«جشن مهرگان» در پرونده مشترک ایران و تاجیکستان به‌عنوان بیست‌وپنجمین عنصر میراث‌ فرهنگی ناملموس ایران در کمیته بین‌الدولی میراث‌فرهنگی یونسکو در پاراگوئه ثبت‌ جهانی شد. در پیام سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی در این‌باره آمده است:

«مهرگان در باور ایرانیان آیینی همسنگ نوروز است. ایرانیان همچنان که در نخستین ماه از فصل بهار مجموعه‌ای از مناسک و جشن‌هایی برای پاسداشت شکوفایی دوباره طبیعت برگزار می‌کردند، در نخستین ماه از فصل پاییز نیز به پاسداشت و شکرانه برداشت محصولات خود جشن مهرگان برگزار می‌کردند. آیین مهرگان از پس هزاره‌ها، علاوه بر سپاسگزاری از ارزانی‌دهنده نعمت‌ها، نماد و یادگاری از وفاق ملی ایرانیان در راه خیر و راستی است.

این آیین بزرگ در گستره ایران فرهنگی برای سده‌ها زنده و پایدار مانده اما آنچه درمورد آن باشکوه‌تر می‌نماید آن است که فلسفه برگزاری آن برآمده از تفکری است که صلح و دوستی، نشاط و همگرایی اجتماعی در آن موج می‌زند. رسم بر آن بود که ایرانیان در مهرگان به یکدیگر هدایایی از سر دوستی و گشاده‌دستی می‌دادند. بدین صورت این جشن بهانه‌ای بود برای مهربانی کردن، چنانچه خداوند برکت را به زندگی آنها ارزانی کرده هست.

گستردگی جغرافیایی مهرگان در تمام پهنه ایران فرهنگی، از سیحون تا فرات است و امروز که این آیین به نام ایران و تاجیکستان ثبت شد باید آن را نشانی از پیوندهای فرهنگی عمیق این دو تن در یک روح تاریخی دانست. در زمانه‌ای که در منطقه بیش از پیش بر کوس افتراق و دشمنی و بیگانگی می‌کوبند، ثبت‌جهانی آیین مهرگان که تجسمی از مهربانی و دوستی و صلح‌طلبی ملت ایران و تاجیکستان در درازای تاریخ است، نویدی است برای پایداری و پدیداری پیوندهای فرهنگی و توسعه گردشگری فرهنگی و تاریخی.

باشد که ثبت‌جهانی آیین مهرگان توجه جهانیان را بیش از پیش به خرد و فرهنگ ایرانی و آیین‌های ژرف آن جلب کند.

در پایان ثبت جهانی این عنصر ارزشمند میراث‌ فرهنگی ناملموس ایران، از سوی یونسکو، افتخار دیگری نصیب ایران و ایرانیان میراث‌دوست کرد و عزم ما را برای ثبت‌جهانی دیگر داشته‌های فرهنگی و تاریخی‌مان جزم کرد.

به امید سربلندی روزافزون ایران اسلامی، این دستاورد بزرگ را به محضر مقام معظم رهبری، روسای قوای سه‌گانه، دست‌اندرکاران حوزه میراث‌فرهنگی و مردم عزیزمان تبریک می‌گویم.

مهرگان آمد، هان در بگشاییدش / اندر آیید و تواضع بنماییدش (منوچهری دامغانی)»

صالحی امیری همچنین با تبریک ثبت جهانی «هنر ساختن و نواختن رباب» به‌ عنوان بیست‌ و ششمین میراث‌ ناملموس ایران در فهرست یونسکو، رباب را نه تنها یک ساز بلکه نمادی از هویت مشترک، پل ارتباطی میان نسل‌ها، نماد دوستی و سفیر صلح معرفی کرد و ثبت آن را به‌عنوان میراث معنوی مشترک ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان آغاز فصلی جدید برای همکاری‌های فرهنگی و هنری میان کشورهای منطقه دانست.

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در پیامی برای ثبت جهانی «هنر ساختن و نواختن رباب» نوشت: «نوای رباب را می‌توان از اعماق گنجینه تاریخ ایران شنید، نغمه‌ای که روایتگر قصه‌های زیادی از مردمانی است که گزند تاریخ را هنرمندانه زخمه کرده‌اند بر سازی که نوای آن، قصه‌های عشق، دلبستگی و مهرورزی را در دل خود جای داده است.

در کوچه‌پس‌کوچه‌های تاریخ، رباب همواره همراه ما بوده است. در درازنای هزاره‌ها، مردمانی از دریای مکران تا دریاچه خوارزم، هر جا و هر گاه رباب به دست داشته‌اند. این ساز چه در حزن و گوشه‌نشینی، چه در سرور و همنشینی همدم و زبان انسان ایرانی بوده است.

رباب، تنها یک ساز نیست، بلکه نمادی از هویت مشترک ما، پل ارتباطی میان نسل‌ها و نماد دوستی و برادری است. اکنون که نوید ثبت جهانی ساز رباب به‌ عنوان میراث معنوی مشترک ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان را به اطلاع شما می‌رسانم، شایسته است بگویم این رویداد مهم، گواهی است بر عمق ریشه‌های تاریخی و فرهنگی مشترک ما و بیانگر همبستگی و وحدت ملت‌های این سرزمین. شاید مبالغه نباشد اگر رباب را در کنار زبان فارسی کم‌نظیرترین میراث مشترک فرهنگی بین این چهار کشور برادر و یادگاری از تاریخی به‌هم‌پیوسته و مردمانی با نیای مشترک بدانیم.

رباب، سفیر صلح و دوستی است. نوای روح‌انگیز آن، مرزها را در هم می‌شکند و دل‌ها را به هم نزدیک می‌کند و پاسداری از آن، به معنای پاسداری از هویت مشترک ما و انتقال به نسل‌های آینده است.

ثبت جهانی ساز رباب به‌عنوان میراث معنوی مشترک ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان، پلی است که ما را بیش از پیش به هم پیوند می‌دهد و به جهانیان نشان می‌دهد که فرهنگ‌های ما چقدر به هم پیوسته هستند. ضمن تبریک به همه مردم عزیز ایران، از همه موسیقیدانان، پژوهشگران و دوستداران فرهنگ و هنر که در این راه تلاش کردند، تشکر و قدردانی می‌کنم. همچنین، از همکاری صمیمانه کشورهای افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان در این پرونده مشترک، کمال امتنان را دارم.

امیدوارم این رویداد مبارک، آغاز فصل جدیدی از همکاری‌های فرهنگی و هنری میان کشورهای منطقه باشد و به تقویت پیوندهای دوستانه و برادری بین ملت‌هایمان بینجامد.

رباب، مشرب عشق است و مونس اصحاب / که ابر را عربان نام کرده‌اند رباب // چنانک ابر سقای گل و گلستان است / رباب قوت ضمیرست و ساقی الباب (مولانا جلال‌الدین بلخی)».

با ثبت جهانی «جشن مهرگان» و «مهارت ساختن و نواختن رباب»، شمار میراث ناملموس ایران به ۲۶ عنصر رسید.

ایران پیش‌تر مهارت سنتی قالی‌بافی در کاشان، ردیف‌ موسیقی ایرانی، تعزیه، موسیقی بخشی‌های خراسان، نقالی و داستان‌سرایی نمایشی در ایران، نوروز، هنر ساختن و نواختن کمانچه، آیین‌های پهلوانی یا زورخانه‌ای، مهارت ساخت و نواختن دوتار، دانش ساخت لنج، فرهنگ پخت و تقسیم نان لواش، قالی‌شویان، مهارت‌های سنتی قالی‌بافی در فارس، چوگان، نگارگری ایرانی، آیین زیارت کلیسای تادئوس، برنامه ملی پاسداری از هنر خوشنویسی، یلدا/چله، هنر ساختن و نواختن عود، هنر سوزن‌دوزی ترکمن، پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم، هنر تذهیب، افطار و سنت‌های فرهنگی و اجتماعی آن و جشن سده را در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت کرده بود.

پیام صالحی امیری درباره ثبت جهانی «جشن مهرگان» و «رباب»