صنایع دستی بازتابی از فرهنگ و سنت ملت‌های گوناگون و از سرمایه‌های فرهنگی هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند که با نگاهی گذرا به آن‌ها می‌توان با روحیه و آداب رسوم جوامع مختلف آشنا شد. با وجود اینکه این صنعت فرصت‌های اقتصادی مناسبی را برای کشور‌ها فراهم می‌کند، اما نمی‌توان تنها به بعد اقتصادی آن توجه داشت، زیرا همراه با داد و ستد این کالاها، ویژگی‌های فرهنگی نیز مبادله می‌شود. با این حال آن‌طور که باید و شاید به صنایع دستی بها داده نمی‌شود و برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های هنری شاید کمکی به خارج کردن صنایع دستی از ویترین خانه‌ها و مغازه‌ها باشد.

هشتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فجر (سرو سیمین ۸) جمعه ۲۷ بهمن ماه ۱۴۰۲ در مجموعه فرهنگی آزادی کار خود را آغاز کرد و امروز اول اسفند ماه با معرفی برگزیدگان در برج میلاد به کار خود پایان می‌دهد.

آثاری از ۱۶ شهر و روستای جهانی صنایع‌دستی آباده، اصفهان، تبریز، خراشاد، زنجان، سیرجان، شیراز، دزفول، کاشان، گلپورگان، قاسم‌آباد، مشهد، ملایر، مریوان، میبد و لالجین در این جشنواره به نمایش گذاشته شده و به گفته کارشناسان تلاش بر آن بود تا آثار خوب برای حضور در سروسیمین ۸ جذب شود از این رو اصالت کار، طرح و کیفیت اهمیت داشته است. پراکندگی موضوع و عناصر در آثار نمایشگاه سروسیمین ۸ دیده می‌شود و از ساز گرفته تا بافته‌های داری و منبت و خاتم و حتی زیورآلات بدون نظمی که بتواند مخاطب را راهنمایی کند در کنار هم قرار گرفته‌اند.

در این دوره به انتخاب هیات داوران ۸ تندیس سرو سیمین به ترتیب به ۵ هنرمند ایرانی و ۳ هنرمند خارجی اهدا می‌شود. همچنین به رسم هر دوره نشان ترنج سیمین به یک بانوی برگزیده حوزه صنایع‌دستی اهدا می‌شود، همچنین نشان رویش دوباره سرو به ۲ هنرمند به نمایندگی از دو نسل یا دو خانواده‌ای که هنر خانوادگی را حفظ کرده‌اند، اعطا می‌شود.

همچنین به یک دانش‌آموز هنرمند و یک دانشجوی هنرمند جایزه و نشانی با عنوان فردا اهدا می‌شود، همچنین به میمنت هشتمین دوره جشنواره و بزرگداشت امام هشتم امام رضا (ع)، به هنرمندانی که در حوزه هنر رضوی فعالیت داشتند و آثار فاخر خلق کرده‌اند، جایزه ویژه و نشان هنر در حرم اهدا می‌شود؛ علاوه بر این ۲۵ دیپلم افتخار به برگزیدگان رویداد‌های جنبی و داخلی در طول ۵ روز جشنواره هشتم اعطا خواهد شد.

مریم جلالی معاون صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ضمن اشاره به ثبت‌نام ۵۰۰۰ اثر با بیش از ۲۰۰۰ هنرمند در هشتمین دوره از جشنواره فجر صنایع دستی و هنر‌های سنتی اظهار کرد: در هشتمین گام، به احترام امام هشتم (ع) فصل جدیدی را باز کردیم. بر همین اساس نیز در نظر گرفتیم که امامزاده‌ها که محل ارادت هنرمندان صنایع‌دستی به اهل بیت (ع) است، پایگاهی برای ارائه این هنر سنتی باشد.

جلالی ضمن اشاره به گام دوم در حوزه صنایع‌دستی، پیوند نسلی میان هنرمندان این حوزه، پاسداشت و هویت در پهنه جهانی را از شعار‌های این دوره از جشنواره عنوان کرد و گفت: معاصرسازی، آموزش تولیدکننده‌ها و توجه به نسل جوان، به عنوان مولفه‌های مورد نیاز برای گسترش بازار صنایع‌دستی است و در همین رابطه جشنواره‌ها مکانی برای معنا دادن به اصالت و ریشه است. قابل ذکر است که علاوه بر توجه به جشنواره‌ها، باید بر این امر نیز توجه داشت که صنایع‌دستی در استان‌ها به بالندگی رسیده و مبادی ورودی شهر‌ها و استان‌ها باید بازارچه فروش صنایع دستی داشته باشند. بر همین اساس در مبادی ورودی شهر‌ها بازارچه صنایع‌دستی دایر شده و تاکید ما بر این است که صنایع‌دستی در یک خط ممتد و از زمان خلق تا مصرف، به لحاظ مولفه‌ها و ساحت‌های مختلف مورد توجه قرار داده شود. بر این اساس طی یک سال اخیر در این راستا تلاش شده است.

او به نقش غیرقابل انکار صنایع دستی در حوزه گردشگری اشاره کرد و گفت: ما گردشگری تجربه محور را در حوزه صنایع دستی خواهیم داشت. امیدواریم در این حوزه دستاورد خوبی داشته باشیم. برای نوروز و رمضان نیز برنامه ویژه داریم. ما یک کل واحد و خانواده‌ایم که در راستای اهداف کلان جشنواره ذیل سیاست‌هایی که مرد اول میدان وزارتخانه تعیین می‌کنند کار می‌کنیم و امیدواریم با سایر دستگاه‌ها هم‌جوشی داشته باشیم. وزارت ارشاد همکاری بسیاری خوبی با ما داشته است.

جلالی جشنواره فجر را مانند سلول‌های بنیادین دانست و گفت: باید محصولات اصیل را شناسایی کرده و سپس در رویداد‌های سه گام که شامل سه گامِ طراحی، تولید و تجاری‌سازی است تمهیدات لازم را صورت دهیم. سعی بر این است که تمام متغیر‌هایی که منجر به درآمدزایی قشر ضعیف صنایع دستی است را در دستور کار قرار دهیم. در همین راستا پلتفرم‌های فروش را هم در این زمینه درگیر کردیم؛ جشنواره فجر باید اصالت‌ها را به نمایش بگذارد و سپس وارد بازار شویم.

جلالی درباره جانمایی این جشنواره گفت: انتخاب برج آزادی به عنوان نمادی از هنر‌های ایرانی از نظر معماری و ویژگی آن و زمان برگزاری، نماد انقلاب اسلامی است. محل وزارتخانه ما نیز دستمایه معماری دارد. به تعبیری این مکان فرهنگی می‌توانست قلب تپنده هنر ایرانی باشد و البته هنر‌های سنتی؛ نه فقط در ایام جشنواره که قرار است در طول سال همجوشی داشته باشیم. بازارچه ایران سرا که در کنار برج آزادی قرار دارد محل فروش خواهد بود.

معاون صنایع دستی افزود: یکی از مولفه‌های اقبال جهانی به صنایع دستی، وجود خرده‌فروشان دیجیتالی است. در جشنواره هشتم، کمیته هوش مصنوعی و فضای مجازی درخصوص تولید ادبیات در حال فعالیت است. این اشتباه است که دولت فکر کند همه کار‌ها را باید خودش انجام دهد. سیاست ما تقویت بخش خصوصی است. از سکو‌های موجود و همچنین افرادی که ایده‌های جدیدی در این زمینه دارند استقبال می‌کنیم. با پست هم همکاری خوبی داریم و حتما در جشنواره هشتم در این رویکرد نیز کار خواهیم کرد.

علی دارابی قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و معاون میراث‌فرهنگی کشور با بیان اینکه صنایع‌دستی حاصل روح ملت‌ها و دستاورد‌های هنر‌های آموخته از نسلی به نسل دیگر است، ادامه داد: صنایع‌دستی تنها کالایی برای مبادله نیست. بلکه هنر حیات فرهنگی و ویژگی‌های هنر و تمدن یک ملت است که از این طریق مبادله می‌شود. به عبارت دیگر صنایع‌دستی امروز میراث‌فرهنگی نیاکان و گذشتگان ما محسوب می‌شود.

معاون میراث‌فرهنگی با اشاره به اینکه صنایع‌دستی، تجلی‌گاه فرهنگ مردمان این سرزمین و دانایی ایرانیان در همسو کردن زندگی خود با محیط اطرافشان بوده است، افزود: صنایع‌دستی خود، میراث ناملموسی است که می‌توان با بررسی در معانی نهفته در آن، ریشه‌های صنعت در این سرزمین را نظاره و وجود طیف گسترده و پرشمار و متنوعی از انواع صنایع‌دستی در ایران را مشاهده کرد.

دارابی ادامه داد: از ۴۰۰ رشته صنایع‌دستی در جهان ۲۹۹ رشته در ایران وجود دارد که بیانگر تنوع، فراگیری و گستردگی است و صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی اگر بخواهد به جایگاه و منزلت ویژه خود دست یابد نیازمند مشارکت گسترده اهالی و دست اندرکاران این بخش برای تحقق برنامه‌ها و سیاست‌های مدنظر است.

او با بیان اینکه صنایع‌دستی باید سهم خود را در اقتصاد کشور و نیز اقتصاد جهانی به صورت عملیاتی تعریف کند، ادامه داد: کاربردی کردن صنایع‌دستی و پیوند آن با زندگی روزمره مردم در عین حفظ اصالت آن، تجاری‌سازی، توجه ویژه به صنعت بسته‌بندی و صادرات، شبکه‌سازی گسترده و بازاریابی از دیگر اقدامات و اولویت‌های پیش رو است.

سعد القدومی، رئیس شورای جهانی صنایع‌دستی هنرمندان ایرانی با استعداد و خلاقیت هستند و آثار فاخری را در حوزه صنایع‌دستی تولید می‌کنند. به هنرمندان ایرانی احترام می‌گذارم همه آنچه که در اینجا به نمایش گذاشته شده برای من لذت بخش است. در این جشنواره رشته‌های مختلف صنایع‌دستی را یکجا می‌بیند.

او تصریح کرد: برگزاری چنین جشنواره‌هایی موجب تبادل فرهنگی بین کشور‌های مختلف می‌شود و یکی از اهداف شورای جهانی صنایع‌دستی این است که بین صنعتگران کشور‌های مختلف ارتباط برقرار کند و همه بتوانند در یکجا همدیگر را ببینند که در جشنواره سرو سیمین چنین موقعیتی فراهم شده است.

رئیس شورای جهانی صنایع‌دستی گفت: برگزاری چنین جشنواره‌هایی در حوزه صنایع‌دستی فرصت خوبی است تا هنرمندان بتوانند تکنیک و تجربیات خود را تبادل کنند و دانش و تکنولوژی کشورشان در اختیار سایر هنرمندان قرار دهند این موضوع به حفظ صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی کمک می‌کند و می‌تواند تأثیر خوبی بر روی فرهنگ‌ها بگذارد و این موضوع می‌تواند زنجیره فرهنگ را حفظ کند.

سید عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: این جشنواره با ویژگی بین‌المللی برگزار می‌شود و کار‌های برجسته در برخی رشته‌ها در اینجا نمایش داده می. شود. این نمایشگاه فرصتی برای عرضه هنر صنایع‌دستی در عرصه جهانی است. برجسته‌ترین کشور در حوزه صنایع‌دستی هستیم و برگزاری چنین نمایشگاهی می‌تواند در زمینه تعامل و برقراری ارتباط در این حوزه موثر باشد.

او افزود: کار‌های فاخر به عنوان نمونه انتخاب و برای اقشار مختلف مردم از دانش آموزان تا دانشجویان و اساتید نمایش داده شود. تعامل و برقراری ارتباط بین دانش و هنر‌های کشور‌ها می‌تواند به ارتقای سطح هنر صنایع‌دستی بی‌انجامد و وسیله‌ای برای همکاری و انتقال تجربه و فرهنگ است.

او خاطرنشان کرد: صنایع‌دستی را هویت دنیا می‌دانیم و معتقدیم اگر دنیا به فرهنگ‌های اصیل خودش بازگردد و از فرهنگ یکسان‌سازی تحمیلی که برای کشور‌ها تجویز می‌شود فاصله بگیرد قطعا برای مردم دنیا مفید خواهد بود.

علی اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تصریح کرد: نمایشگاه امسال کامل‌تر و پربارتر از سال‌های قبل بود و ۲ ویژگی مثبت داشت؛ تعداد آثار افزایش پیدا کرده بود و شاهد مشارکت ذی نفعان مختلف درحوزه صنایع دستی بودیم. همچنین ابتکاری به خرج داده شد برای دانش آموزان و دانشجویان که حوزه بین الملل را دیدند. این یعنی صنایع دستی جای خود را در راستای هدف عمومی کردن صنایع دستی در بین اقشار مختلف و ذی نفعان باز می‌کند.

شالبافیان همچنین درباره پیوند حوزه گردشگری و حوزه صنایع دستی بیان کرد: یکی از جاذبه‌های حوزه گردشگری، حوزه صنایع دستی است. روستا‌ها و شهر‌های جهانی صنایع دستی، یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری هستند. مثلا ملایر شهر جهانی منبت است و آمد و شد گردشگران به ملایر عمدتا بعداز ثبت جهانی افزایش پیدا کرد.

ویدا توحدی، دبیر علمی هشتمین جشنواره صنایع دستی و هنر‌های سنتی با اشاره به تعداد آثار شرکت کننده در این دوره جشنواره بیان کرد: نزدیک به ۱۳۰۰۰ اثر از طریق سایت، استان‌های سراسر کشور، هنرمندانی که مستقیم مراجعه کردند، دانش آموزان و دانشجویان به جشنواره راه پیدا کرد که با داوری‌های صورت گرفته میان آن ها، از این تعداد آن کاسته شد چراکه برخی آثار محصول صنایع دستی نبودند و برخی نیز قابلیت حضور در جشنوار‌های فاخر را نداشتند.

وی افزود: از بین آن همه اثر، ۴۷۰ اثر برگزیده و در ۳ سالن چیدمان شدند و به نمایش در آمدند. ۳۸ کشور نیز برای حضور در نمایشگاه صنایع دستی اعلام آمادگی کرده بودند که بنابر دلایلی نتوانستند خودشان و آثارشان در نمایشگاه حضور پیدا کنند؛ ولی از بین آن‌ها در حال حاضر ۱۷ کشور در نمایشگاه آثار دارند؛ مانند لبنان، مجارستان، تایلند، هند، اندونزی، مالزی، افغانستان، پاکستان، ازبکستان و ترکمنستان که تعدادی از هنرمندان این آثار نیز در نمایشگاه حضور دارند.

توحدی با اشاره به ارزیابی کیفیت آثار ارسالی به نمایشگاه عنوان کرد: تعداد و کیفیت آثار در مقایسه با سال‌های گذشته با توجه به اطلاع رسانی و وجود سایتی متمرکز که از چند ماه قبل برای ثبت نام در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت، بسیار زیاد و از کیفیت بالایی برخوردار است. خوشبختانه برگزاری برنامه داوری مهر اصالت هفتم نیز بسیار موثر واقع شده و تمامی آثار از کیفیت، معیار و شاخص‌های بین المللی برخوردارند. امسال به دلیل هم زمانی برگزاری جشنواره صنایع دستی با برنامه داوری مهر اصالت نسبت به سال گذشته ما از تمامی استان‌های کشور آثار بسیار با کیفیتی در نمایشگاه داریم.

دبیر علمی هشتمین جشنواره صنایع دستی و هنر‌های سنتی همچنین اشاره کرد: خوشبختانه آثار هنرمندانی تحت عنوان توان یابان جسمی، حرکتی و ذهنی و آثار دانش آموزان و دانشجویان خلاق را در نمایشگاه شاهد هستیم. همچنین آثار مرتبط با امام هشتم تحت عنوان هنر در حرم نیز در این نمایشگاه به نمایش در آمده است که این آثار برای برنامه داوری نهایی که با حضور اساتید، پیشکسوتان، متحصصان و دانشگاهیان برگزار می‌شود، انتخاب خواهند شد.

هشتمین جشنواره بین‌المللی صنایع‌دستی فجر؛ از سرو سیمین تا هنر در حرم