سعید محبی، مدیر تحقیق و توسعه این شرکت فناور در این خصوص به خبرنگار خبرگزاری آنا گفت: این شرکت سال ۱۴۰۱ در مرکز رشد پژوهشگاه رویان مستقر و راه اندازی شده است و از سال ۱۴۰۱ تاکنون نیز محصولات پایه تشخیصی و درمانی برای تحقیقات پژوهشگران در سراسر کشور تولید و عرضه کرده است. این شرکت تولیدکننده محصولات الیگونوکلئوتیدی است.

این پژوهشگر افزود: محصولات الیگونوکلئوتیدی توالی‌های کوتاهی از جنس مولکول‌های DNA و RNA هستند که به صورت عامیانه آن را می‌شناسیم. این محصولات دو رویکرد درمانی و تشخیصی دارند. منتها محصولات این شرکت Basic Researcher یا تحقیقاتی هستند و به مراکز تحقیقاتی و همه دانشگاه‌ها عرضه می‌شوند. محصولات مشابه این شرکت، در سطح دنیا هم برای تحقیقات و هم برای درمان یعنی بالین وارد شده‌اند. این محصولات برای سرطان‌ها و اکثر بیماری‌ها قابلیت استفاده را دارند.

وی در پاسخ به این سوال که عملکرد محصولات الیگونوکلئوتیدی در بیماری سرطان چگونه است و چه نوع مکانیزمی را به کار می‌برد؟ اظهارکرد: ژن بیماری سرطان زا در سرطان همین مولکول‌های DNA است. زمانی که یک جهشی در ژن‌ها رخ می‌دهد، ژن‌هایی که محافظ ژنوم هستند، از سلول‌ها محافظت می‌کنند تا به سمت سرطانی شدن پیش نروند، این ژن‌ها با ایجاد جهش به سمت سرطانی شدن پیش می‌روند. محصولات الیگونوکلئوتیدی بر علیه این ژن‌ها طراحی و ساخته شده‌اند.

وی بیان کرد: گاهی اوقات مکانیزم به صورت هترودوپلکس (ناهمگونی) است یعنی الگویی از جنس DNA برعلیه RNA طراحی می‌کنیم که قرار است پروتئین تولید کند و سلول را به سمت سرطانی شدن پیش ببرد. برای سلول‌ها این هترودوپلکس شدن نامفهوم است بنابراین RNA که محصول آن ژن بیماری‌زا است و سلول را به سمت سرطانی شدن پیش می‌برد را تخریب می‌کند و از میان می‌برد. بدین طریق از ایجاد سرطانی شدن سلول جلوگیری می‌شود.

مهار سلول‌های سرطان با بکارگیری microRNA‌ها

وی تصریح کرد: برخی دیگر از مولکول‌ها microRNA یا به اختصار miRNA هستند که کار تنظیم بیان ژن را انجام می‌دهند. هرچند این مولکول‌ها کار مهار بیان ژن را انجام می‌دهند، اما در برخی از مواقع به نفع سلول‌های سرطانی هستند یعنی کمک می‌کنند تا سلول سرطانی شود به همین دلیل محصولی به نام آنتاگومیر‌ها را طراحی کرده‌ایم.

به گفته وی، این محصول مولکول‌های miRNA را مهار می‌کند و مانع پیشرفت سلول‌های سرطانی می‌شود. microRNA انواع مختلفی محصول دارند. برخی از این محصول‌ها خود microRNA هستند؛ با این مولکول‌ها جلوی بیان ژن را می‌گیریم تا از بیماری شدن سلول‌ها پیشگیری شود.

محبی گفت: محصول بعدی این مجموعه، siRNA است. siRNA نیز برعلیه ژن خاص طراحی می‌شود و کار مهار بیان ژن را انجام می‌دهد؛ اگر ژن بیماری زا باشد با این مولکول‌ها بیان آن ژن را می‌گیریم تا جلوی بیمار شدن آن سلول گرفته شود.

مدیر تحقیق و توسعه این شرکت فناور درباره محصولات تشخیصی این شرکت اظهارکرد: محصولات تشخیصی این مجموعه نیز شامل انواع پروب‌ها (کاوشگرها) و شکل‌های مختلف نشانگر‌های زیستی (مارکرها) هستند. وقتی یک سلولی سرطانی می‌شود، نشانگر‌های زیستی در تومور‌ها (تومور مارکرها) و بیومارکر‌ها وارد جریان خون یا مایعات بدن مانند ادرار می‌شوند. از طریق این نشانگر‌ها مشخص می‌شود، شخص مبتلا به سرطان شده است یا خیر.

وی تاکید کرد: گروه ما اولین گروه در سطح کل کشور است که توانسته است که فناوری این محصولات تحقیقاتی را در کشور راه اندازی کند. اکنون این محصولات در سرتاسر کشور ارسال شده‌اند و پژوهشگران از آن استفاده می‌کنند. همچنین اکنون در این مجموعه به یک سری موفقیت‌های دیگر مانند دستیابی به دانش فنی کیت‌های تشخیص سریع سرطان دست یافته‌ایم.

محصولات تحقیقاتی که کیفیتی مشابه نمونه خارجی دارند

محبی افزود: این محصولات به دلیل اینکه پایه تحقیقاتی دارند و در فاز تحقیقاتی به سر می‌برند، عوارضی ندارند. هرچند این فناوری در ایران در سطح اولیه است، اما در دنیا به خصوص آمریکا، در مرحله بالین به سر می‌برد و به عنوان درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ این محصولات برای درمان به بیماران تزریق می‌شود. یک نمونه از این محصولات برای چربی بد خون ساخته شده است که اکنون از سازمان غذا و داروی آمریکا مجوز لازم را دریافت کرده است؛ محصولاتی که از جنس مولکول هستند. این محصولات در ایران اکنون برای تحقیقات پژوهشگران تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به گفته وی، در حال حاضر تنها سه کشور مانند آمریکا، آلمان و انگستان توانسته‌اند به این فناوری راهبردی دست پیدا کنند. دیگر کشور‌ها هنوز دسترسی به این فناوری ندارند و به طور کامل در کشورشان پیاده سازی نکرده‌اند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توانیم ادعا کنیم که کیفیت این محصول مانند کشور‌های پیشرو است؟ گفت: در حال حاضر کیفیت این محصول کاملا با نمونه مشابه خارجی برابری می‌کند. این محصولات را برای تمامی محققان و پژوهشگران ارسال کرده‌ایم تا مورد ارزیابی قرار دهند.

وی خاطرنشان کرد: پیش از اینکه این شرکت راه اندازی شود، این محصولات از خارج از کشور وارد می‌شد و پژوهشگران برای انجام کار‌های تحقیقاتی‌شان آن محصولات را ارزیابی می‌کردند، اما اکنون محصولات این مجموعه برای دانشگاه شهید بهشتی و سایر دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار گرفته و تفاوتی از نظر کارکرد یا مهار ژن با محصولات تولیدی خارجی ندارند.

این پژوهشگر به اهمیت تولید این محصولات پرداخت و گفت: دارو‌های الیگونوکلئوتیدی به عنوان شاخه‌ای از ژن درمانی محسوب می‌شود. این حوزه به عنوان یک انقلابی در حوزه درمان است و در آینده نزدیک درمان‌ها در تمام دنیا به این سمت پیش می‌رود. هنوز ایران در سطح اولیه این فناوری قرار دارد بنابراین برآورد دقیقی نمی‌توان از خروج ارز و ارزآوری این محصولات داشته باشیم، اما قطعا این محصول از خروج زیاد ارز پیشگیری می‌کند، زیرا این محصول در داخل کشور تولید می‌شود و در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد.

وی در پایان گفت: در آینده ابتدا برنامه‌ای برای صادرات این محصولات به کشور‌های حاشیه خلیج فارس داریم. در ادامه قصد داریم این محصول را به کشور‌های توسعه یافته‌ای که هنوز دسترسی به این فناوری ندارند، صادر کنیم.

انتهای پیام/

عیادت سجاد انوشیروانی از حسین رضازاده