند. یکی از کارگاه‌داران می‌گوید: «نمی‌گویم رسانه‌ها نقشی نداشتند. بسیاری از روزنامه‌های محلی برای گزارش و مصاحبه به اینجا آمده‌اند، اما شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و تور‌های گردشگری، تاثیر بیشتری در معرفی ما داشتند. از گردشگران که می‌پرسیم چگونه ما را پیدا کردند، می‌گویند: اینستاگرام.»

گل‌غلتان با آواز خراسانی

مراسم‌هایی که در فرخد برگزار می‌شود، شبیه مراسم‌های قمصر کاشان است که البته سعی شده با هنر خراسانی درآمیزد. دف‌زن‌های فرخد، هر روز از نیشابور به این روستا می‌آیند و با خواندن شعر‌های خراسانی، فرهنگ این خطه را زنده نگه می‌دارند.

یکی از اهالی فرخد در مورد مراسم گل غلتان توضیح می‌دهد: «قدیمی‌ها معتقد بودند اگر نوزاد را در گل‌های محمدی بغلتانید، در آینده دچار حساسیت نخواهد شد. این کار را از قدیم انجام می‌دادند و در فرخد به مراسم گل‌غلتان معروف است. این مراسم برای بچه‌های ۷ ماهه تا ۲ سال انجام می‌شود و خیلی طرفدار دارد. پدر و مادر‌ها فرزندانشان را می‌آورند و از این مراسم عکس و فیلم تهیه می‌کنند. تقریبا ما در روز برای بیش از ۲۰ بچه این مراسم را همراه به دف زنی اجرا می‌کنیم.»

صفر تا صد گلاب‌گیری

اولین قدم در گلاب‌گیری چیدن گل است. این را آقای نظری، از گلاب‌گیران سرشناس فرخد می‌گوید و ادامه می‌دهد: «کارگر‌ها هر روز، ساعت ۵ صبح، روی زمین می‌روند و گل‌ها را جمع می‌کنند. ما هر ۳۰ کیلو گل را با ۴۰ کیلو آب در دیگ‌های مسی بزرگ می‌ریزیم و درِ زودپز مانند آن را می‌بندیم.

وقتی کم کم، آب جوش آمد؛ زیر دیگ را کم می‌کنیم. بخار از لوله‌های بالای دیگ عبور کرده و وارد حوضچه آب سرد می‌شود. با ورود به حوضچه، عمل تقطیر انجام شده، بخار به گلاب تبدیل می‌شود و از خروجی، بیرون می‌آید.» آقای نظری ادامه می‌دهد: «این عمل ۸ ساعت طول می‌کشد و ۳۵ کیلو گلاب سنگین می‌دهد. برای به دست آوردن گلاب سبک که به گلاب مزار معروف است میزان آب را بالاتر برده و از ۳۰ کیلو گل، ۶۰ کیلو گلاب، می‌گیریم.» نظری طرز تهیه گلاب دو آتیشه را هم توضیح می‌دهد: «گلاب دو آتیشه، بیشتر مصرف درمانی دارد. برای تولید این نوع گلاب در همان ابتدا به جای آب روی گل‌ها، گلاب می‌ریزیم.»

کم آبی، بزرگ‌ترین مشکل کشاورزان

۷۸ سال دارد و تمام عمرش کشاورز بوده است. از تمام مردم روستا بیشتر دغدغه بی‌آبی را دارد. از هرچه حرف بزنی، بحث را به بی‌آبی می‌کشاند و می‌گوید: «آب نیست. موتور‌های چاه خاموش است. چرا؟ چون آب نیست. گل، آب می‌خواهد که رشد کند. گلاب‌گیری آب می‌خواهد. قبلا اوضاع آب بهتر بود. با همین بی‌آبی اگر پیش برویم، نه گلی خواهد ماند نه گلابی و نه فرخد.»

مشکل بی‌آبی، در ایران دور از ذهن نبوده و نیست، اما برای این مشکل، چه چاره‌ای اندیشیده شده؟ به نظر می‌رسد، اگر بی‌آبی همچنان ادامه داشته باشد، نمی‌توان برای فرخد و گلاب‌گیری، آینده‌ای متصور بود.

منبع: روزنامه هفت صبح

فضائلی: انقلاب اسلامی در یک نقطه حساس و استراتژیک به وقوع پیوست