باشگاه خبرنگاران جوان- در نخستین سالگرد شهادت یحیی سنوار رهبر فقید دفتر سیاسی جنبش حماس و معمار عملیات تاریخی «طوفان الاقصی»، بازخوانی نقش محوری او در بازتعریف معادلات ژئوپلیتیک منطقه ضرورتی انکارناپذیر است. سنوار که یک سال پیش در جریان نبردی مستقیم با نیرو‌های اشغالگر صهیونیستی در شهر رفح به شهادت رسید، نه‌تنها نماد پایداری فردی، بلکه تجسم استراتژیکی از یک تحول عمیق در جبهه مقاومت محسوب می‌شود.

سنوار به‌عنوان مهندس فروپاشی ساختاری رژیم صهیونیستی معرفی شده است؛ فروپاشی‌ای که مرز‌های نظامی را درنوردیده و به عرصه‌های دیپلماتیک، اقتصادی، اجتماعی و رسانه‌ای نیز گسترش یافته است. در این مطلب میراث فکری و عملی سنوار برای محور مقاومت مورد واکاوی قرار می‌گیرد؛ از تحقق وعده‌های استراتژیک او نظیر آزادی اسرا تا احیای آرمان فلسطین در وجدان جهانی.

یحیی ابراهیم حسن سنوار، متولد ۲۹ اکتبر ۱۹۶۲ در اردوگاه آوارگان خان‌یونس در نوار غزه، از همان کودکی در سایه محاصره و آوارگی رشد یافت. خانواده او که در پی نکبت ۱۹۴۸ از شهر مجدل (عسقلان امروزی) رانده شده بودند، نماینده نسلی از فلسطینیان سرکوب‌شده و آواره بودند. سنوار با تحصیل در دانشگاه اسلامی غزه و دریافت مدرک در رشته مطالعات عربی، زودتر از هم‌نسلانش به عمق بحران هویتی و سیاسی فلسطین پی برد.

دستگیری‌های متعدد او از دهه ۱۹۸۰، به‌ویژه محکومیت به حبس ابد در سال ۱۹۸۹ نه پایان مسیر، بلکه آغاز فصلی نوین از بلوغ استراتژیک او بود. در دل زندان‌های رژیم صهیونیستی که خود آنها را «سیاه‌چال‌های مرگ» می‌نامید سنوار، با یادگیری زبان عبری و مطالعه عمیق، به رهبری معنوی و عملی اسرای فلسطینی بدل شد. او ضمن بازسازی شبکه‌های امنیتی حماس در زندان، نقشی تعیین‌کننده در مذاکرات تبادل اسرا، به‌ویژه در پرونده گیلعاد شالیط (۲۰۱۱) ایفا کرد.

آزادی‌اش در همان سال، طی تبادل ۱۰۲۷ اسیر فلسطینی با یک سرباز صهیونیستی، نقطه عطفی بود که سنوار را از یک زندانی سیاسی به استراتژیستی تمام‌عیار برای جبهه مقاومت ارتقا داد. سنوار با پیوندی تنگاتنگ با شاخه نظامی حماس (گردان‌های عزالدین قسام)، تمرکز خود را بر تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی و عملیاتی گذاشت. تجربه‌های او در زندان، وی را به فردی قانع، رازدار و نفوذناپذیر بدل کرد توصیفی که حتی منابع امنیتی رژیم صهیونیستی نیز به آن اذعان دارند. میراث اولیه سنوار را می‌توان در بازسازی ساختاری حماس مشاهده کرد: از وحدت ملی اسرا (توافق‌نامه ۲۰۰۶ با مروان برغوثی و احمد سعدات) تا ادغام مؤثر شاخه‌های سیاسی و نظامی این جنبش.

عملیات «طوفان الاقصی» در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، شاهکار سنوار، نه یک پاسخ لحظه‌ای بلکه نتیجه سال‌ها برنامه‌ریزی دقیق بود. سنوار پیش‌تر هشدار داده بود: «حماس، تمام جهان را مقابل اسرائیل خواهد نشاند.» این عملیات، با بهره‌گیری از ابزار‌های ابتدایی نارنجک، پهپاد‌های ساده و نفوذ زمینی، گنبد آهنین را که نماد فناوری برتر اسرائیل تلقی می‌شد، به سخره گرفت.

آویو کوخاوی، رئیس پیشین ستاد ارتش رژیم صهیونیستی، اعتراف کرد که حماس با «فریبندگی آرامش جبهه جنوبی»، ارتش اسرائیل را غافلگیر کرد. بن کاسپیت، روزنامه‌نگار برجسته صهیونیست، این عملیات را «شدیدترین، دردناک‌ترین و تحقیرآمیزترین شکست تاریخ اسرائیل» نامید.

در ابعاد نظامی، طوفان الاقصی افسانه «ارتش شکست‌ناپذیر» را در هم شکست. پس از دو سال جنگ، اسرائیل با بیش از ۱۱۵۲ کشته نظامی و ۸۰ هزار زخمی (از جمله ۲۶ هزار نفر با اختلال روانی شدید) مواجه است. ادامه‌دار شدن جنگ، بدون دستیابی به اهداف ادعایی (نابودی حماس و بازگرداندن اسرا)، موجب فروپاشی اعتماد به نهاد‌های سیاسی و نظامی رژیم صهیونیستی گشت. نتانیاهو با تکیه بر انتصابات راست‌گرایانه، اختلافات را تشدید کرد؛ چنان‌که اسحاق هرتزوگ از خطر «جنگ داخلی» سخن گفت. این شکست از آن جهت غیرقابل ترمیم است که ساختاری است: فناوری‌های گران‌قیمت و میلیاردی در برابر تاکتیک‌های نامتقارن و چریکی، کارایی خود را از دست داده‌اند. سنوار نشان داد که سلاح‌های ساده نیز می‌توانند بنیان قدرت دشمن را بلرزانند.

شهید سنوار با درک عمیق از اهمیت جنگ روایت‌ها، طوفان الاقصی را به سکویی برای افشای چهره واقعی رژیم صهیونیستی بدل کرد. پیش‌بینی‌اش درباره نامشروع جلوه‌کردن جنگ اسرائیل محقق شد: از اتهام نسل‌کشی در دیوان کیفری بین‌المللی تا درخواست محاکمه سران رژیم در مجامع جهانی. هاآرتص اذعان کرده است: «پیش از جنگ، آرمان فلسطین از دستور کار جهانی خارج شده بود؛ اکنون فلسطینی‌ها در رأس توجه‌اند.»

دستاورد‌های دیپلماتیک سنوار ملموس‌اند: در ماه مه ۲۰۲۴، مجمع عمومی سازمان ملل با ۱۴۳ رأی، عضویت کامل فلسطین را توصیه کرد. شناسایی فلسطین از سوی کشور‌ها از ۱۳۸ به ۱۵۹ مورد افزایش یافت؛ از جمله کشورهایی، چون نروژ، ایرلند، اسپانیا، اسلوونی، بریتانیا، فرانسه، کانادا، استرالیا و پرتغال.

این موج، نتیجه تحرکات مردمی در سراسر دنیاست: ۴۵ هزار تظاهرات در ۸۰۰ شهر اروپا، ۹۰ هزار معترض در سیدنی و اعتراضات گسترده در آسیا و آمریکای لاتین. در آمریکا، نظرسنجی پیو در مارس ۲۰۲۵ نشان داد که ۶۰ درصد مردم دیدگاهی منفی به اسرائیل دارند به‌ویژه نسل جوانی که با نفرت از صهیونیسم بزرگ می‌شود.

در حوزه فرهنگی نیز، ۱۳۰۰ فیلم‌ساز در دنیا از جمله هالیوودی با امضای بیانیه‌ای، مؤسسات اسرائیلی را تحریم کردند؛ پاسخی به تلاش رژیم برای استخدام اینفلوئنسر‌ها با بودجه ۷۰۰۰ دلاری جهت تغییر روایت.

اقتصاد رژیم صهیونیستی نیز در پی این تحولات دچار رکود شدید شد؛ هزینه‌های نظامی رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۲۴ به ۴۷ میلیارد دلار رسید که افزایش ۶۵ درصدی نسبت به دوره‌های قبل را نشان می‌دهد. بدهی عمومی رژیم صهیونیستی تا سال ۲۰۲۵ از ۷۰ درصد تولید ناخالص داخلی فراتر رفت و پیش‌بینی‌ها حکایت از کسری بودجه‌ای تا ۱۶ درصد تا سال ۲۰۳۰ دارد. خروج بیش از ۱۷۰۰ سرمایه‌دار از بازار‌های داخلی و کاهش فعالیت‌های اقتصادی، نتیجه مستقیم فشار‌های ناشی از عملیات طوفان الاقصی است. بن درور یمینی، روزنامه‌نگار صهیونیست، در این‌باره می‌نویسد: «غزه از طریق دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و اتحادیه‌ها پیروز شد؛ حماس توانست اسرائیل را به فروپاشی اقتصادی و دیپلماتیک بکشاند.»

میراث یحیی سنوار فراتر از یک شخصیت فردی است و در گفتمان مقاومت جهانی متجلی می‌شود. او مقاومت فلسطین را به گفتمانی فراگیر و جهانی برای اسلام تبدیل کرد. تشبیه غزه به کربلای عاشورا در بیانات او، نشانه‌ای از عمق معنوی و استراتژیک پیام اوست. شهادت قهرمانانه سنوار که در مبارزه‌ای چندساعته و نفس‌گیر با ده‌ها صهیونیست، حتی با جراحات شدید مقاومت کرد، دروغ‌های شایع درباره «پنهان شدن در تونل‌ها» یا «استفاده از سپر انسانی» را باطل کرد. بیانیه رسمی حماس در سالگرد شهادت او بر این نکته تاکید دارد: «شعله‌های طوفان الاقصی هرگز خاموش نمی‌شود؛ خون رهبران، مسیر نسل‌ها را هموار می‌کند.» سنوار، همچون حاج قاسم سلیمانی و سید حسن نصرالله به یک «شخصیت جهانی» بدل شد؛ پهلوانی که آزادگی را تجسم بخشید و معمار شکست اخلاقی رژیم صهیونیستی لقب گرفت.

یک سال پس از شهادت، وعده‌های سنوار به واقعیت پیوسته‌اند. «اسرا آزاد خواهند شد»؛ این گزاره در تبادل تاریخی «طوفان آزادگان» نمود یافت که طی آن ۱۹۶۸ اسیر فلسطینی، از جمله حبس‌ابدی‌ها، در برابر ۲۰ اسیر زنده و اجساد اسیران صهیونیستی آزاد شدند. این تبادل توسط شبکه ۷ اسرائیل «وفاداری به وعده سنوار» خوانده شد. حماس اعلام کرد: «دشمن ناکام ماند و به آتش‌بس تن داد.» وعده دیگر سنوار مبنی بر «قرار دادن جهان مقابل اسرائیل» نیز محقق شد؛ از تظاهرات گسترده دانشجویی در آمریکا و حمایت جهانی گرفته تا تغییر دیدگاه‌ها. در انگلیس، میزان دیدگاه منفی نسبت به رژیم صهیونیستی از سال ۲۰۱۳ تاکنون ۶۱ درصد افزایش یافته است. سنوار با افشای «نقاب قربانی» رژیم صهیونیستی، آن را به نمادی از نسل‌کشی جهانی تبدیل کرد؛ مشابه وضعیتی که ویتنام برای آمریکا یا الجزایر برای فرانسه داشت.

یک سال پس از شهادت، یحیی سنوار نه به پایان، بلکه به آغاز راهی تازه بدل شده است. او با معماری عملیات طوفان الاقصی، شکست غیرقابل بازگشت رژیم صهیونیستی را رقم زد؛ شکست نظامی با فروپاشی ارتش، شکست دیپلماتیک با انزوای جهانی و شکست اقتصادی با رکود ساختاری. میراث سنوار در وحدت مقاومت، الهام نسل‌ها و تحقق وعده‌های بزرگ، چون آزادی اسرا و احیای فلسطین، تضمین‌کننده بقای آرمان است؛ همان‌گونه که بیانیه حماس می‌گوید: «پرچم هرگز زمین نمی‌افتد.» سنوار از دل زندان و ویرانه‌های محاصره، به جهانیان آموخت که اراده می‌تواند فناوری را شکست دهد.

منبع: مهر

کشورهایی با حجم اقتصادی مشابه ایران چگونه از ظرفیت‌های دانش‌بنیان استفاده کرده‌اند؟