به گزارش خبرگزاری مهر، سی و سومین جلسه مجمع پژوهشگاه‌های ملی کشور یازدهم دیماه به میزبانی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد.

دکتر علی‌باقر طاهری‌نیا معاون وزیر علوم و رئیس موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی و دبیر مجمع در ابتدای این نشست طی سخنانی گفت: مجموعه پژوهشگاه های ملی کشور اجلاس ماهانه بین پژوهشگاه های مختلف کشور را برگزار می کند و میزبان هر جلسه، معرفی از پژوهشگاه و دستاوردهای آن ارائه می کند.

وی بیان کرد: این جلسات فرصت خوبی برای به اشتراک گذاری مسائل درباره بودجه، آئین‌نامه و ... است. به طور مثال درباره آئین‌نامه استخدام اقدامات خوبی انجام گرفته است. طاهری نیا همچنین به بازدید رئیس جمهور از نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی و غرفه موسسه پژوهش و برنامه ریزی اشاره و از دغدغه رئیس جمهور در مورد تعداد دانشجویان و دانشگاهها و بازار اشتغال فارغ التحصیلان سخن گفت.

شعاع وجودی مجمع پژوهشگاه‌های ملی کشور بسیار کم است

محمد حسن زاده رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران دیگر سخنران این نشست با موضوع دیده بانی علم در ایران صحبت کرد و افزود: دغدغه اصلی من این است که ما اغلب جمع می شویم و با هم گفت و گو می کنیم اما واقعیت میزان تاثیرگذاری آن است.

وی ادامه داد: شعاع وجودی مجمع پژوهشگاه‌های ملی کشور بسیار کم است. به همین دلیل برای ساماندهی فعالیت های مجمع من سعی کردم نگاهی نو داشته باشیم و در مجمعی که عمده پژوهشگاه های کشور عضو هستند بیاییم مسیری ایجاد کنیم که طی ۵ سال آینده به سخنان ما استناد کنند.

دیده‌بانی علم را راه‌اندازی کنیم

وی با بیان اینکه باید دیده بانی علم را راه اندازی کنیم گفت: باید مسائل ملی کشور را با پژوهش، بررسی کرده و داشبوردی تهیه کنیم و این داشبورد را بین پژوهشگاه های مختلف کشور به اشتراک بگذاریم.

به گفته وی، از لحاظ ساختاری نیز ما باید یک راهبری در این مجموعه داشته باشیم که شامل روسای پژوهشگاه و یک هیات نیز از نمایندگان دولت در برخی حوزه ها باشد. مثلا در دولت گفته شود که فلان موضوع در مجمع بحث می شود. همچنین باید هیات مشاورانی باشد که با استفاده از نخبگان دانشگاهی با مجمع هم افزایی داشته باشد.

حسن زاده در پایان گفت: باید ببینیم موضوع روندهای کنونی علم ما به کجا می‌رود. گزارش های علمی باید به گزارش های ملی سیاستی تبدیل شود و ما متاسفانه این کار را انجام نمی دهیم.

۲۰ درصد از دانشجویان با بودجه دولتی تحصیل می‌کنند

دکتر احمد شعبانی رئیس پژوهشگاه شیمی و مهدسی شیمی ایران نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه یکی از کارهای شاخص مجمع اصلاح ساعت موظفی اعضای هیات علمی بوده است بیان کرد: درباره تعداد دانشجو نیز مباحثی مطرح است. دانشگاه های ما خصوصی است چون ۲۰ درصد از دانشجویان ما با بودجه دولتی تحصیل می کنند و بقیه با پول شهریه درس می خوانند. اگر ما ورود فارغ التحصیلان دانشگاه را به بازار ببندیم دیگر تفاوتی با برخی کشورهای فقیر نداریم.

وی افزود: ما نسبت به کشورهای اروپای و آمریکایی سرانه دانشجویی پایین تر داریم. ای کاش همه ۸۰ میلیون تحصیلات دانشگاهی داشتند.

دکتر سعید غیاثی رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و تمدنی در ادامه این نشست درباره سازمان متبوع خود توضیحاتی ارائه کرد و گفت: این پژوهشگاه در ابتدا در قالب پژوهشکده در سال ۸۲ تاسیس شد و یکی از اقمار معاونت فرهنگی و نخستین رئیسش آقای دکتر خانیکی بوده است. ماموریت و رسالت این پژوهشگاه رصد و ابعاد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی و نهاد دانشگاه در ایران است.

وی ادامه داد: ما ۴۵ عضو هیئت علمی داریم. از این تعداد ۹ نفر استاد تمام و دانشیار هستند. سه پژوهشکده و ۹ گروه پژوهشی شامل پژوهشکده فرهنگ‌پژوهی شامل گروه مطالعات فرهنگی؛ گروه مطالعات اجتماعی و️ گروه مطالعات زنان؛ پژوهشکده علم و فناوری شامل گروه مطالعات ارتباطات و فضای مجازی، گروه مطالعات علم و فناوری و گروه مطالعات علوم انسانی اسلامی و پژوهشکده تمدن‌پژوهی شامل گروه مطالعات آینده‌نگر، گروه مطالعات حکمرانی آموزش عالی و گروه مطالعات تمدن نوین اسلامی است.

غیاثی در ادامه درباره انتشارات پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و تمدنی توضیح داد: یکی از برندهای اصلی ما انتشارات است و من با اینکه استاد دانشگاه علامه طباطبایی هستم اغلب کتابهایم را برای نشر به این انتشارات سپردم. این انتشارات نسبت به سایر ناشران شناخته شده است. ۶۰ درصد دستاورد علمی ما منتشر شده است و ۵۰۰ کتاب درباره آموزش عالی در این انتشارات به چاپ رسیده است.

وی ادامه داد: شرایط بسیار خوبی داریم و همچنین با انجمن های علمی مختلف دررشته های علوم انسانی مانند جهان اسلام، انسان شناسی و ... ارتباط داریم و اینجا محلی برای هم اندیشی است.

به گفته غیاثی، انتشار مجلات علمی از جمله فصلنامه مطالعات میان رشته ای، تحقیقات و مطالعات دانشگاه و ... از اقدامات درخشان پژوهشکده است. ارغوان نامه نیز جز مجلاتی است که در دانشگاه های سراسر کشور توزیع می شود و از لحاظ کار علمی قابل تقدیر است.

وی بیان کرد: فصلنامه مطالعات میان رشته ای ۱۶ دوره منتشر شده است. فصلنامه تحقیقات نیز ۱۷ دوره و فصلنامه مطالعات دانشگاه نیز سه شماره از آن منتشر شده است.

رشد قراردادهای کارفرمایی پژوهشگاه مطاعات فرهنگی اجتماعی و تمدنی

رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و تمدنی با بیان اینکه امسال روی قراردادهای پژوهشی تمرکز کردیم و در این باره رشد داشتیم عنوان کرد: از ۱۴۰۱ از ۶ قرارداد کارفرمایی به ۱۵ قرارداد کارفرمایی رسیدیم و سعی کردیم با مجموعه های بیرونی ارتباط بگیریم. ما تاکنون ۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان از رقم ۱۰ میلیاردی پیش فرض برای قراردادهای کارفرمایی را محقق کردیم. البته باید در نظر داشت که مجموعه قراردهای علوم انسانی عموما مبالغ بالایی ندارد.

غیاثی گفت: یکی از مهمترین اقدامات ما نشست های تخصصی است که پیاده سازی شده و به درسنامه های سیاستی تبدیل می شوند. از ابتدای سال تا کنون ۸۰ نشست برگزار کردیم. درباره مسئولیت اجتماعی و ابعاد مختلف آن هم نشست های متعددی برگزار کردیم که با استقبال مخاطبان داخلی و بیرونی مواجه شده است.

وی ادامه داد: آسیب های اجتماعی دانشگاه، مسئولیت اجتماعی دانشگاه و برگزاری ۱۰ کرسی ترویجی دانشگاه از دیگر اقدامات مهم ماست. ما ۱۲ دانشجو نیز پذیرش کردیم و از سال ۹۵ هم، ۴۵ فارغ التحصیل داشتیم.

غیاثی با اشاره به تاسیس مرکز رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی است عنوان کرد: همچنین سه موج پیمایش ارزش ها و نگرش های دانشجویان را با وزارت ورزش و جوانان انجام دادیم.

وی گفت: پنج میز تخصصی شامل هوش مصنوعی، علوم شناختی، علم سنجی علوم انسانی، مهاجرت و ... در پژوهشگاه دایر است. ما امروز کنسرسیوم هوش مصنوعی را رونمایی می کنیم که تحولی برای هم افزایی به پرداختن این موضوع است. همچنین از نخبگان و محققان دانشگاهی برای این میزهای تخصصی بهره بردیم.

وی درباره اندیشکده دانش های ایرانی نیز بیان کرد: کاربردی کردن یافته های پژوهشی هدف این اندیشکده است. یکی از کارهای این اندیشکده این است که خروجی نشست ها را پیاده سازی و به درسنامه سیاستی تبدیل می کند.

ارسال بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ اثر به جشنواره فارابی

رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و تمدنی با اشاره به برگزاری جشنواره فارابی توضیح داد: یکی از مهمترین رویدادها در حوزه علوم انسانی جشنواره فارابی است. این جشنواره هم طراز با جشنواره خوارزمی و هدفش شناسایی و تکریم پژوهشگران برتر است.

به گفته وی، امسال ۲ هزار و ۵۸۵ اثر به دبیرخانه جشنواره رسید که بعد از ارزیابی اولیه آثار در دبیرخانه، ۲ هزار و ۳۰۸ اثر به گروه های علمی ۱۶ گانه و بخش بین‌الملل ارسال شد. جشنواره دارای دو بخش داخلی و خارجی بود که در بخش داخلی ۱۶ گروه علمی هستند که همه عرصه‌های دانشی علوم انسانی و اسلامی را پوشش می‌دهند. جشنواره دارای ۵ قالب اصلی برای ارسال آثار بود که شامل کتاب فیزیکی یا نسخه الکترونیکی، گزارش پژوهش اختتام‌یافته، رساله دکتری یا سطح ۴ حوزه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد یا سطح ۳ حوزه و مقاله پژوهشی که در مجلات دارای درجه علمی منتشر شده باشد، می‌شود.

غیاثی گفت: در بخش داخلی از «شخصیت پیشگام» که اساتید مرحوم شده هستند و «شخصیت پیشتاز» که اساتید در قید حیات هستند تقدیر کرده است. علاوه بر این از نظریه‌پرداز برجسته، مترجم برتر، انجمن یا قطب علمی برتر در سطح دانشگاهی و حوزوی، نشریه علمی برتر در سطح دانشگاهی و حوزوی، جایزه منشور توسعه فرهنگ قرآنی در حوزه پژوهش و آموزش عالی تقدیر شد.

وی بیان کرد: آثار برتر داخلی ۱۷ عدد، شخصیت های پیشگام علوم انسانی ۴ نفر، شخصیت های پیشتاز علوم انسانی ۵ نفر، انجمن علمی دانشگاهی و حوزوی هر کدام یک انجمن، نشریه برتر علمی دانشگاهی و حوزوی هر کدام یک نشریه، نظریه پرداز برتر یک نفر، مترجم برتر از عربی به فارسی یک نفر و جایزه منشور توسعه فرهنگ قرآنی در حوزه پژوهش و آموزش عالی هم یک مورد بودند.

غیاثی با اشاره به بخش بین الملل جشنواره توضیح داد: این بخش شامل ایران‌شناسی، اسلام‌شناسی و علم دینی است. همچنین در بخش بین‌الملل از دو شخصیت پیشتاز خارجی و اثر برگزیده خارجی تجلیل شد و همچنین جایزه صلح و دوستی هم به یک اندیشمند آمریکایی به دلیل حمایت از مردم فلسطین اعطا شد.

وی خبر از اعلام فراخوان طرح پژوهشی ویژه دانشجویان دکتری داد و گفت: بازخوردهای خوبی از این فراخوان داشتیم و تا پایان دی ماه این فراخوان را تمدید کردیم و هدف از آن جذب پژوهشگران بوده است.

بررسی افق جمعیتی ایران

در ادامه این نشست دکتر محمد جواد محمودی رئیس موسسه تحقیقات جمعیت کشور درباره افق جمعیتی کشور سخنرانی خود را ارائه کرد و گفت: من در سخنرانی خود به گزارش دانشگاه استنفورد درباره افق جمعیتی ایران اشاره می کنم که آن را نقد کرده ام.

وی ادامه داد: تحلیل دانشگاه استنفورد بر مبنای آمار مرکز ایران در سال ۱۳۹۵ است و پیش بینی اش با واقعیت همراه است و نشان می دهد که جمعیت ۱۹ تا ۲۵ سال در حال کاهش است. همچنین این گزارش می گوید جمعیت دانشجویان از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ در حال افزایش است. اما در تفکیک رشته ها نشان می دهد که رشته های مهندسی درحال افزایش است و این سوال مطرح است که آیا این میزان تربیت مهندس برای ایران ضرورت دارد؟

محمودی افزود: در این گزارش آینده ایران پیش بینی می شود و به بحران اقتصادی، برخورد ایدئولوژی در توییتر فارسی، مهاجرت، فساد، بانک مرکزی و ... در ایران می پردازد.

وی با بیان اینکه تحلیل دانشگاه استفورد بر مبنای گزارش های جمعیت شناسان ایرانی بوده بیان کرد: جمعیت شناسان ایران طی سال های ۹۵ بیان کردند که در دهه های آینده با افزایش موالید رو به رو می شویم و این مبنای گزارش دانشگاه استنفورد شده است. اما بعد از سال ۹۵ ما با کاهش موالید رو به روشدیم. ما همان زمان اشاره کردیم که حتی تا سال ۹۶ هم موالید افزایش یابد ولی گفتیم که به یکباره تعداد موالید کاهش می یابد و همین اتفاق افتاده است. البته با توجه به آمار بالای موالید این احتمال هست که نرخ باروری قطعی را دست کم گرفته باشیم.

وی گفت : تنها راه برون رفت از مشکل سالخوردگی افزایش نرخ باروری به دو و نیم یا سه درصد است. در غیر این صورت شما با ۴۲ درصد سالخوردگی مواجه می شوید و اگر دنبال نرخ باروری بروید ۲۴ درصد از جمعیت در سن جوانی قرار می گیرند.

دانشمندان «کلید ترس» و نحوه خاموش کردن آن را در مغز یافته‌اند