خبرگزاری آنا- محمد حسن گودرزی، بعد از بیش از یک سال نبرد گسترده، سرانجام با توافق بین حماس و اسرائیل، آتش‌بس در سرزمین‌های فلسطینی برقرار و روند مبادله اسرای اسرائیلی و زندانیان فلسطینی آغاز شد. باوجود تمامی تلفات و خساراتی که رژیم صهیونیستی به غزه و فلسطینیان تحمیل کرد، بسیاری بر این عقیده هستند که این آتش‌بس با توجه به ناکامی بنیامین نتانیاهو در عمل کردن به وعده نابودی حماس، شکستی بزرگ برای او و اسرائیل به حساب خواهد آمد.

«جرج بشارت» پروفسور رشته حقوق در کالج هستینگز سانفرانسیسکو و کارشناس سیاست خارجی آمریکا در مسائل خاورمیانه است. بشارت متولد ۱۹۵۴ از پدری فلسطینی و مادری آمریکایی است و در سال ۱۹۸۷، دکترای خود را در رشته انسان‌شناسی و مطالعات خاورمیانه از دانشگاه هاروارد دریافت کرد. وی که نویسنده کتابی در مورد وکلای فلسطینی در سال ۱۹۹۱ است، مقالات بسیاری در مورد فلسطین و حقوق فلسطینیان در نشریه‌های مختلف آمریکایی و غیرآمریکایی نوشته است.

با آقای بشارت در مورد آتش‌بس اخیر بین حماس و اسرائیل و آینده فلسطین در خاورمیانه گفت‌و‌گو کرده‌ایم:

هفته گذشته شاهد توافق آتش‌بس میان اسرائیل و حماس بودیم. به نظر شما چه اتفاقی افتاد که درنهایت دو طرف به توافق آتش‌بس دست یافتند؟

عوامل متعددی با هم متحد شدند تا آتش‌بس درنهایت امکان‌پذیر شود. البته حماس در اوایل نوامبر ۲۰۲۳ پیشنهاد آتش‌بس داده و همچنین از اوایل ژوئیه ۲۰۲۴ طرحی را که اسرائیل از طریق ایالات متحده ارائه کرد؛ پذیرفته بود.

این کابینه نتانیاهو بود که ترجیح داد جنگ را ادامه دهد. چه چیزی تغییر کرد تا اسرائیل درنهایت با پیشنهاد خود موافقت کند؟ نخست زنجیره تحولات لبنان و حصول آتش‌بس با حزب‌الله و به دنبال آن سقوط بشار اسد در سوریه، در این امر دخیل است. به عبارتی اسرائیل (درست یا غلط) تصور کرد که از مزیت استراتژیک منطقه‌ای برخوردار شده است.

دوم، نتانیاهو چندین شریک جدید ائتلافی به دست آورد که وابستگی او را به «ایتامار بن گویر» و «بزالل اسموتریچ» وزرای راست افراطی که تهدید کرده بودند در صورت دستیابی به آتش‌بس استعفا می‌دهند و دولت را سرنگون می‌کنند، کاهش دادند (بن گویر این تهدید را عملی کرد. اما کابینه با اعضای جدیدش سرپا ماند.)

درنهایت و قاطعانه‌تر، به اعتقاد من، ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور منتخب به وضوح نشان داد که علاقه‌ای ندارد به هنگام تحویل قدرت در 20 ژانویه، با جنگ‌افروزی اسرائیل در غزه کلنجار برود. تصادفی نیست که این توافق در ۱۹ ژانویه اجرایی شد. بدون شک اسرائیل، نه خیلی از روی ترس، بلکه به دلیل انتظار منفعت، مشتاق جلب لطف ترامپ بود.

بنابراین، همان طور که می‌بینیم، ترامپ تحریم‌های اعمال‌شده از سوی بایدن علیه افراد و گروه‌های شهرک‌نشین اسرائیلی را لغو کرده و دست نیروی نظامی اسرائیل برای تغییر جهت (از غزه) به سمت کرانه باختری باز شده است.

برخی بر این باورند که این توافق آتش‌بس شکستی برای اسرائیل و شخص نتانیاهو است، زیرا اسرائیل نتوانست به هدف نهایی خود یعنی نابودی حماس دست یابد. این نظر تا چه حد درست است؟

بله، موافقم که به‌طور گسترده، اسرائیل متحمل شکستی استراتژیک شده که ممکن است در دهه‌های آینده در جامعه و سیاست اسرائیل بازتاب پیدا کند.

باوجود پرتاب بمب‌هایی که ازنظر تناژ بیشتر ازآنچه در تمام جنگ جهانی دوم پرتاب‌شده بود، کشتن و زخمی کردن ده‌ها هزار فلسطینی عمدتاً غیرنظامی و تخریب ۹۰ درصد کل ساختمان‌های نوار غزه و ۸۳ درصد از زندگی گیاهی آن، اسرائیل نتوانست حماس را که (در مقایسه با ارتش اسرائیل) یک نیروی نظامی کوچک است، نابود کند.

درواقع، به گفته «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه سابق آمریکا، حماس به همان اندازه نیرو که از دست داده بود، نیرو (به روایتی ۱۰ تا ۱۵ هزار) جذب کرده است. جایگاه اسرائیل در جهان هرگز پایین‌تر از این نبوده، زیرا دادگاه کیفری بین‌المللی حکم‌های بازداشت نخست‌وزیر و وزیر دفاع سابق این کشور را صادر کرده است و احتمالاً احکام بیشتری نیز در راه است.

اقتصاد اسرائیل از کاهش رتبه اعتباری و مهاجرت برخی از روشنفکران دو تابعیتی آن بسیار آسیب دیده است و شکاف‌های درون جامعه اسرائیل، به‌ویژه بین نیرو‌های ناسیونالیست سکولار و مذهبی بر سر استقلال قوه قضائیه، عمیق‌تر به نظر می‌رسد.

همچنین آرمان فلسطین دوباره در مرکز امور جهانی قرار گرفته و توسط جوانان در سطح جهانی مطرح می‌شود تا آنجاکه از بسیاری جهات آن را نمادی از تمام اشتباهات جهان و سوء مدیریت آن توسط بزرگان جنگ‌افروز خود می‌دانند.

فکر می‌کنید این توافق آتش‌بس چه تأثیری بر آینده سیاسی نتانیاهو خواهد داشت؟

نتانیاهو ثابت کرده است که در طفره رفتن از پذیرش مسئولیت انواع مختلف تخلفات خود، از جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت گرفته تا کلاه‌برداری و فساد سیاسی، مهارت منحصربه‌فردی دارد.

همان‌طور که بسیاری از مفسران، ازجمله در رسانه‌های اسرائیلی، تأکید می‌کنند، طولانی شدن جنگ توسط نتانیاهو بخشی از یک استراتژی برای به تأخیر انداختن تعقیب کیفری او بود.

به همین دلیل است که احتمال زیادی وجود دار مرحله دوم توافق آتش‌بس هرگز اجرایی نشود و اسرائیل حملات خود را علیه فلسطینی‌ها در غزه از سر بگیرد. بنابراین، پیش‌بینی اینکه نتانیاهو با عواقب حقوقی یا سیاسی اعمال ناشایست خود مواجه خواهد شد یا نه، دشوار است.

سال گذشته چندین کشور اروپایی فلسطین را به رسمیت شناختند. آیا این توافق آتش‌بس می‌تواند به‌نوعی زمینه‌ای برای به رسمیت شناختن کامل کشور فلسطین باشد؟

اگر منظور شما به رسمیت شناختن کشور فلسطین به‌عنوان یک عضو کامل سازمان ملل متحد است، مشکل در شورای امنیت سازمان ملل متحد است، جایی که ایالات متحده به‌عنوان یک عضو دائمی در آنجا می‌تواند هر قطعنامه‌ای را که فلسطین را به‌عنوان یک کشور عضو بپذیرد وتو کند و ماه مه گذشته این کار را انجام داد.

اگر منظور شما این است که تعداد بیشتری از کشور‌های مستقل، ازجمله کشور‌های اروپای غربی، فلسطین را به‌عنوان موضوع روابط دوجانبه به رسمیت بشناسند، همان‌طور که اسپانیا و ایرلند اخیراً انجام دادند؛ بله، من فکر می‌کنم کاملاً محتمل است که همدردی با فلسطینی‌ها و عصبانیت/بی‌صبری که نسبت به اسرائیل وجود دارد می‌تواند کشور‌های بیشتری را به سمت به رسمیت شناختن فلسطین سوق دهد. این تعداد در حال حاضر ۱۴۶ از ۱۹۳ عضو سازمان ملل متحد است، بنابراین هنوز جا برای به رسمیت شناختن وجود دارد.

با توجه به اقداماتی مانند انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس و توافق ابراهیم در دولت اول ترامپ، به نظر شما او در دولت جدید خود در قبال اسرائیل و مسئله فلسطین چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت؟

ترامپ معروف به غیرقابل‌پیش‌بینی بودن است، و این در مورد سیاست احتمالی او در قبال فلسطین/اسرائیل به اندازه هر حوزه سیاسی دیگری صدق می‌کند. گزینه‌های پیشنهادی او برای سفیر سازمان ملل (الیز استفانیک)، سفیر آمریکا در اسرائیل (مایک هاکبی)، وزیر امور خارجه (مارکو روبیو)، مشاور امنیت ملی (مایک والتز) و دیگران، همگی فوق صهیونیست هستند.

در یک مورد استفانیک گفت که اسرائیل با استناد به تورات، در مورد (مالکیت) تمام کرانه باختری ادعا دارد! برخی حدس می‌زنند که بهای کمک ۱۰۰ میلیون دلاری «میریام ادلسون» (Miriam Adelson) آمریکایی-اسرائیلی به کمپین انتخاب مجدد ترامپ، به‌منزله تأیید وی (ترامپ) با الحاق رسمی تمام یا بخش‌هایی از کرانه باختری به اسرائیل بود.

همه اینها می‌تواند همانند دوره اول او نشان‌دهنده یک جهت‌گیری کاملاً طرفدار اسرائیل برای سیاست‌های ترامپ در خاورمیانه باشد. اما چند مورد نشانه متضاد نیز وجود دارد. در دولت جدید، ترامپ از تعدادی «انزواگرا» (Isolationists) - اصطلاح مسخره‌ای که در رسانه‌های جریان اصلی ایالات متحده برای افرادی که از جنگ‌های خارجی حمایت نمی‌کنند به کار برده می‌شود - برای کارکنان تعدادی از مناصب در ایالت و وزارت دفاع استفاده شده است.

همچنین نشانه‌های ظریفی وجود دارد که ترامپ از نقش اسرائیل در تشویق حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ آگاه بوده و نمی‌خواهد اسرائیل دوباره ما را به جنگ بخصوص علیه ایران بکشاند؛ و البته، همین چند روز گذشته، «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه ترامپ، امکان مذاکره مستقیم با حماس را رد نکرد - که قطعاً در دوران بایدن یک تابو بود؛ بنابراین ممکن است رویکرد معاملاتی ترامپ و آرزوی او برای دریافت جایزه صلح نوبل، وی را به انعطاف‌پذیری و گشاده‌رویی بیشتری برای فاصله گرفتن از اصول سنتی وادار کند، چیزی که در واشنگتن دی‌سی در مدت طولانی ندیده‌ایم.

آیا با توجه به شرایط کنونی می‌توان به انتخابات سراسری در فلسطین و تغییر دولت محمود عباس امیدوار بود؟

کاملاً واضح است که اصلاحات سیاسی داخلی فلسطین، وحدت و احیاء شدن همه به‌فوریت موردنیاز است. تفرقه برای حقوق و منافع مردم فلسطین مخرب بوده است.

البته این تقسیم‌بندی تنها تابعی از نیرو‌های داخل جامعه فلسطین نیست، بلکه به دلیل مداخله بیرونی نیز هست. متأسفانه من خارج از جامعه فلسطین نمی‌بینم که کسی به اینکه باید به فلسطینی‌ها فرصت انتخاب نمایندگانشان را داد، اهمیت بدهد.

در میان بازیگران بین‌المللی، در تمام بحث‌های مربوط به «پساجنگ»، این گام مهم نادیده گرفته می‌شود. در مورد محمود عباس و تشکیلات خودگردان فلسطین، متأسفانه در روز‌های اخیر، آنها بار دیگر وضعیت خود را به‌عنوان پیمانکاران فرعی اشغالگران اسرائیل نشان داده و به مبارزان فلسطینی در جنین و سایر نقاط کرانه باختری حمله کردند.

عباس عمیقاً منفور است، و من نمی‌توانم تصور کنم که در هر نوع حکومتی که شامل غزه می‌شود، نقش رهبری داشته باشد، حال‌آنکه در غزه حماس همچنان در رأس قرار دارد.

«مروان برغوثی» محبوب‌ترین شخصیت در سیاست فلسطین و دارای بیشترین پتانسیل ایجاد وحدت میان گروه‌های فلسطینی، همچنان در زندان اسرائیل می‌ماند. این‌که آیا اسرائیل به مقاومت در برابر آزادی او در مذاکراه درباره مرحله بعدی آتش‌بس ادامه می‌دهد، چیز‌های زیادی در مورد نیات اسرائیل به ما می‌گوید و اینکه آیا واقعاً احتمالی وجود دارد که فلسطینی‌ها در آینده نزدیک، صدایی رسمی (برای بیان مواضع‌شان) داشته باشند.

به نظر شما آینده فلسطین و غزه پس‌ازاین آتش‌بس به کجا خواهد رسید؟

پیش‌بینی اینکه در کوتاه‌مدت - یعنی طی ۵ سال آینده - شاهد تداوم و حتی تشدید خشونت‌های اسرائیل علیه فلسطینی‌ها خواهیم بود و یا حتی کشیده شدن آن از غزه به کرانه باختری که در حال حاضر هم شاهد هستیم، برایم خوشایند نیست.

علیرغم ضرر‌های راهبردی قابل‌بحث در ۱۶ ماه گذشته، هنوز مشخص نیست که آیا خود اسرائیل میزان شکستش را ارزیابی کرده باشد؛ چراکه اسرائیل همچنان به ارتش خود برای نجات از چالش‌های اساسی سیاسی ایمان دارد.

اما مطمئناً برای برخی از رهبران اسرائیل روشن است که نمی‌توانند فلسطینی‌ها را با بمباران وادار به تسلیم کنند و ضعف‌های اسرائیل به‌طور فزاینده‌ای برای جهان آشکار می‌شود.

انتهای پیام/

ناگفته‌های شنیدنی رئیس سابق تشریفات ریاست جمهوری در برمودا