به گزارش خبرنگار مهر، مراسم رونمایی جلد دوم کتاب کلهرنامه، ادبیات فولکلوریک مردم کورد نوشته ناهید محمدی با حضور اصحاب فرهنگ و هنر در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

قطب الدین صادقی نویسنده و کارگردان تئاتر به عنوان اولین سخنران این مراسم به قرائت پیام عبدالله په شیو شاعر کورد و ساکن هلسینکی پرداخت و گفت: با آنکه سرزمین ما از دیر باز نشیب و فرازهای بیشماری را از سر گذرانده و تازشگاه اشغالگران گوناگون بوده و بیشتر ادبیات نوشتاری ما به یغما رفته، اما خوشبختانه بخش شایان توجهی از آن به صورت سینه به سینه و شفاهی همچون ادبیات شفاهی، مردمی همچنان به جا مانده است. دگرگونی‌ها و رشد زندگی مادی و معنوی، انقلاب فن آوری، موج اطلاع رسانی و شهرزدگی روستا سبب شد ادبیات شفاهی نیز از گزند و آسیب فراوان ببیند و همچنان مورد یورش و تهدید باشد. از این رو بایسته و ضروری است بی درنگ این گنجینه ارزنده گردآوری و برای واژگان گویشی آن فرهنگ کوردی به کوردی تدوین شود تا از میراث گویشی به میراث زبان کوردی تبدیل شود که زبان معیار است.

وی افزود: گردآوری زبان و فرهنگ مردم بی گمان برای هر ملتی اهمیت دارد. اما بایستگی آن برای مردم کورد چه بسا دو برابر ده برابر و هزار برابر است، زیرا فرهنگ مردم در تمامیت و ژرفایش بازنمای زندگی مردم و کلید زبان و فرهنگ است. زبان و فرهنگ ایلام و کرماشان به طور عام و فرهنگ کلهوری آن به طور اخص گنجینه ارزنده‌ای برای زبان کوردی اصیل است، زیرا پر از مواد و مصالح و نشانه های ارزنده برای بیان فلسفه و جهانبینی مردمان کورد است. از این نظر باید تأکید کرد ایلام و کرماشان اصلا در حاشیه قرار ندارند بلکه در مرکز میهن هستند و خزانه میراث فرهنگی، مدنی و حکمرانی زارگرس نشینانند. پویه و زمزمه جویباری هر گویش در رسیدن و جاری شدن به دریای زبان کوردی و در راستای غنی سازی زبان مردم کورد است. از نویسنده کتاب کلهرنامه ادبیات فولکوریک مردم کورد و همه کوشندگانی که این پویه را تسریع و پهنه این دریا را می گسترانند، سپاسگزارم.

صادقی در ادامه گفت: زبان کوردی چهار لهجه عمده دارد. اولین لهجه هورامی است که به قرن دوم ادبیات اختصاص دارد. لهجه دیگر کرمانجی است که بیشتر به کوردستان باکور(ترکیه و سوریه) مربوط می شود. این نوع لهجه به دلیل فرصت تاریخی سیاسی که پیدا کرده است در قرن های ١٥ و ١٦ شکوفا شد. در این مقطع شاعرانی همچون خانی، فقیه تیران فعال بودند. پس از آن در قرن های ١٧ و ١٨ زبان کوردی هورامی یک بار دیگر به دلیل قدرت سیاسی اردلان ها در کوردستان زبان رسمی و به دنبال آن ادبیاتش ایجاد شد.

وی ادامه داد: نویسندگانی همچون مولوی طا گوزی و مستوره اردلان از جمله نویسندگان قرن های ۱۷ و ۱۸ بودند که آثارشان را به زبان کوردی هورامی می نوشتند. همچنین این نوع زبان، زبان رسمی حکومت بود که وسعت بی نظیری یافت.

این نمایشنامه نویس گفت: در قرن های ١٩ و ٢٠ به دلیل تقسیمات سیاسی امپراطوری عثمانی و انتخاب چهار شهر، قدری توجهات به سمت شهر سلیمانیه بود. به همین دلیل لهجه سورانی تبدیل به زبان رسمی شد و وسعت بسیاری پیدا کرد. هم اکنون این زبان یکی از زیباترین زبان هاست. زبان «کلهری» هیچ زمانی به دلایل سیاسی، منطقه ای و عشیره ای وسعت نیافت. البته شاعران و نویسندگانی بودند که به این زبان آثاری خلق کردند اما آثارشان تبدیل به جریان نشد.

صادقی گفت: ناهید محمدی یکی از نویسندگانی بود که توانست در این چند دهه با پایمردی،خلاقیت و احساس مسؤلیت زبان کلهری را زنده کند. البته نویسندگان دیگر هم بودند اما خانم محمدی در این امر بسیار پیگیر بود. کتاب های ناهید محمدی از چند ویژگی برخوردار است. یکی از ویژگی های کتاب کلهرنامه ادبیات فولکلوریک مردم کورد این بوده که سراینده اش یک زن است. زنی که هیچ زمانی فرصت نداشت تا خودش را نشان بدهد. مستوره اردکان، رابعه، مهستی، فروغ و پروین یک استثنا و نابغه است.

این نمایشنامه نویس گفت: مستوره نابغه است زیرا او حدود ٢٢٠ سال پیش اولین زن تاریخ نویس در فرهنگ کرد، ایران، خاورمیان و کل جهان بود. نمونه اش را نداریم. ناهید محمدی در کتاب کلهرنامه ادبیات فولکلوریک مردم کورد توانست از رازها، احساسات و اندیشه های خودش که برای نیمی از مردمان این سرزمین بود، صحبت کند. ناهید محمدی در این کتاب کاری کرد که همه بدانند ادبیات نباید تنها مردانه باشد.

وی افزود: دومین ویژگی کتاب کلهرنامه ادبیات فولکلوریک مردم کورد صداقت شاعرانه بود. در لایه به لایه اشعار این صداقت را شاهد هستیم. لایه اول احساسات مستقیم و بی واسطه یک زن نسبت به جامعه، کشور، فرهنگ و بیان زیبایی های درونی به شکل واکنش های احساسی است. اندیشه های اجتماعی ناهید محمدی از دیگر مواردی است که بسیار ارزشمند بود. در لایه به لایه اشعار این کتاب شاهد موضع گیری های اجتماعی هستیم.

صادقی گفت: در کتاب کلهرنامه ادبیات فولکلوریک مردم کورد شاهد هستیم که ناهید محمدی عشق به میهن و مردمانش دارد. او در لابه لای تمام این احساسات فردی زنانه، موضع گیری های اجتماعی اش را دارد. اشعارش سه بعدی است و ماهرانه ما را از درون تسخیر می کند.

وی ادامه داد: ویژگی دیگر کتاب کلهرنامه ادبیات فولکلوریک مردم کورد، اندوه شیرین است که می توان آن را به یک نوستالژی فلسفی آدمی تشبیه کرد. مذهبیون اروپا از آن به عنوان استتیک یا زیباشناسی(تلاش انسان روی زمین از لحظه ای که از بهشت رانده شده است و هرکاری می کند تا دوباره احیا شود) یاد می کنند. این زیباشناسی یک امر قرطی و سطحی نبوده بلکه یک امر روحی و معنوی است. حتی می توانیم آن را به عنوان یک تربیت آئینی درونی بدانیم. اندوه شیرینی تنها نوستالژی از بهشت رانده شدن نیست بلکه این نوستالژی یک آرزوی دائم برای همه شاعران جهان است. اگر مروری بر آثار حافظ، مولانا، فردوسی، نیما، شاملو، فروغ، اخوان داشته باشید متوجه می شوید که همه در آرزوی یک زندگی نیک، توأم با عدالت و آرامش هستند. بنابراین این نوع نوستالژی شاعرانه فلسفی در پس زمینه اشعار ناهید محمدی است.

این پژوهشگر در پایان گفت: کتاب کلهرنامه ادبیات فولکلوریک مردم کورد کتابی است که قدرت تأثیرگذاری بیشتری دارد و هنر یعنی تأثیرگذار باشد. اگر هنر تأثیر نگذارد، هیچ فایده ای نخواهد داشت. اشعار خانم ناهید محمدی تأثیرگذار است.

«رسم شهادت» حاج قاسم سلیمانی به قلم محمدتقی فیاض‌بخش