در این نشست محمد سعید ذکایی، در بررسی موضوع یادشده در سخنانی چند گفت: رسانه‌ای شدن علاوه بر آن که به مثابه یک فرآیند و نهاد شبه مستقل بر تمامی ابعاد زندگی از کودکی تا بزرگسالی تاثیر دارد بنابراین به جزء لاینفکی از زندگی و میدان‌های اجتماعی آن تبدیل شده است.

وی در ادامه با تاکید بر نقش مهم رسانه در ساختار اجتماعی کنونی جوامع افزود: هم اکنون محوریت رسانه‌ها در همه نهاد‌ها (سیاسی، تربیتی، آموزشی، نظامی، خانوادگی) بر کسی پوشیده نیست. این فعال فرهنگی و استاد دانشگاه نقش رسانه‌ها در شکل دهی و یا دستکاری الگو‌های فراغتی، عادی شدن زیست دیجیتال و بی‌اعتنایی به آثار و دلالت‌های اخلاقی آن، غلبه نگاه‌های سیاسی و قطبی به زیست مجازی را از پیامد‌های نفوذ رسانه و فضای مجازی در زندگی بشر دانست.

ذکایی منظور از فراغت مجازی را هرگونه فعالیتی توصیف کرد که با استفاده از دسترسی به شبکه و یا وب انجام می‌شود؛ بنابراین وی تاکید کرد: صورت‌هایی از فراغت تنها از طریق شبکه و یا وب امکان پذیرند.

وی در ادامه مباحث خود؛ قابلیت‌های فراغتی و لذات اینترنت/ خلط مرز فعال و غیر فعال، تولید کننده و مصرف کننده. خلط کارکرد اطلاع رسانی و سرگرمی/ الزام جهانی به فراغتی بودن خبر، چرخش دیجیتال در فراغت فرصت‌های مهمی برای بازی، یادگیری، مشارکت و سرگرمی فراهم کرده است. تداوم، مراقب بودن، نظارت، در اتصال بودن، از جمله ویژگی‌های فرهنگ فراغتی دیجیتال برشمرد.

این استاد دانشگاه در تشریح دیدگاه مثبت اندیشان به فضای مجازی گفت: مواردی همچون مرتفع شدن موانع ارتباطی بین نویسندگان، خوانندگان و ناشران، کاسته شدن مرز بندی‌های سلسله مراتبی و عبور از مرز بندی‌های فرهنگی از جمله دستاورد‌های مثبت فراگیر شدن فضای مجازی است.

وی تاکید کرد این افراد اضافه می‌کنند؛ فضای مجازی رهایی بخش است و هر فرد همزمان خالق، کارگردان و تهیه کننده نمایش مورد نظر خود است.

به گفته ذکایی این دیدگاه معتقداست فضای مجازی تاثیر مثبتی بر مقوله هویت یابی جوانان و جبران برخی کاستی‌های عمومی را بر عهده دارد.

فراهم آوردن فرصت مناسب برای سرگرمی و خود ابرازی، ایجاد فرصت باز اندیشی بیش‌تر، تقویت عاملیت، استقلال عمل و قدرت بخشی برخی گروه ها، زیبا سازی زندگی روزمره، تقویت اعتماد به نفس و مهارت‌های اجتماعی، گسترس شبکه‌های ارتباطی، افسون زدایی از برخی جاذبه‌های زندگی غربی، فرصت ارائه آموزش‌های شهروندی و گسترش فضای عمومی، متنوع ساختن سرگرمی‌ها و انتخاب آگاهانه آنها، تسهیل تحرک اجتماعی و جغرافیایی و فرصت تولید مستقل آثار هنری از جمله دیگر آثار مثبت فضای مجازی بر مقوله هویت یابی جوانان است.

ذکایی تاکید بر خلاف دیدگاه بالا دیدگاه دیگری هست که به فضای مجازی کاملا بدبین بوده بنابراین آن را مانعی بر سر را شکوفایی جوان می‌داند. از نظر این دیدگاه؛ ارتباطات الکترونیکی ممکن است به از دست رفتن برخی کیفیات ذاتی انسانی منتهی گردند. ارتباطات الکترونیکی فاقد هرگونه محتوای عاطفی هستند.

پنهان ساختن تفاوت‌ها در جنسیت، سن، ملیت، خاستگاه قومی و طبقه اجتماعی چندان آسان نیست. خطر در معرض دید و کنترل قرار گرفتن هویت واقعی، سوء استفاده‌های اخلاقی، شباهت قواعد دنیای مجازی با دنیای واقعی، تشدید انزوای اجتماعی و ملال، کاهش عمق و کیفیت تعامل با دنیای واقعی و ... از دیگر تاثیرات منفی فضای مجازی بر جوانان است.

ذکایی در ادامه سخنان خود در این نشست اضافه کرد: تجربیات مجازی جوانان را با وضعیت تازه‌ای مواجه و عادت واره‌های جدیدی شکل داده است.

وی تلویزیون را مهم‌ترین رسانه در سه دهه گذشته عنوان کرد که البته با چالش‌هایی همراه بوده است که یکسان انگاری سلیقه‌ها و به رسمیت نشناختن سلیقه‌های متفاوت، هراس اخلاقی، کلیشه سازی، روانشناسی زدگی و فاصله داشتن از واقعیات اجتماعی، تصویر سازی آرمانی از جوان و نگاه تربیتی غلیظ، تلاش ناکافی برای ترویج همگرایی و وفاق اجتماعی از جمله مهمترین چالش‌های یاد شده است.

ذکایی ادامه داد: از جمله آثار سوء تلویزیون‌های ماهواره‌ای می‌توان به یکسان سازی سلیقه، پرداختن به مسائل جزیی، رواج بی بند و باری، تضعیف بنیاد‌های اخلاقی، ترویج اقتصاد عاطفی نو لیبرالیستی (فردگرایی، مصرف گرایی، عاملیت سوژه ها، جهان وطنی رادیکال، لذت طلبی، فانتزی گرایی و گریز از واقعیت)، سیاست زدایی و قرار داشتن در خدمت جاه طلبی‌ها اشاره کرد.

ذکایی ادامه داد: شبکه‌های اجتماعی هزینه‌های خویشتن یابی در عصر رضامندی‌های فوری را بالا برده‌اند. فضای فنی ـ اجتماعی شبکه ها، «فضای سومی» است که مناسبات انسانی و نظم (اخلاقی) متفاوتی بر زیست روزمره ما تحمیل کرده است. عدول از مرز‌های مقبول اخلاقی راهی برای غلبه بر ملال روزمره و کاستی‌ها و تنگنا‌های ساختاری آن نیز هست.

تردد در مرز‌های اخلاقی حاصل مفصل بندی فرآیند‌های چند گانه (اقتصادی، تاریخی، ایدئولوژیک) است.

این استاد دانشگاه در پایان شبکه‌های اجتماعی را با وجود همه جذابیت‌ها و تسهیل‌گری ها، کاهش دهنده قدرت و اشتیاق مخاطبان برای بازاندیشی و تفکر دانست و تصریح کرد: واقعیت این است که رسانه‌های اجتماعی از رسالت «اجتماعی کننده» خود و غنا بخشیدن به زندگی درونی ما فاصله دارند.

یاد آور می‌شود مشروح سخنان این استاد دانشگاه در ویژه نامه اختصاصی درج شده و علاقه‌مندان برای می‌توانند برای مطالعه بیشتر به آن مراجعه کنند.

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی سیما

نمایش مستند «خانه سیاه است» در موزه سینما