خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب _ جواد شیخ الاسلامی: فاطمه عارف‌نژاد شاعری است که در یکی دو سال گذشته زیاد درباه او صحبت شده است؛ هم به خاطر کتاب «شبانماه» که سال گذشته منتشر شد و هم به خاطر کتاب «در رکاب صبح» که امسال راهی بازار نشر شده است. از میان این دو مجموعه، کتاب شبانماه به فاصله چند روز هم در جشنواره شعر فجر نامزد شده است،‌ هم در جشنواره ملی شعر جوان سوره. این موفقیت نشان می‌دهد که عارف‌نژاد با اولین مجموعه‌شعر خود قدم بزرگی برداشته و توانسته سلایق مختلف در دو رویداد ادبی را به شعر خود جلب کند.

به بهانه نامزدی کتاب شبانماه در جشنواره شعر فجر و جشنواره ملی شعر جوان سوره سراغ فاطمه عارف‌نژاد رفتیم تا درباره این مجموعه‌شعر صحبت کنیم.

مشروح این‌گفتگو در ادامه می‌آید؛

* خانم عارف‌نژاد درباره مجموعه «شبانماه» توضیح بدهید. چه قالب‌ها و چه حال و هوایی دارد؟

شبانماه یک مجموعه غزل است با موضوع آزاد. یعنی درواقع شما از موضوعاتی مثل شعر آیینی و عاشورایی گرفته تا عاشقانه و بهاریه و شعر مقاومت و... را در این مجموعه می‌خوانید. برای من خیلی مهم بود که این مجموعه تک‌بعدی نباشد و ساحت‌های مختلف زندگی را در بر بگیرد.

از این جهت امید داشتم که شبانماه، دست کم تا حدی بتواند افکار و جهان‌بینی‌ام را در مواجهه با مسائل مختلف نمایندگی کند. البته این مجموعه غزل تنوع زیادی هم در وزن و موسیقی دارد. یکی از چیزهایی هم که در بازخوردهایی که از مجموعه می‌گرفتم مورد توجه و استقبال مخاطب واقع شده بود، همین تنوع بود. شاید بخشی از نشاط کار وامدار این قضیه است.

تفاوت بین شبانماه و در رکاب صبح، شاید انعکاسی از تفاوت زندگی ما قبل از طوفان‌الاقصی و بعد از آن باشد. شعر، موضوعی جدا از زیست و زندگی منِ شاعر نیست.

* شعرهای این کتاب برای چه بازه زمانی هستند؟ چه شد که این شعرها را انتخاب کردید؟

شبانماه حاصل تجربه‌های شعری من از سال ۹۶ تا ۱۴۰۱ است. سعی کردم برای گزینش اشعار بسیار مشورت‌پذیر باشم و از نظر اساتید و دوستانم استفاده کنم. راستش را بخواهید جمع‌بندی نظرات مختلف برایم کار سختی‌ بود. اما به هرحال بعد از چند مرحله سبک‌سنگین‌کردن و بررسی، در نهایت انتخاب اشعار با کمک و راهنمایی‌های دلسوزانه آقای دکتر محمدحسین نجفی از دفتر شعر شهرستان ادب و آقای محمدرضا معلمی انجام شد.

اصولا گزینش و تصمیم‌گیری درباره ترکیب نهایی مجموعه به نظرم کاری است که به مشورت و وسواس هنری زیادی احتیاج دارد تا نتیجه نهایی در عین قابل دفاع بودن تک‌تک اشعار، در کل نوعی یکدستی داشته باشد و بشود اسمش را واقعا یک مجموعه‌شعر گذاشت.

* شعرهای کتاب شبانماه نسبت به کتاب «در رکاب صبح» از نظر مضمون و محتوا تفاوت‌های زیادی دارند. این نشان‌دهنده این است که شما هم در موضوعات آزاد و عاشقانه و اجتماعی خوب غزل می‌نویسید، هم در موضوعات مربوط به پایداری و جبهه مقاومت. می‌خواهم درباره این دو حوزه محتوایی در شعرتان صحبت کنید. به نظر خودتان در کدام موضوعات راحت‌تر هستید؟ یا اینکه برای شما موضوع آن فرقی نمی‌کند و مهم این است که با موضوع ارتباط روحی و شخصی داشته باشید؟

تفاوت بین شبانماه و در رکاب صبح، شاید انعکاسی از تفاوت زندگی ما قبل از طوفان‌الاقصی و بعد از آن باشد. شعر، موضوعی جدا از زیست و زندگی منِ شاعر نیست. حالا وقتی من، مثل تمام جهان، هر روز و هر لحظه با مسئله‌ای به‌غایت سرنوشت‌ساز و تکان‌دهنده مثل جنگ غزه روبرو بودم، مگر می‌شد مخاطب تغییری در ضربان شعرم احساس نکند؟

من فکر می‌کنم هنر مرتبط با محور مقاومت بعد از طوفان‌الاقصی وارد مرحلهٔ تازه‌ای شده است یا درواقع باید بشود. در این یک‌سال‌ونیم بعد از ۷ اکتبر، خیلی از دوستان و مخاطبان، من را بیشتر با شعر فلسطین می‌شناسند. الحمدلله در این زمینه کم‌وبیش و به قدر وسع اندک خودم کار کردم اما قطعا به این معنی نیست که در این مدت شعرهایی با موضوعات دیگر نداشتم. بلکه واقعیت این است که با وجود شعرهای دیگر و موضوعات مختلفی که پیش می‌آمد، تمرکزم روی حوزه فلسطین بود. نوعی رسالت مهم احساس می‌کردم و البته بین آن‌همه خون و آتش، شعر برایم آرام‌بخش هم بود. این است که بیشتر کارهای مرتبط با مسئله مقاومت را منتشر می‌کردم. فکر می‌کنم انتشار و عرضه بعضی اشعارم با موضوعات آزاد شاید الان چندان مهم نباشد و از اولویت‌هایم نیست.

در مجموع همین‌طور است که در موضوعات مختلف شعر می‌نویسم و شخصا معتقدم شاعر نباید به یک موضوع و محتوای خاص محدود شود.

* اولین کتاب شما نامزد دو معتبر فجر و شعر جوان سوره شده است. همین یعنی به کتاب توجه شده و شما در اولین قدم موفق بوده‌اید. این اتفاق به فاصله چند روز، چقدر برای شما لذت‌بخش بود؟ چه حس و حالی نسبت به این اتفاق دارید؟

از آنجایی که جشنواره فجر معتبرترین جشنواره و می‌شود گفت بزرگ‌ترین رویداد ادبی ماست، قطعا بودن در میان نامزدهای آن برایم بسیار انگیزه‌بخش و دلگرم‌کننده است. همچنین جشنواره ملی شعر جوان سوره که به طور ویژه به شاعران جوان می‌پردازد و حضور در میان نامزدهای آن اتفاق شیرین و دلچسبی است. حالا فارغ از نتیجه نهایی که کدام یک از عزیزان برگزیده خواهد بود، به نظرم اینکه شبانماه، به عنوان کتاب اول من، در این جشنواره‌ها نامزد و به این شکل دیده شده توفیق مضاعفی‌ است. به هر حال چاپ اولین کتاب برای هر شاعر و نویسنده‌ای قدم مهم و تاثیرگذاری است و چالش‌های خاص خودش را دارد. بعد از آن مولف وارد مرحلهٔ تازه‌ای از مسیر حرفه‌ای خودش می‌شود. وقتی جشنواره‌ای در سطح جشنواره بین‌المللی فجر به اولین اثر یک شاعر جوان تا این حد بها می‌دهد، برایم بسیار اتفاق مبارکی‌ است و جای قدردانی دارد. خدا را بابت این اتفاق شاکرم.

کماکان در حال شاگردی کردن، یاد گرفتن و کسب تجربه‌های تازه‌ام. بی‌تعارف فکر می‌کنم کارهای روی زمین مانده بسیارند و با نقطه مطلوب فاصله خیلی زیاد است.

* جشنواره شعر فجر در دوره‌های اخیر توجه خوبی به شعر جوان دارد. سال گذشته هم آقای حسین دهلوی برگزیده جایزه شعر فجر شد. این رویکرد را چه‌قدر در رشد شعر جوان موثر می‌دانید؟

حقیقت این است که وضعیت بازار کتاب به خصوص در حوزه شعر، واقعا وضعیت خوبی نیست. می‌دانیم که الان روال کار در خیلی جاها اینطور شده که بعضی بزرگوارانی که متأسفانه حتی نمی‌شود گفت شاعرند، چیزهایی می‌نویسند و به خیال اینکه شعر است و با آرزوی اینکه شاعر باشند، می‌روند آن را به یک ناشر تحویل می‌دهند. هزینه‌اش را هم پرداخت می‌کنند و می‌گویند این کتاب را منتشر کن. ناشر هم که نه کاری به کیفیت کتاب و نه کاری به ذائقه مخاطب و شأن ادبیات دارد، صرفا با نگاهی اقتصادی این کار را انجام می‌دهد. نتیجه این می‌شود که ما هرسال تعداد زیادی کتاب در بازار نشر می‌بینیم که اسم‌شان مثلا کتاب شعر است، اما هیچ‌نسبتی با شعر و ادبیات به معنای واقعی کلمه ندارند. چالش‌ها در رسانه و فضای مجازی هم خودش بحث دیگری‌ است.

حالا در این آشفته‌بازار، کار شاعران جوان برای ارائه و عرضه شعر اصیل و فاخر واقعا گاهی دشوار است. مسیر ناملایمات زیادی دارد. واقعا وقتی می‌گوییم یک مجموعه مثلا با چهل شعر منتشر شده، شاید حجم کتاب به نظر بعضی افراد کم به نظر بیاید، اما آن شاعر برای تک‌تک کلمات و بیت‌ها و مصرع‌ها زحمت کشیده است. زحماتی که برای اهل فن البته به چشم می‌آید، اما به دلایل مختلف گاهی خستگی‌اش هم ممکن است به تن شاعر بماند.

با این توضیحات، می‌خواهم بگویم شعر جوان برای رشد قطعا به این حمایت‌ها و نگاه ویژه بزرگترهای ادبیات نیاز دارد. هم انگیزه‌ها تقویت می‌شوند و هم مسیر روشن‌تر می‌شود.

* در ماه‌های اخیر بسیار پر کار بودید. از شعرهای تازه چه خبر؟

الحمدلله کماکان در حال شاگردی کردن، یاد گرفتن و کسب تجربه‌های تازه‌ام. بی‌تعارف فکر می‌کنم کارهای روی زمین مانده بسیارند و با نقطه مطلوب فاصله خیلی زیاد است. در حال حاضر یکی از دغدغه‌های مهمم این است که کتاب «در رکاب صبح» که متاسفانه هنوز منتشر نشده، با توجه به روز قدس که در پیش است هرچه زودتر به چاپ برسد و در دسترس مخاطبین قرار بگیرد.

بعضی شعرهای تازه‌ام را متناسب با حال‌وهوای خودم و بعضی مناسبت‌ها، در کانالم در ایتا منتشر می‌کنم. اما به هرحال تعدادی از آن‌ها هم می‌ماند تا ببینم به امید خدا کی توفیق می‌شود تا جای دیگری ارائه بشوند.

**

خبرگزاری مهر پیش از این گفتگوهایی با عباس کیقبادی نامزد بخش شعر کلاسیک و حسنا محمدزاده نامزد بخش شعر نو و نیمایی جشنواره شعر فجر داشته که با عنوان‌های زیر منتشر شده است؛

گفتگو با عباس کیقبادی؛ «شاعر در کنار شکافتن زخم اجتماعی باید مرهم هم ارائه کند»

گفتگو با حسنا محمدزاده؛ «معضل عدم آشنایی سپیدسرایان امروزی با پیشینه شعر و موسیقی»

شاپور عظیمی منتقد سینما درگذشت