دکتر جمیله زارعی روانشناس بالینی سلامت در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان پیرامون موضوع تک فرزندی گفت: موضوع تک فرزندی در جوامع امروزی به دلیل تغییرات اجتماعی و اقتصادی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. خانواده‌ها به دلایل مختلفی نظیر کاهش هزینه‌ها، اولویت‌های شغلی و شرایط زندگی، تمایل به داشتن یک فرزند دارند. تک فرزندی فواید و مضراتی دارد و همچنین کودکانی که در خانواده‌های تک فرزند رشد می‌کنند معمولا تفاوت‌هایی با خانواده‌های چندفرزندی دارند. به علاوه، عواملی که به حفظ یک خانواده شاد و سالم کمک می‌کنند، بایستی مورد بررسی قرار گیرند و اینکه چقدر تعداد فرزندان می‌تواند ضامن شادی خانواده باشد یا خیر. شواهد پژوهشی را در این بحث مورد نظر قرار می‌دهم.

وی ادامه داد: در تک فرزندی با توجه بیشتر والدین (والدین در خانواده‌های تک‌فرزند می‌توانند توجه و زمان بیشتری را به فرزند خود اختصاص دهند. این امر می‌تواند منجر به ایجاد ارتباط عمیق‌تر و بهتر بین والدین و فرزند شود) منابع مالی بیشتر( با داشتن تنها یک فرزند، خانواده‌ها می‌توانند منابع مالی خود را بر روی یک فرزند متمرکز کنند. این مسأله می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و فراهم آوردن امکانات بیشتر برای فرزند منجر شود)، تربیت مستقل( فرزندان تک‌فرزند معمولاً در محیطی مستقل رشد می‌کنند و ممکن است مهارت‌های اجتماعی و مدیریتی بهتری کسب کنند، زیرا آنها باید با بزرگ‌تر‌ها بیشتر تعامل کنند) و کاهش تنش‌های خانوادگی( در خانواده‌های تک‌فرزند، احتمال بروز تنش‌های ناشی از رقابت بین خواهر و برادر‌ها کمتر است، که این موضوع می‌تواند به ایجاد محیطی آرام و حمایت‌گر کمک کند) رو برو هستیم.

این روانشناس بالینی در خصوص مضرات تک فرزندی گفت: از عوامل تک فرزندی می توان به تنهایی: فرزندان تک‌فرزند ممکن است در دوران کودکی و نوجوانی احساس تنهایی کنند و نتوانند با مشکلات اجتماعی به خوبی کنار بیایند، فشار بر روی فرزند: والدین ممکن است انتظار زیادی از تنها فرزند خود داشته باشند، که این مسأله می‌تواند به احساس فشار و استرس در فرزند منجر شود. کمبود تجربه اجتماعی: فرزندان تک‌فرزند ممکن است در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران به مشکل بربخورند، زیرا آنها فرصت کمتری برای یادگیری مهارت‌های اجتماعی از خواهر و برادر‌ها دارند. خودمحوری: در برخی موارد، فرزندان تک‌فرزند ممکن است به دلیل عدم وجود خواهر و برادر، در یادگیری ارزش‌های همدلی و همکاری دچار مشکل شوند، اشاره کرد.

وی افزود: فارغ از اینکه خانواده تک فرزند باشد و یا چند فرزند، اصول کلیدی تربیتی بایستی لحاظ شود که کودک رشد روانی سالمی را تجربه کند. گاه برآورده کردن یکی از این اصول برای خانواده تک فرزند مستلزم صرف انرژی روانی یا مالی بیشتری خواهد بود و گاه برعکس، نیاز دیگری در خانواده دارای چند فرزند هزینه برتر خواهد بود.

- توجه به نیاز‌های عاطفی: هر دو نوع خانواده باید به نیاز‌های عاطفی فرزندان توجه کنند و محیطی امن و حمایت‌گر برای آنها فراهم نمایند.

- توسعه مهارت‌های اجتماعی: خانواده‌ها باید فرصت‌های لازم برای تعاملات اجتماعی را برای فرزندان خود فراهم کنند، اعم از شرکت در فعالیت‌های گروهی و ایجاد دوستی‌های جدید.

- تنظیم انتظارات: والدین باید انتظارات خود را بر اساس توانایی‌ها و شخصیت فرزندان تنظیم کنند و از ایجاد فشار بیش از حد خودداری کنند.

- تشویق به استقلال: والدین باید به فرزندان خود اجازه دهند تا در تصمیم‌گیری‌ها و مسئولیت‌ها مستقل عمل کنند، تا مهارت‌های زندگی آنها تقویت شود.

وی درباره عوامل مؤثر در شکل‌گیری و حفظ خانواده شاد و سالم گفت: ارتباط مؤثر: برقراری ارتباط مؤثر بین اعضای خانواده، به ویژه در مورد احساسات و نیازها، از اهمیت بالایی برخوردار است. این ارتباط می‌تواند به درک متقابل و حل مشکلات کمک کند. زمان مشترک: صرف زمان با کیفیت با هم به تقویت روابط خانوادگی کمک می‌کند. فعالیت‌هایی نظیر بازی‌های گروهی، سفر‌های خانوادگی و شرکت در فعالیت‌های مشترک می‌تواند پیوند‌های عاطفی را مستحکم‌تر کند. پذیرش و احترام: احترام به تفاوت‌ها و پذیرش یکدیگر به ایجاد یک محیط خانواده سالم کمک می‌کند. اعضای خانواده باید بتوانند نظرات و احساسات یکدیگر را بپذیرند. حمایت عاطفی: ایجاد محیطی حمایت‌گر و عاطفی که در آن اعضای خانواده احساس امنیت کنند، برای حفظ سلامت روانی خانواده ضروری است. تعیین مرزها: مرز‌های مناسب بین اعضای خانواده می‌تواند به حفظ حریم خصوصی و استقلال هر فرد کمک کند و از بروز تنش‌های غیرضروری جلوگیری نماید.

وی گفت: تک فرزندی و خانواده‌های چندفرزندی هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. درک این نکات و توجه به اصول تربیتی صحیح می‌تواند به تربیت فرزندان سالم و شاد کمک کند. همچنین، توجه به عوامل مؤثر در حفظ خانواده‌های شاد و سالم می‌تواند به ایجاد روابط عمیق‌تر و مستحکم‌تر بین اعضای خانواده کمک نماید. بررسی بیشتر و توضیح در مورد نحوه اجرای اصول تربیتی و نیز چگونگی برخورد اعضا‌ی خانواده با یکدیگر در راستای حفظ سلامت خانواده خود موضوع نوشتار‌های دیگری در آینده می‌تواند باشد.

خبرنگار: الهام قبادی

مضرات تک فرزندی در جوامع امروزی