در دنیای پزشکی امروز، آموزش و ارتقای مهارت‌های بالینی به یکی از چالش‌های اساسی حوزه پزشکی تبدیل شده است.

با پیشرفت فناوری و نیاز به بهبود کیفیت خدمات درمانی، شبیه‌سازهای پزشکی به عنوان ابزاری نوین و مؤثر در آموزش دانشجویان پزشکی، پرستاری، پزشکان و پرستاران جدیدالورود معرفی شده‌اند.

این ابزارها با ارائه یک محیط امن و کنترل‌شده، امکان تمرین و یادگیری مهارت‌های بالینی را بدون خطر برای بیماران واقعی فراهم می‌کنند.

از شبیه‌سازهای فیزیکی گرفته تا نرم‌افزارهای واقعیت مجازی، این فناوری‌ها به دانشجویان و حرفه‌ای‌های پزشکی اجازه می‌دهند تا در شرایط نزدیک به واقعیت، تجربیات ارزشمندی را کسب کرده و حین مواجهه با بیمار واقعی خطای کمتری را انجام دهند.

بسیاری از جراحی‌های رایج در چشم پزشکی، همچون عمل فیکو برای درمان آب مروارید با وجود ظاهری ساده، نیازمند مهارت‌های بسیار بالایی هستند. جراح باید توانایی بالایی در هماهنگی بین دست و چشم داشته باشد تا بتواند به درستی با ابزار مخصوص کار کند و جراحی را با حداکثر دقت انجام دهد؛ چرا که یک اشتباه کوچک در این فرآیند می‌تواند عواقب جدی مانند نابینایی بیمار یا بروز عوارض غیر قابل جبران را به همراه داشته باشد.

در همین راستا نخبگان ایرانی با وجود تحریم‌های زیاد توانستند به شبیه‌سازهای پزشکی در حوزه چشم دست پیدا کرده و آن را صادر کنند.

محمدمهدی حیدری، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان( مخترع شبیه‌ساز پزشکی ) با بیان این که شبیه‌سازهای پزشکی به رزیدنت‌های پزشکی، پزشکان و پرستاران جوان که تجربه کمی دارند کمک زیادی می‌کنند؛ گفت: ایده ساخت شبیه ساز چشم پزشکی مبتنی بر هوش مصنوعی از سال ۱۳۹۱ مطرح شد.

وی با بیان این که در سال ۱۳۹۱ برای نخستین بار شبیه‌ساز مبتنی بر هوش مصنوعی برای یکی از جراحی‌های چشم پزشکی توسط نخبگان دانشگاه شریف توسعه داده شد؛ افزود: در این پروژه مهندسان کامپیوتر، مکانیک و الکترونیک حضور داشتند. اولین محصول دانش بنیان در سال ۹۶ وارد بازار ایران شد و بسیاری از دانشگاه‌های چشم پزشکی آن را تهیه کردند.

او با بیان این که شبیه‌ساز چشم یکی از پیچیده‌ترین شبیه‌سازهای پزشکی است؛ ادامه داد: تمام شبیه‌سازهای پزشکی سخت و پیچیده هستند؛ چرا که بافت‌های بدن، بافت‌های پیچیده‌‌ای هستند. این بافت‌ها در مقایسه با دیگر متریال‌ها زنده هستند و فعالیت‌های زیستی دارند.

حیدری با بیان این که هنگام مدل‌سازی شبیه‌سازها باید تست‌هایی انجام شود؛ تصریح کرد: شبیه سازهای رشته‌های دیگر همچون مهندسی چون با فلز و… سرکار دارند، زیاد پیچیده نیست و به راحتی نیز امکان آزمایش‌ آن‌ها در هر زمان امکان پذیر است؛ اما شبیه‌سازهای چشم پزشکی به دلیل این که مدل زنده نیاز است کمی پیچیدگی دارند.

وی افزود: شرکت دانش بنیان ما علاوه بر شبیه‌سازهای چشم پزشکی، شبیه‌سازهای دهان و دندان را نیز تولید کرده است.

او با بیان این که جراحی‌های چشم و دندان متعددی شبیه‌سازی شده‌اند؛ ادامه داد: حدود ۱۲ جراحی در چشم پزشکی و حدود ۱۵ عمل در حوزه دهان و دندان شبیه سازی شده اند.

مدیرعامل این شرکت دانش بنیان درباره دلیل ساخت شبیه‌سازهای پزشکی گفت: شبیه‌سازهای پزشکی به فارغ‌التحصیلان و دانشجویان تازه وارد کمک زیادی می‌کند. با توجه به این که یک دانشجو یا یک رزیدنت ممکن است هیچ تجربه‌ای در خصوص جراحی نداشته باشد و فقط مبانی نظری یک جراحی را آموزش می‌بیند، نمی‌تواند عمل کند.

وی با بیان این که دانشجویان پزشکی پله‌پله آموزش می‌بینند؛ ادامه داد: شبیه‌سازهای پزشکی سرعت و کیفیت یادگیری را افزایش می‌دهند. همچنین دانشجویانی که با شبیه‌سازهای پزشکی کار می‌کنند در حین فرایندهای پزشکی همچون عمل چشم، رفتارهای حساب‌شده‌ای دارند و می‌توانند اعتماد اساتید را نیز کسب کنند.

حیدری درباره چالش‌های ساخت این دستگاه‌ها اظهار کرد: تا کنون فقط یک کشور آلمانی توانسته این دستگاه را طراحی کند و همین امر نشان می‌دهد که کشورهای زیادی نتوانسته‌اند به این فناوری دست پیدا کنند. در همین راستا کمبود قطعات یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ما در ساخت این محصول بومی بوده است.

مدیر عامل این شرکت دانش بنیان با بیان این که تنها یک شرکت فناوری توانسته شبیه‌سازهای پزشکی تولید کند؛ تصریح کرد: یک شرکت آلمانی توانسته این محصول را تولید و توزیع کند. ایران نیز به عنوان دومین تولید کننده این دستگاه توانسته آن را تولید و به کشورهایی همچون چین صادر کند. فعالیت‌هایی نیز برای صادرات شبیه‌ساز چشم پزشکی به هند و روسیه انجام شده‌ است.

وی افزود: پس از آلمان و ایران، آمریکا نیز درصدد تولید این محصول برآمده است؛ اما محصولات آن وارد بازار نشده اند.

او با بیان این که قیمت این دستگاه شبیه‌ساز ایرانی، تقریبا نصف قیمت نمونه مشابه آلمانی است؛ ادامه داد: در ایران به بیشتر بیمارستان‌هایی که آموزش چشم پزشکی دارند، عرضه شده است. همچنین به تازگی شبیه‌سازهای دندان پزشکی نیز وارد بازار شده اند.

وی افزود: این محصولات توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ارزیابی و قیمت‌گذاری می‌شوند و با حمایت این معاونت به فروش می‌رسند.

مدیرعامل این شرکت دانش بنیان با بیان این که نخبگان ایرانی درصدد هستند تا شبیه‌سازهای پزشکی دیگر را نیز طراحی و به بازار‌های داخلی و خارجی توزیع کنند؛ بیان کرد: نخبگان ایرانی در تلاش هستند تا شبیه سازهای جراحی فک و صورت تولید کنند. به زودی این شبیه ساز طراحی و ارائه می‌شود.

شایان ذکر است که توسعه شبیه‌سازهای پزشکی توسط نخبگان ایرانی، نشان‌دهنده توانمندی و خلاقیت در این حوزه است. با وجود چالش‌های فراوانی نظیر تحریم‌ها و کمبود قطعات، شرکت‌های دانش‌بنیان موفق به تولید شبیه‌سازهای پیشرفته‌ای شده‌اند که نه تنها در داخل کشور، بلکه به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شوند.

این پیشرفت‌ها نشان‌دهنده اهمیت و ضرورت سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین آموزشی در حوزه پزشکی است. با توجه به پیچیدگی‌های جراحی‌های چشم و نیاز به دقت بالا، شبیه‌سازها می‌توانند به افزایش کیفیت آموزش و کاهش خطرات احتمالی کمک کنند. بنابراین، حمایت از توسعه و تولید این فناوری‌ها باید در اولویت سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران قرار گیرد تا بتوانیم به ارتقای سطح خدمات درمانی و بهبود سلامت جامعه دست یابیم.

خبرنگار: نرگس امام جمعه

دستاوردی بزرگ در کنترل و پیشگیری از انتقال ایدز