گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ داود حسنلو، کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی: در حال حاضر استفاده از تکنولوژی و شبکه‌های اجتماعی مجازی موضوعی غیرقابل اجتناب است و شاید بدون اغراق بتوان گفت بیشترین اثرگذاری را بر خانواده‌ها و به خصوص اطفال و نوجوانان داشته است. کاربران شبکه‌های اجتماعی خود را در دنیای مجازی فارغ از حصار‌های دنیای حقیقی می‌بینند و می‌توانند هویت جدید از خود را در شبکه‌های مذکور ارائه دهند و به واقع می‌توان این گونه بیان کرد که سهولت در دسترسی افراد به انبوهی از کاربران از دیگر مختصات شبکه‌های مجازی است و این فضا در کنار فرصت‌های زیادی که پیش روی کاربران قرار داده است، امروزه تبدیل به تهدیدی جدی علیه بنیان‌های اخلاقی به خصوص اطفال و نوجوانان جامعه شده است.

به واقع حضور اطفال و نوجوانان در این فضا آسیب‌هایی همانند انجام جرائم به دنبال دارد که موجب بزه دیدگی اطفال و نوجوانان در این فضا نیز خواهد شد. با ظهور شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر وب و در سال‌های اخیر مبتنی بر تلفن‌های هوشمند از جمله تلگرام و اینستاگرام روند حضور اطفال و نوجوانان در فضای مجازی و تبدیل شدن آنان به عنوان کاربران پرمصرف این شبکه‌ها سرعت بیشتری به خود گرفته است.

این شبکه‌ها آنان را از قالب کودکی خارج کرده و محدودیت‌های پیشرو در فضای واقعی را از بین برده و بدون محدودیت به ذهن کودکانه آنها هرگونه اطلاعاتی اعم از مثبت و منفی را در ابعاد گسترده تزریق می‌کند. بعد منفی این فرآیند را می‌توان در دسترس قرار گرفتن انواع اطلاعات غیراخلاقی و مستهجن برای اطفال و نوجوانان و هم چنین در معرض قرار گرفتن آنها در انواع فرصت‌های ارتباطی و تعاملی بزه دیده غیر اخلاقی دانست و نتیجه نهایی چیزی به غیر از قربانی شدن آنها در جرائم اخلاقی از جمله سوء استفاده جنسی، هرزه نگاری، خشونت سایبری و سایر جرائم نیست.

در سیاست جنایی ایران، بزه دیده جایگاه واقعی خود را نداشته و لذا حمایت از بزه دیده نیز چندان مناسب نیست.

این موضوع در جرایم علیه اطفال و نوجوانان با توجه به شرایط و ویژگی‌های آنان، با استناد به اثرات نامطلوب و بلند مدت آن بر عواطف و روان بزه دیده که حتی ممکن است روند زندگی عادی او را برای همیشه مختل کند، بیشتر جلوه می‌کند. در این راستا اصلاح قوانین موجود در گسترش دامنه و ابعاد حمایت‌ها ضروری است. ضمن این که قانونگذار باید زمینه رسیدگی سریع و دقیق به این پرونده‌ها را ایجاد وراهکار‌های عینی، ملموس و مفید را جهت کاهش اثرات منفی جرم بر بزه دیده و جبران تالمات و خسارات عاطفی و معنوی او و هم چنین اعاده موقعیت بزه دیده ارائه دهد.

بعد از گذشت ۱۹ سال از تصویب قانون حمایت از کودکان بالاخره قانون حمایت از اطفال و نوجوانان در سال ۱۳۹۹ تصویب شد. البته قانون سال ۱۳۸۱ در زمان خود حرکتی رو به جلو و راضی کننده در جهت دفاع از حقوق کودکان و نوجوانان بود. متعاقب آن نیز آیین نامه سامان دهی کودکان کار و خیابان مصوب هیات وزیران در سال ۱۳۸۴ تا حدودی وظایف و مسئولیت‌های سازمان‌ها و نهاد‌ها را در این موضوع روشن کرد، و کنوانسیون حقوق کودک نیز پس از تصویب در ایران در سال‌های اخیر نقش موثری در دفاع از حقوق کودکان و کرامت آنان ایفا کرد . در این میان در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ تلاش شده تا به خانواده اهمیت بسیار داده شود از این جهت که ما سنگ بنای جامعه را خانواده می‌دانیم و در موارد مختلف به نقش خانواده و محیط‌های خطرزایی که ممکن است از سوی خانواده برای اطفال ونوجوانان وجود داشته باشد، توجه شده است.

برای مثال در ماده ۳۶ این قانون بحث شده است که در محدوده خانواده مداخلات بیشتری صورت بگیرد و در صورت نیاز و احتمال خطر برای کودک، وی را سریع‌تر از آن محیط خارج کنند. قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوبه ۱۳۹۹ قدمی موثر در خصو ص حمایت از‌ یک گروه آسیبپذیر محسوب میشود. اطفال و نوجوانان از نظر وضعیت خاص جسمی و روحی بسیار حساس هستند و بیشترین صدمه ر ا از جرایم نسبت به سایر قربانیان جرایم می‌بینند. اگر در خصوص جرایم اخلاقی علیه اطفال و نوجوانان به عنوان مثال در شبکه‌های اجتماعی، خانواده و سرپرستان نسبت به کودک بی تفاوت باشند یا باعث جرم بشوند، مجازات برای آنها تشدید می‌شود.

در همین راستا ایجاد شبکه تخصصی مربوط و مرتبط با فضای مجازی و الزام قانونی شبکه‌های اجتماعی به محافظت محتوایی و امنیتی از اطفال ونوجوانان از ضرورت زیادی برخوردار است. البته استفاده از شبکه‌های اجتماعی نکات مثبتی نیز دارد. کودکان می‌توانند از طریق آن ارتباط برقرار کنند و روابط آنها با دوستان تقویت می‌شود. در مطالعاتی که صورت گرفت، مشخص است که مشارکت در اشکال مختلف شبکه‌های اجتماعی، یک فعالیت معمول است که به تقویت ارتباطات، تعاملات اجتماعی و حتی مهارت‌های فنی به نفع کودکان و نوجوانان است. جنبه اجتماعی توسعه انسانی سخت است و شبکه‌های اجتماعی راهی معقول و آسان را برای معاشرت کودکان فراهم می‌کند. هنگامی که کودکان به راحتی به معاشرت حضوری دسترسی ندارند یا مشکلات اضطراب اجتماعی دارند، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند در صورت نظارت مناسب ابزار مفیدی برای ارتباط با سایر همسالان باشند.

انتهای پیام/

تاثیرگذاری شبکه‌های اجتماعی در بین اطفال و نوجوانان