باشگاه خبرنگاران جوان - تاریخ، لحظه‌هایی دارد که نمی‌توان از کنارشان به سادگی گذشت؛ لحظه‌هایی که خون، جوهر قلم تاریخ می‌شود و فریاد، صدای رسای بیداری ملت. ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ یکی از همان روزهای سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر ایران است؛ روزی که مردم، نه از روی هیجان که با شعور و ایمان به خیابان‌ها آمدند تا از دین، مرجعیت و استقلال خود دفاع کنند.

۱۵ خرداد، فقط یک روز تقویمی نیست؛ یک نقطه عطف است. روزی است که ملت ایران از خواب تحمیلی استبداد و استکبار بیدار شد و صدای نهضت اسلامی از گلوی پرشور مردمی برخاست که دیگر تاب ظلم و ستم پهلوی را نداشتند. فریاد آن روز، جرقه‌ای شد بر انبار باروتِ نارضایتی‌های انباشته و سرآغاز نهضتی که پانزده سال بعد، در بهمن ۵۷ به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید.

زمینه‌های شکل‌گیری قیام ۱۵ خرداد

پس از اجرای اصلاحات موسوم به «انقلاب سفید» توسط رژیم شاه که در حقیقت برنامه‌ای آمریکایی برای تثبیت سلطنت و ضربه به ارزش‌های دینی و استقلال کشور بود، مخالفت‌های گسترده‌ای در حوزه‌های علمیه، به‌ویژه قم شکل گرفت. در رأس این مخالفت‌ها، نام حضرت امام خمینی (ره) می‌درخشید؛ عالمی که نه‌تنها به مسائل فقهی و شرعی پرداخت، بلکه درد مردم را فهمید و صدای مظلومیت آنان شد.

در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲، امام خمینی (ره) در سخنرانی تاریخی خود، رژیم شاه را به خاطر کشتار مردم، ظلم به روحانیت، وابستگی به آمریکا و بی‌توجهی به احکام اسلام به‌شدت محکوم کرد. فردای آن شب، رژیم شاه با دستور ساواک، امام خمینی (ره) را دستگیر و به زندان منتقل کرد. هنوز ساعاتی از این خبر نگذشته بود که موجی از خشم و غیرت سراسر کشور را در بر گرفت و مردم به خیابان‌ها ریختند.

سرکوب خونین؛ اما نه خاموشی

در سحرگاه ۱۵ خرداد، مردم قم، تهران، ورامین، مشهد و بسیاری از شهرهای دیگر، بی‌محابا به خیابان آمدند. در تهران، هزاران نفر با شعار «یا مرگ یا خمینی» به سمت کاخ سلطنتی حرکت کردند. در ورامین، کشاورزان بی‌سلاح، سینه‌چاک در برابر تانک‌ها ایستادند. گلوله‌ها، بدن‌های پاک را شکافت، اما فریاد «خمینی را آزاد کنید» خاموش نشد.

طبق آمارهای غیررسمی، صدها نفر در این قیام به شهادت رسیدند. خون جوانان، کارگران، کشاورزان و طلاب در خیابان‌ها ریخته شد، اما نهال انقلاب را آبیاری کرد.

تأثیرات قیام ۱۵ خرداد بر انقلاب اسلامی

قیام ۱۵ خرداد را می‌توان نقطه آغاز نهضت اسلامی ایران دانست. این روز چند ویژگی مهم داشت که از حمله آنها می‌توان به پیوند عمیق مردم و مرجعیت دینی اشاره کرد. برای اولین‌بار پس از نهضت مشروطه، مردم با هدایت یک مرجع دینی به صحنه مبارزه آمدند.

بیداری اسلامی و سیاسی ملت از دیگر نتایج قیام خونین ۱۵ خرداد بود به طوری که مردم فهمیدند که برای نجات کشور و دین خود، باید فریاد بزنند و خون بدهند. همچنین بر اثر این قیام نقاب از چهره دیکتاتوری شاه برداشته و چهره واقعی رژیم پهلوی نمایان شد رژیمی که برای بقای خود، هیچ ابایی از کشتار مردم نداشت.

تشکیل هویت انقلابی ملت نیز از دیگر ثمرات قیام ۱۵ خرداد ماه است این قیام به ملت یاد داد که اگر متحد شوند و پشت رهبری دینی قرار بگیرند، هیچ قدرتی یارای ایستادن در برابرشان را ندارد.

چرا ۱۵ خرداد ماندگار شد؟

اگر چه بسیاری از قیام‌ها در تاریخ ایران سرکوب شدند و در حافظه مردم محو شدند، اما ۱۵ خرداد ماندگار ماند، چون ریشه در ایمان، رهبری، و اراده جمعی داشت. این قیام نشان داد که ملت ایران حاضرند برای دین، عزت، و آزادی، جان بدهند. امام خمینی (ره) نیز بارها فرمودند: ۱۵ خرداد، یوم‌الله است. ملت ما باید آن را زنده نگه دارد.

در همین رابطه رئیس حوره علمیه علوی شهر هیدج با بیان اینکه قیام‌۱۵ خرداد ماه نقطه عطف تاریخ انقلاب اسلامی است، می‌گوید: یکی از پیامدهای قیام، روشن شدن ماهیت واقعی رژیم پهلوی برای مردم بود.

حجت‌الاسلام احمد صالحی با توضیح اینکه قیام ۱۵ خرداد بسترسازی برای انقلاب اسلامی بود زیرا پیوند عمیقی بین مردم و امام راحل ایجاد کرد، می‌افزاید: از مهم‌ترین دستاوردهای این قیام می‌توان به موضوع انتقال رهبری حرکت‌های مخالف رژیم به مذهبی‌ها، افشای چهره مزدورانه شاه، مورد توجه قرار گرفتن طرد همه قدرت‌های بیگانه از ایران و آغاز نهضت بازگشت به خویشتن در کشور اشاره کرد.

امام جمعه سلطانیه نیز با اشاره به سالروز قیام ۱۵ خرداد که مردم در پی بازداشت امام به‌صورت خودجوش قیام کردند، به خبرنگار ایسنا عنوان می‌کند: در واقع برای اولین بار امام و امت در برابر رژیم پهلوی صف‌آرایی کردند و حضور مردم انقلاب اسلامی را به پیروزی رساند حضوری که از همان روزهای آغازین نماد وفاداری مردم به انقلاب اسلامی شده است.

حجت‌الاسلام سیدعمران حسینی‌نسب با توضیح اینکه استمرار این روحیه انقلابی در سایه رهبری حکیمانه امامین انقلاب، انقلاب اسلامی را از طوفان‌های سهمگین مصون داشته و باعث شده است که امروز، علی‌رغم فشارها و توطئه‌های دشمنان، ایران اسلامی به نماد عزت، مقاومت و پیشرفت در منطقه و جهان تبدیل شود، ادامه می‌دهد: ۱۵ خرداد فقط یک روز تاریخی نیست، بلکه یادآور عهدی است که ملت ایران با امام و آرمان‌های اسلام بسته‌اند.

نتیجه و رسالت ما

اکنون که دهه‌ها از آن روز گذشته، رسالت نسل امروز، زنده نگه داشتن یاد و پیام ۱۵ خرداد است. ما باید بدانیم که این انقلاب، ثمره خون شهیدانی است که در کوچه‌های خونین ورامین و خیابان‌های تهران و قم، با سینه‌های بی‌سپر در برابر گلوله‌ها ایستادند.

۱۵ خرداد فقط خاطره نیست؛ هویت یک ملت است. یادآور این است که اگر امروز در امنیت، استقلال و عزت نفس زندگی می‌کنیم، بهای آن را خون پاک شهدای گمنام آن روز داده‌ایم.

منبع: ایسنا

۱۵ دی در دنیای علم چه خبر؟